ΑΡΙΑΔΝΗ

Η Aριάδνη ήταν κόρη του Mίνωα και της Πασιφάης. Ο μύθος της περιλαμβάνει έρωτες, αρπαγές και γάμους αλλά και θανάτους, της ίδιας και του παιδιού που δεν μπόρεσε ποτέ να γεννήσει.

Η ιστορία της θυμίζει της Μήδειας, ανεψιάς της μητέρας της. Και οι δυο ερωτεύτηκαν έναν ξένο, τον βοήθησαν παρεμβαίνοντας στην πατρική βούληση και παραβιάζοντας τα πατρικά σχέδια, έφυγαν μαζί του, σκότωσαν ή βοήθησαν στον φόνο του αδελφού (η Μήδεια σκότωσε τον Άψυρτο, η Αριάδνη βοήθησε στον φόνο του ετεροθαλούς αδελφού της Μινώταυρου), προδίδουν τον πατρικό οίκο συνολικά, εγκαταλείπονται από το παλικάρι.

Η Αριάδνη, ερωτευμένη με τον νεαρό Αθηναίο, του έδωσε έναν μίτο να τον ξετυλίγει, καθώς εισχωρούσε στο άδυτο του Λαβύρινθου, και ύστερα, πιάνοντας ξανά την κλωστή και μαζεύοντας το κουβάρι να βρεθεί στην έξοδο και να μην χαθεί. Λέγεται ότι τον μίτο της τον έδωσε ο Δαίδαλος και γι' αυτό τιμωρήθηκε από τον Μίνωα. (Εικ. 154, 182, 183, 130, 131, 132, 133, 134, 135, 136, 138, 139, 140, 141, 142, 184, 185, 186, 187)

Σύμφωνα, λοιπόν, με την παράδοση, ο ήρωας Θησέας ύστερα από το φόνο του Mινώταυρου επέστρεφε από την Kρήτη στην Aθήνα μαζί με την Aριάδνη κόρη του Mίνωα και της Πασιφάης, που την είχε πάρει μαζί του για να την παντρευτεί και να αποφύγει το κορίτσι τον θυμό του Μίνωα. (Εικ. 188) Στον πρώτο όμως σταθμό του ταξιδιού του στη Nάξο, την εγκατέλειψε στο νησί, την ώρα που κοιμόταν^[18], είτε γιατί αγαπούσε άλλη γυναίκα, είτε γιατί το όρισαν οι Μοίρες, είτε γιατί το ζήτησαν οι θεοί, κυρίως ο Διόνυσος που την είδε και την ερωτεύτηκε. (Εικ. 189, 190, 191, 192, 193, 194, 195, 196, 197, 198, 199, 200, 201, 202, 203, 204, 205, 206, 207)

Η λύπη της Αριάδνης που ξυπνώντας είδε μακριά το καράβι του προδότη εραστή δεν κράτησε πολύ, γιατί κατέφθασε ο Διόνυσος με τη συνοδεία του σε άρμα που έσερναν πάνθηρες. (Εικ. 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 215, 216, 217, 218, 219, 220, 221, 222, 223, 224, 225, 226, 227, 228, 229, 230, 231, 232, 233, 234, 235, 236) Σύμφωνα με τον ποιητή Hσίοδο η Aριάδνη ήταν η αθάνατη και αγέραστη γυναίκα του Διονύσου που την ανέβασε στον Όλυμπο. Στους γάμους τους της χαρίστηκε στεφάνι φτιαγμένο από λουλούδια, κυρίως από το θήσειον, λουλούδι με άνθος σαν του μήλου (Αθ. Δειπνοσοφισταί 15.684). Κατά άλλους διάδημα που της χαρίστηκε από τον Διόνυσο ή από την Αφροδίτη και τις Ώρες, ήταν χρυσό, έργο του τεχνίτη θεού Ήφαιστου. Κατά άλλους, το στεφάνι ήταν κρητικό και της Αριάδνης, το είχε φέρει μαζί της όταν έφυγε από την Κρήτη με τον Θησέα, στον οποίο το είχε δώσει για να φέγγει μέσα στο σκοτάδι του Λαβύρινθου, όταν ο Αθηναίος ήρωας μπήκε για να παλέψει με τον Μινώταυρο. Το στεφάνι αυτό το τοποθέτησαν οι θεοί στον ουρανό να φέγγει αιωνίως (Οβ., Μεταμορφώσεις 274-282). (Εικ. 237, 238, 239, 240, 241, 242, 243, 244, 245, 246, 247, 248, 249, 250, 251, 252, 253, 254, 255, 256, 257, 258, 259, 260, 261, 262, 263, 264, 265, 266, 267, 268, 269, 270, 271, 272, 273, 274, 275, 276)

Σύμφωνα με τον Αθήναιο (Δειπνοσοφισταί 7.296), το νησί όπου ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη ήταν η Δία, βόρεια της Κρήτης. Εκεί τη διεκδίκησε ο Διόνυσος από τον θαλάσσιο θεό Γλαύκο, τον οποίο έδεσε χειροπόδαρα με κλήματα αμπελιού και τον ελευθέρωσε μόνον όταν του αποκάλυψε την καταγωγή του από την Ανθηδόνα, απέναντι από την Εύβοια. Άλλη παράδοση θέλει την Άρτεμη να φονεύει την Αριάδνη στο νησί του Δία (αργότερα ταυτίστηκε με τη Νάξο) με εντολή του Διόνυσου. Ή να πεθαίνει στο νησί της Κύπρου, το οποίο με χίλια ζόρια, λόγω θαλασσοταραχής, προσέγγισε το πλοίο του Θησέα. Εκεί αποβίβασε την ετοιμόγεννη Αριάδνη που πέθανε χωρίς να φέρει στο κόσμο το παιδί τους. Τον τάφο της έδειχναν σε διάφορες πόλεις, για παράδειγμα στο Άργος, όπου υπήρχε ναός του Κρήσιου (Κρητικού) Διονύσου και της Αφροδίτης, ξόανο της οποίας είχε χαρίσει η Αριάδνη στον Θησέα που το αφιέρωσε στο ιερό της Δήλου. Λεγόταν, ακόμη, ότι όταν ανασκευαζόταν ο ναός του Διόνυσου στο Άργος, βρέθηκε λάρνακα με τη στάχτη της Αριάδνης (Παυσ., Κορινθιακά 2.23.8).

Άλλη εκδοχή τη θέλει βασίλισσα της Κνωσσού μετά τον αδελφό της Δευκαλίωνα, να συνθηκολογεί με τον Θησέα και να τον παντρεύεται.

Στην Κνωσό ο Δαίδαλος είχε φτιάξει μαρμάρινο χοροστάσι^[19] όπου η Αριάδνη με τις φίλες της χόρευαν στις μεγάλες γιορτές του χρόνου κύκλιο χορό επινοημένο από τον Δαίδαλο για την Αριάγνη. Στη Δήλο αγόρια και κορίτσια χόρευαν έναν περίπλοκο χορό που λέγεται ότι εφηύρε ο Θησέας μαζί με τους νέους και τις νέες που σώθηκαν από τον Μινώταυρο. Σε επιγραφές της Δήλου αναφέρονται σχοινιά που κρατούσαν οι χορευτές στις γιορτές της Αφροδίτης και της Άρτεμης Βριτομάρτεως, προφανώς γαμήλιος χορός προς τιμή του γάμου του Θησέα και της Αριάδνης ή ανάμνηση τελετουργιών δοκιμασίας για τη μετάβαση από την εφηβεία στην ώριμη ηλικία. Ο χορός εγκαταλείφθηκε την εποχή του Λουκιανού (Περί ορχήσεως, 34, 18). (Εικ. 277)

Θόας, Στάφυλος, Οινοπίων, Πεπάρηθος ήταν τα παιδιά που απέκτησε από τον Διόνυσο, που έγιναν οικιστές ήρωες διαδίδοντας την τεχνική της αμπελουργίας και τη διονυσιακή λατρεία.

Αν θέλουμε να ανιχνεύσουμε τη φύση της Αριάδνης, θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας την ερμηνεία που δίνει στο όνομά της ο Ησύχιος -ἀδνόν· ἁγνὸν οἱ Κρῆτες-, τις αρπαγές της από τον Θησέα και τον Διόνυσο που αντανακλούν τελετουργικά ιερού γονιμικού γάμου βλαστικής θεότητας με τον ιερέα της λατρείας της ή τον βασιλιά-ιερέα και τον εκστατικό τελετουργικό χορό στο χοροστάσι του Δαίδαλου. Και ακόμη, τις δύο γιορτές με τις οποίες λατρευόταν στη Νάξο, τη μία πένθιμη, ανάμνηση του θανάτου της, και την άλλη χαρούμενη, ανάμνηση της ένωσής της με τον θεό Διόνυσο που παραπέμπουν σε θνήσκουσα βλαστική θεότητα που αναγεννάται κάθε χρόνο.

Επιπλέον, θα πρέπει να αναζητήσουμε και τις θεότητες που εμπλέκονται στον μύθο της, την Άρτεμη και την Αφροδίτη. Η Άρτεμη τη σκότωσε στη Νάξο, γιατί δεν διαφύλαξε την παρθενιά της, ή επειδή η ένωσή της έγινε σε τόπο ιερό, δικό της ή του Διόνυσου· η Αφροδίτη την παρηγόρησε μετά τη φυγή του Θησέα, λέγοντάς της ότι θα αξιωθεί να γίνει γυναίκα του Διόνυσου. Μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε ότι η μινωική Αριάδνη ήταν θεά που υποκαταστάθηκε από αυτές τις ολυμπιακές θεές.

Ακόμη, το ζευγάρωμα Διόνυσου - Αριάδνης μνημειώνει το ζευγάρωμα ομοειδών λατρειών στις Κυκλάδες και το Αιγαίο, ενώ τα παιδιά τους τη διάδοση της αμπελουργίας και της διονυσιακής λατρείας και την εποικιστική πολιτική της Κρήτης. Η θεά είναι συνδεδεμένη με τον κύκλο της ζωής (βλάστηση, γονιμότητα, ανανέωση της ζωής), όπως και η λατρεία της που φαίνεται ότι προϋπήρχε της συνάρθρωσης της Αριάδνης με τον Θησέα. Στην Κνωσό στις μεγάλες γιορτές του χρόνου χορευόταν κύκλιος χορός, επινοημένος από τον Δαίδαλο για την Αριάγνη, και μάλιστα στο μαρμάρινο χοροστάσι που ο Αθηναίος αρχιτέκτονας έφτιαξε για το κορίτσι (Ιλιάδα Σ 590-592)^[20] (θυμηθείτε το δικό μας γαϊτανάκι, αντίστοιχο του μίτου). Στη Δήλο αγόρια και κορίτσια χόρευαν έναν περίπλοκο χορό που λέγεται ότι εφηύρε ο Θησέας μαζί με τους νέους και τις νέες που σώθηκαν από τον Μινώταυρο. Σε επιγραφές της Δήλου αναφέρονται σχοινιά που κρατούσαν οι χορευτές στις γιορτές της Αφροδίτης και της Άρτεμης Βριτομάρτεως, προφανώς γαμήλιος χορός προς τιμή του γάμου του Θησέα και της Αριάδνης ή ανάμνηση τελετουργιών δοκιμασίας για τη μετάβαση από την εφηβεία στην ώριμη ηλικία. Ο χορός εγκαταλείφθηκε την εποχή του Λουκιανού (Περί ορχήσεως, 34, 18).