Ο κόσμος μας θα μπορούσε να είναι αλλιώς. Και οι ανθρώπινες γλώσσες το προβλέπουν: όχι μόνο μας δίνουν τη δυνατότητα να μιλούμε και για τις διαφορετικές εξελίξεις που θα μπορούσαν να τον είχαν χαρακτηρίσει ή να τον χαρακτηρίζουν (άσχετα αν αυτό τελικά δεν συνέβη από κάποια συγκυρία), αλλά επιπλέον μπορούν με αυτό ή εκείνο τον γλωσσικό τρόπο να μας «ειδοποιούν» γι' αυτό. Στα ελληνικά, π.χ., ή διαφορά μορφής ανάμεσα στα Ο Γιάννης ήρθε και Ο Γιάννης θα ερχόταν μας «πληροφορεί» ότι στη δεύτερη (μόνο) περίπτωση ο λόγος είναι για έναν άλλο δυνατό κόσμο, και όχι για τον πραγματικό. Όπως εξυπακούεται και από τον προσδιορισμό «άλλο», και ο πραγματικός κόσμος μπορεί να θεωρηθεί ως ένας από τους δυνατούς κόσμους, που απλώς συνέβη να λάβει τελικά σάρκα και οστά. Θεωρητικά, τα σενάρια για το πώς θα μπορούσε να είναι ο κόσμος, για το ποιες καταστάσεις πραγμάτων θα μπορούσαν να είναι ισχύουν ή όχι, είναι άπειρα.

Κατά ένα μη τεχνικό ορισμό, ένας δυνατός κόσμος είναι το σύνολο των καταστάσεων πραγμάτων που τον απαρτίζουν (= ισχύουν σε αυτόν)· και κανονικά αντιστοιχεί σε μια δομή που δεν παραβιάζει τη λογική· δεν θα μπορούσαμε, λόγου χάρη, να υποστηρίξουμε την ύπαρξη ενός δυνατού κόσμου στον οποίο να φιλοξενούνται δυο ασύμβατες μεταξύ τους καταστάσεις πραγμάτων· για την ακρίβεια, δύο καταστάσεις πραγμάτων που αντιστοιχούν σε αντιφατικές προτάσεις (π.χ. '[αυτή τη στιγμή] έξω βρέχει' και '[αυτή την στιγμή] έξω δε βρέχει').

Όπως έχουν ίσως ήδη υπαινιχθεί τα παραπάνω, ο όρος συναρτάται με την έννοια της αλήθειας (και του ψεύδους). Έτσι, μια (λογική) πρόταση όπως «Η Αγγλία έχει βασίλισσα» (συμβαίνει να) είναι αληθής στον πραγματικό κόσμο (στον κόσμο μας), την ίδια στιγμή όμως μπορεί και είναι ψευδής σε μια τεράστια σειρά εναλλακτικών δυνατών κόσμων - σε αυτήν ακριβώς μας παραπέμπουν πολύ κοινοί γλωσσικοί τρόποι, όπως Αν η Αγγλία δεν είχε βασίλισσα, στα ελληνικά. Γενικά, μια (λογική) πρόταση δεν είναι αληθής (ή ψευδής) «από μόνη της», παρά μόνο σε συνάρτηση με κάποιον δυνατό κόσμο. Είναι λοιπόν προφανής η σημασία της έννοιας των «δυνατών κόσμων» για σημασιολογικές αναλύσεις που βασίζονται σε συνθήκες αλήθειας και ακόμη προφανέστερη για τη φιλοσοφία της γλώσσας .

Γ. Βελούδης - Ν. Κατσώχης

Πεδίο