Τομείς του περιοδικού πίνακα

Mε βάση την ηλεκτρονιακή δομή και συγκεκριμένα τον τύπο της υποστιβάδας στην οποία ανήκει το τελευταίο ηλεκτρόνιο (με τη μεγαλύτερη ενέργεια, σύμφωνα με την αρχή ηλεκτρονιακής δόμησης) ο περιοδικός πίνακας μπορεί να διαιρεθεί σε τέσσερις τομείς s, p, d, f, όπως φαίνεται στο σχήμα 1.5. Για παράδειγμα το άζωτο, που έχει την ηλεκτρονιακή δομή 1s2 2s2 2p3, ανήκει στον τομέα p, επειδή το τελευταίο του ηλεκτρόνιο (αυτό με τη μεγαλύτερη ενέργεια) είναι στην υποστιβάδα p. Ανάλογα, ο 26Fe :1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2 ανήκει στον τομέα d, επειδή το τελευταίο του ηλεκτρόνιο (με βάση τη σειρά δόμησης aufbau), είναι στην υποστιβάδα d. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι,

- Τομέας περιοδικού πίνακα είναι ένα σύνολο στοιχείων των οποίων τα άτομα έχουν τα τελευταία τους ηλεκτρόνια (με τη μεγίστη ενέργεια, σύμφωνα με την αρχή ηλεκτρονιακής δόμησης aufbau) στον ίδιο τύπο υποστιβάδας π.χ. s, p, d ή f.

Η διαίρεση αυτή του περιοδικού πίνακα σε τομείς δείχνει καθαρά τη σχέση που υπάρχει μεταξύ της ηλεκτρονιακής δομής του ατόμου ενός στοιχείου και της θέσης αυτού στον περιοδικό πίνακα.

Τομέας s: Ο τομέας s περιλαμβάνει δύο κύριες ομάδες (κατακόρυφες στήλες) του περιοδικού πίνακα. Δηλαδή, την ομάδα των αλκαλίων (Na, K κλπ.) και την ομάδα των αλκαλικών γαιών (Ca, Mg κλπ.). Επιπλέον στον τομέα αυτό ανήκει το υδρογόνο. Η υποστιβάδα s έχει το πολύ δύο ηλεκτρόνια γι’ αυτό και ο τομέας s έχει δύο ομάδες. Οι ομάδες αυτές ονομάζονται: με βάση τους τομείς : s1 s2 με την κλασική αρίθμηση : ΙΑ ΙΙΑ με τη νέα αρίθμηση ομάδων : 1 2 Τομέας p: Η υποστιβάδα p περιέχει το πολύ έξι ηλεκτρόνια γι’ αυτό και ο τομέας p περιλαμβάνει έξι κύριες ομάδες στοιχείων. Οι ομάδες αυτές είναι η ομάδα του βορίου, του άνθρακα, του αζώτου, του θείου, των αλογόνων και των ευγενών αερίων και μπορούν να ονομαστούν: με βάση τους τομείς: p1 p2 p3 p4 p5 p6 με την κλασική αρίθμηση: III VIA VA VIA VIIA VIIIA ή 0 με τη νέα αρίθμηση: 13 14 15 16 17 18 Έτσι, το 7Ν :1s2 2s2 2p3 μπορούμε να πούμε ότι ανήκει στο τομέα p και στην ομάδα p3, ή VA ή 15. Τομέας d: O τομέας d περιλαμβάνει στοιχεία των οποίων το τελευταίο ηλεκτρόνιο, κατά την ηλεκτρονιακή δόμηση των ατόμων τους, τοποθετείται σε υποστιβάδα d. Ο τομέας αυτός περιλαμβάνει τα στοιχεία μετάπτωσης. Η υποστιβάδα d χωράει 10 ηλεκτρόνια γι’ αυτό και ο τομέας d έχει 10 ομάδες (δευτερεύουσες ομάδες). Αυτές ονομάζονται: με βάση τους τομείς : d1 d2 d3 … d10 με την κλασική αρίθμηση: ΙΙΙΒ, IVB VB … IIB με τη νέα αρίθμηση: 3 4 5 … 12 Δηλαδή, το άτομο του σιδήρου ανήκει στον τομέα d, επειδή με βάση την ηλεκτρονιακή δομή (1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2) το τελευταίο του ηλεκτρόνιο βρίσκεται στην υποστιβάδα d. Επίσης μπορούμε να πούμε, ότι ο σίδηρος ανήκει στην ομάδα d6 ή με βάση τον παλαιό τρόπο αρίθμησης των ομάδων στις τριάδες (VIIIB) ή με το νέο τρόπο αρίθμησης στην 8. Τομέας f: Ο τομέας f περιλαμβάνει στοιχεία, των οποίων το τελευταίο ηλεκτρόνιο ανήκει σε υποστιβάδα f. Επειδή η υποστιβάδα f χωράει 14 ηλεκτρόνια, ο τομέας f περιλαμβάνει 14 ομάδες. Στον τομέα αυτό ανήκουν οι λανθανίδες, οι οποίες ανήκουν στην 6η περίοδο και περιλαμβάνουν στοιχεία με ατομικούς αριθμούς 58 -71 και οι ακτινίδες, οι οποίες ανήκουν στην 7η περίοδο και περιλαμβάνουν στοιχεία με ατομικούς αριθμούς 90 -103.

Οι τομείς s και p συγκροτούν τις κύριες ομάδες του περιοδικού πίνακα, ενώ οι τομείς d και f τις δευτερεύουσες ομάδες του περιοδικού πίνακα.

ΣΧΗΜΑ 1.5 Διαίρεση περιοδικού πίνακα σε τομείς.

ΣΧΗΜΑ 1.6 Συσχέτιση της ηλεκτρονιακής δόμησης και της θέσης των στοιχείων στο περιοδικό πίνακα. Στον τομέα s γίνεται πλήρωση της υποστιβάδας s, στον τομέα p πλήρωση μιας υποστιβάδας p κ.ο.κ.