ΔΕΙΓΜΑ 9

ΗΛΕΙΑ ΣΤΑΦΙΔΑ ΚΑΙ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΣΤΗ ΒΟΡΕΙΟΔΥΤΙΚΗ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟ (1860-1912)

ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

Α. Τάσσος, Τροχός, ξυλογραφία του 1953

Οι δείκτες της κινητικότητας του αγροτικού πληθυσμού επηρεάζονται από ποικιλία παραγόντων, ιδιαίτερα από τον οικονομικό, ο οποίος διαμορφώνεται από πλήθος παραμέτρων, όπως το μέγεθος και οι παραγωγικές δυνατότητες του αγροτικού κλήρου, τα διαθέσιμα κεφάλαια, η προσβασιμότητα στην αγορά, η προσφορά και η ζήτηση της παραγωγής, η εφαρμοζόμενη φορολογική και πιστωτική πολιτική και άλλες συναφείς. Καθοριστική, λοιπόν, για τη δημογραφία της υπαίθρου είναι η έκταση και ο χαρακτήρας της αγροτικής καλλιέργειας. Σε περιοχές όπου επικρατεί ο μικρός κλήρος, όταν αυτός δεν αξιοποιείται για αυτοκατανάλωση, αλλά προσανατολίζεται σε μια μη ελεγχόμενη από τον παραγωγό αγορά, η μονοκαλλιέργεια αποτελεί οικονομική δραστηριότητα υψηλού κινδύνου, όχι μόνο για το μεμονωμένο αγρότη, αλλά και για το δημογραφικό τοπίο. Στις περιοχές αυτές, υπό ευνοϊκές συνθήκες ζήτησης της παραγωγής, ο αγροτικός χώρος γίνεται εξαιρετικά ελκτικός και ενισχύεται δημογραφικά με «εσωτερικές μεταναστεύσεις αιχμής» εργατικού δυναμικού γειτονικών περιοχών. Αντίθετα, η μείωση της ζήτησης κάνει τον αγροτικό χώρο απωθητικό, ακόμα και για το γηγενές στοιχείο, ιδιαίτερα όταν δε λειτουργούν αποτελεσματικά θεσμοί που αμβλύνουν τις δυσμενείς συνέπειες της ύφεσης. Υπό τις συνθήκες αυτές η περιοχή αποψιλώνεται από το ενεργό δυναμικό της, το οποίο αναζητεί απασχόληση σε άλλους τόπους, πλησιόχωρους ή μακρινούς. Κατά τα νεότερα χρόνια σημαντικότατο για τη δημογραφία της πατρίδας μας υπήρξε το μεταναστευτικό ρεύμα, όχι μόνο προς τα αστικά κέντρα, αλλά και σε υπερπόντιους προορισμούς, όπως στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αι. προς τις Νέες Χώρες, όταν περίπου 50 εκατομμύρια Ευρωπαίοι εγκαταστάθηκαν, κυρίως, στην αμερικανική ήπειρο. Μεταξύ αυτών των μεταναστών συγκαταλέγονται αρκετοί Έλληνες, δεδομένου ότι σε ορισμένες περιοχές της πατρίδας μας διαμορφώθηκαν αρνητικές συνθήκες που εξώθησαν ζωτικό τμήμα του αγροτικού πληθυσμού σε αναζήτηση καλύτερης τύχης πέρα του Ατλαντικού.