III Ενδεικτική σύνθεση των αποτελεσμάτων της δραστηριότητας 3 του άξονα 3

Επεξεργασία υλικού του σχολικού αρχείου - Να αναζητήσετε στο αρχείο του Γυμνασίου πληροφορίες για τη διάδοση της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης στην πόλη κατά τη περίοδο 1923-1940, τις κοινωνικές ομάδες που εμπλέκονται σταδιακά σ' αυτήν, τη συμμετοχή των φύλων, το βαθμό εγκατάλειψης των σπουδών, τους χαρακτηρισμούς της διαγωγής. Να συζητήσετε τα ευρήματα και να προσπαθήσετε να αιτιολογήσετε την εξέλιξη τους κατά την εξεταζόμενη περίοδο.

- Επιλέξαμε να δώσουμε ένα δείγμα της προβληματικής που είναι δυνατόν να αναπτυχθεί κατά την προσέγγιση του υλικού του σχολικού αρχείου, συγκεκριμένα των δεδομένων του Γενικού Ελέγχου του τοπικού Γυμνασίου, που αποτελεί τον καθρέφτη της παρουσίας και επίδοσης των μαθητών, καθώς περιλαμβάνει τα εξής στοιχεία: 1. ονοματεπώνυμο και πατρώνυμο, 2. τόπο καταγωγής, 3. ηλικία, 4. διαγωγή, 5. επάγγελμα γονέων, 6. βαθμολογία κατά μάθημα και 7. τελικό αποτέλεσμα.

Είναι προφανές ότι το πλήθος των πληροφοριών που θα προκύψει για όλη την υπό εξέταση περίοδο είναι δυσανάλογο με το διαθέσιμο χρόνο και για το λόγο αυτό ο διδάσκων μπορεί να προσδιορίσει το εύρος της έρευνας ανάλογα. Φυσικά, η έρευνα είναι δυνατόν να προγραμματιστεί για περισσότερα σχολικά έτη, ώστε να συμμετάσχουν στο project διαδοχικά περισσότεροι μαθητές. Στην περίπτωση αυτή οι στόχοι κάθε φάσης χρειάζεται να προσαρμοστούν κατάλληλα, ώστε το αποτέλεσμα να παρέχει στους μαθητές την αίσθηση συμμετοχής σε μια ολοκληρωμένη προσπάθεια. Καθώς το «Ημιγυμνάσιον Σουφλίου» διαθέτει στο αρχείο του Γενικό Έλεγχο που καλύπτει την περίοδο από το 1923 έως σήμερα, επιλέγουμε να επεξεργαστούμε το πρώτο σχολικό έτος που περιλαμβάνεται στο Γενικό Έλεγχο, το 1923-1924.

Ο μαθητής-ερευνητής έχει τη δυνατότητα: 1. Να συγκεντρώσει άμεσα πρωτογενή δεδομένα του Γενικού Ελέγχου. 2. Να χρησιμοποιήσει τα πρωτογενή δεδομένα για να ανατροφοδοτήσει την ερευνά του με νέα ερωτήματα που αποσκοπούν στην αξιολόγηση και ερμηνεία των πρωτογενών πληροφοριών.

Παρατηρήσεις σχετικά με τους πίνακες που ακολουθούν: 1. Στη στήλη «Επάγγελμα γονέων» του Γενικού Ελέγχου (Πίνακας 6), εμφανίζονται 33 εγγραφές με την ένδειξη «ορφανός». 2. Υπάρχει χαλαρότητα ως προς το χαρακτηρισμό των επαγγελμάτων. Από τις εγγραφές στο εξεταζόμενο δείγμα διαπιστώνεται ότι εναλλακτικά για το ίδιο πρόσωπο παρουσιάζονται οι ενδείξεις: έμπορος-επιχειρηματίας, έμπορος-παντοπώλης, σηροτρόφος-κτηματίας, αντιπρόσωπος ραπτομηχανών-έμπορος. 3. Καθώς στο σχολείο φοιτούν αδέρφια, τα οποία είναι δυνατόν να προσδιοριστούν με βάση το πατρώνυμο και το επάγγελμα, αυτό θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την εκτίμηση του αριθμού των επαγγελμάτων. 4. Είναι προφανές ότι ο χαρακτηρισμός των επαγγελμάτων γίνεται με όρους της καθαρεύουσας. Μια ενδιαφέρουσα δραστηριότητα για τους μαθητές θα ήταν να βρεθούν, όπου είναι δυνατόν, οι όροι που χρησιμοποιούνταν στην τοπική κοινωνία για ορισμένα παραδοσιακά επαγγέλματα που αναφέρονται στον Πίνακα 6.

Φύλλο του Γενικού Ελέγχου του σχολικού έτους 1923-1924

Αρχοντικό Μπρίκα

ΠΙΝΑΚΑΣ 1: ΠΟΡΕΙΑ ΕΡΕΥΝΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΥ ΠΡΩΤΟΓΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΕΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥ ΔΕΥΤΕΡΟΓΕΝΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΗΓΉ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΡΩΤΗΜΑ-ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΝΕΟ ΕΡΩΤΗΜΑ ΠΗΓΕΣ-ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΘΕΜΑΤΑ ΓΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ Στήλη: Αύξων αριθμός κατά τάξη Πόσοι οι εγγεγραμμένοι κατά τάξη (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 2). Ποσοστό επί συνολικού πληθυσμού της περιοχής. Πηγή: Απογραφικά στοιχεία της εποχής • Σύγκριση με άλλες περιοχές (α) Θράκης, (β) λοιπής χώρας και προσπάθεια ερμηνείας τυχόν αποκλίσεων. Στήλη: Ονοματεπώνυμο Ποία η συμμετοχή των δυο φύλων (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 2). Αξιολόγηση ποσοστών συγκριτικά με άλλες περιοχές. • Στοιχεία από άλλες περιοχές της χώρας. • Αξιολόγηση του ποσοστού θηλέων. Ερμηνεία του. Στήλη: Πατρίς Από πού κατάγονταν (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 3). Ερμηνεία της παρουσίας τους στο Σουφλί. Πιθανά αίτια: Α. Επαγγελματική δραστηριότητα γονέων Β. Ακούσια μετοίκηση λόγω των πολιτικοστρατιωτικών εξελίξεων των προηγούμενων ετών Γ. Άλλα Στήλη: Ηλικία Ποίες οι ηλικιακές διαφορές στην ίδια τάξη (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 4). Που οφείλονται οι μεγάλες διαφορές ηλικίας στην ίδια τάξη. Πιθανά αίτια της καθυστέρησης εγγραφής: Α. Πολεμικές περιπέτειες Β. Οικονομικές δυσκολίες-εργασία Γ. Άλλα Στήλη: Διαγωγή Ποία τα ποσοστά χαρακτηρισμού διαγωγής ανά κατηγορία (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 5). Ποία τα κριτήρια των επιμέρους χαρακτηρισμών. • Αιτιολόγηση της αποκλειστικότητας των αρρένων στη μειωμένη διαγωγή. • Αξίες και απαξίες της τοπικής κοινωνίας. • Ποία η σχέση των σχολικών ποινών με τους προσανατολισμούς της εκπαιδευτικής αγωγής της εποχής. Στήλη: Επάγγελμα γονέων Ποίο το επάγγελμα του πατέρα (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 6). 1. Επισήμανση της ανακολουθίας: Ενώ η στήλη επιγράφεται «επάγγελμα γονέων», αναφέρεται μόνο επάγγελμα πατρός ή ο όρος «ορφανός». Κοινωνική αντίληψη που υπολανθάνει. 2. Συχνότητα επαγγελμάτων. 3. Αντικείμενο τους. • Συμπεράσματα για τις επαγγελματικές ομάδες που επιδιώκουν τη φοίτηση των παιδιών τους στο Γυμνάσιο. • Συμπεράσματα για τη σύνθεση της τοπικής αγοράς εργασίας. Στήλη: Επάγγελμα γονέων Ποία η συχνότητα του χαρακτηρισμού «ορφανός» (Βλ. παρατηρήσεις). Ερμηνεία της συχνότητας. 1 . Πιθανές αιτίες: Α. Πόλεμος Β. Επιδημία Γ. Φυσικός θάνατος Δ. Άλλα 2. Ποίος ο υπολανθάνων ρόλος της μητέρας. Στήλη: Αποτέλεσμα Πόσοι πραγματικά φοίτησαν (Βλ. ΠΙΝΑΚΑ 2). Αξιολόγηση και αιτιολόγηση του ποσοστού αυτών που διέκοψαν τη φοίτηση. Πιθανές αιτίες: Α, Έλλειψη πόρων Β. Δυσκολίες μάθησης Γ. Οικογενειακές περιπέτειες Δ. Άλλα Στήλη: Ονοματεπώνυμο Ονόματα γνωστά από το χώρο της επιστήμης, της τέχνης, της πολιτικής κ.ο.κ. (Βλ. ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ). Αναζήτηση της σταδιοδρομίας συγκεκριμένων μαθητών. Οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον, αρχεία επαγγελματικά, τύπος, συνεντεύξεις με απογόνους κτλ.

ΠΙΝΑΚΑΣ 2: ΕΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙ - ΦΟΙΤΗΣΑΝΤΕΣ - ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ Τάξη Φύλο Εγγεγραμμένοι Φοίτησαν Αποτέλεσμα προαγωγικό Α Α 19 15 15 Θ 23 11 11 Β Α 23 22 22 Θ 7 6 6 Γ Α 17 17 17 Θ 10 6 6 Δ Α 6 4 4 Θ 2 2 2 Ε Α 7 7 7 Θ — — — Σύνολα 114 90 90

ΠΙΝΑΚΑΣ 3: ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΜΑΘΗΤΩΝ Τόπος καταγωγής Αριθμός μαθητών Σουφλί 86 Αδριανούπολη 9 Κορνοφωλιά 6 Λάβαρα 4 Αρκαδιούπολη 2 Ζαγόρι Ηπείρου Ιμπρίκ Τεπέ Αλεξανδρούπολις Τυρολόη Ορεστιάς Σαράντα Εκκλησιές Μακρά Γέφυρα Σύνολο 114

ΠΙΝΑΚΑΣ4: ΗΛΙΚΙΑΚΟ ΦΑΣΜΑ ΜΑΘΗΤΩΝ Ηλικία μαθητών Τάξη 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 Α 5 14 2 14 3 4 Β 1 2 8 6 9 3 1 Γ 4 3 9 4 3 4 Δ 3 2 2 1 Ε 1 2 2 2 Σύνολα 6 16 14 23 24 12 8 8 2 1

ΠΙΝΑΚΑΣ 5: ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΜΟΣ ΔΙΑΓΩΓΗΣ Τάξη Φύλο Κοσμιωτάτη Κοσμία Α Α 17 2 Θ 23 Β Α 19 4 Θ 7 Γ Α 15 2 Θ 10 Δ Α 3 3 Θ 2 Ε Α 2 5 Θ - Σύνολα 98 16

ΠΙΝΑΚΑΣ 6: ΣΥΧΝΟΤΗΤΑ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ Ορφανός 33 Εργάτης Γεωργός 20 Ζωγράφος Έμπορος 20 Ζωέμπορος Παντοπώλης 18 Θερμαστής Σηροτρόφος 7 Ιερεύς Δημοδιδάσκαλος 4 Ιεροψάλτης Υποδηματοποιός 4 Καροποιός 1 Κουρεύς 3 Καφεψός 1 Κτηματίας 3 Κεραμεύς 1 Δημόσιος Υπάλληλος 2 Κρεοπώλης 1 Καφεπώλης 2 Κτίστης 1 Ράπτης 2 Λεπτουργός 1 Σιδηρουργός 2 Μάγειρος 1 Υφασματοπώλης 2 Μεταπράτης 1 Αντιπρόσωπος Μηχανικός 1 ραπτομηχανών 1 Μυλωνάς 1 Αστυνόμος 1 Ξενοδόχος 1 Αρτοποιός 1 Πιλοποιός 1 Βαφεύς 1 Ποτοπώλης 1 Εισπράκτωρ 1 Υαλοπώλης 1 Επιθεωρητής Υπάλληλος 1 σιδηροδρομικής γραμμής 1 Φαρμακοποιός 1 Επιχειρηματίας 1 Χαλβαδοποιός 1

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Στο εξεταζόμενο δείγμα από το Γενικό Έλεγχο του Σχολικού Έτους 1923-1924 εμφανίζεται, με α/α 82, εγγεγραμμένος στην Γ' τάξη ο «Προδρόμου Θαλής του Θεοδοσίου. Τόπος καταγωγής Αλέξανδρούπολις, ηλικία 14, διαγωγή κοσμιωτάτη, ορφανός». Πρόκειται για το λογοτέχνη, ποιητή, δοκιμιογράφο και μεταφραστή, γνωστό με το λογοτεχνικό ψευδώνυμο Κώστας Θρακιώτης. Εργάτου: Στον ελεύθερο δρόμο (1932), Εμείς δε θα βαδίσουμε (1933), Άλμπατρος (Βραβείο Καλοκαιρίνειου θεατρικού διαγωνισμού) (1940), Μοναξιά με φως και δίχως παράθυρα (Βραβείο Ποίησης) (1939), Φωνή της Ευφορίας (1948), Ανεμίζουμε τη σημαία μας την άνοιξη (1955), Συμφωνία του ορφικού ρόδου (1957), Το τραγούδι της νέας ζωής (1959), Ο γυρισμός του Οδυσσέα στην Ιθάκη (1959), Περιθώριο στο κενό(ΐ96ΐ), Ο άνθρωπος του έρωτα και της στάχτης (Κρατικό Βραβείο Ποίησης) (1963), Πορεία και Σταθμοί (εκλογή 1927-1964) (1964), «Σύντομη Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (1000-1965) (1965), Ο μύθος για το χώμα και το αηδόνι» (1971), Φωτοσκιές (1972), Διαμαρτυρίες και σατιρικά γυμνάσματα (1975), Η τέχνη στη ζωή και την εποχή μας (δοκίμιο) (1976), Πικρές σταγόνες σ' άδειο ποτήρι (1977), Πέρα από τη δυναστεία και τα οράματα του κόσμου (1979), Από τη φυλακή του χρόνου (1981), Οι χαρταετοί(1983) κ.ά. Μεταφράσεις: Σοφοκλή: Οιδίπους Τύραννος (Εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια) (1948), Σοφοκλή: Οιδίπους επί Κολωνώ (Εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια) (1955), Παλατινή Ανθολογία: Τα ερωτικά (Εισαγωγή - μετάφραση - σχόλια) (1980), Ε.Μ. Ρεμάρκ: Ουδέν νεώτερο από το δυτικό μέτωπον(1955). Σημειώσεις 1. Ευχαριστούμε θερμά τη σχολική σύμβουλο Φιλολόγων Ν. Έβρου κ. Ελένη Λιανοπούλου για την ενθουσιώδη υποστήριξη της με αποστολή υλικού και πληροφοριών σχετικών με το θέμα. 2. Βλ. Florence Regourd, «Faire l'histoire de l'ecole», στο Alain Croix & Didier Guyvarc'h (επιμ.), Guide de 1'histoire locale, Seuil, Paris 1990, σσ. 258-274. 3. A. Rogers, Approaches to Local History, Λονδίνο -Ν.Υόρκη 19772, σ. 193. 4. Κυριακή Μαμώνη, «Θράκη», στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, τόμ. ΙΔ', Αθήνα 1997, σσ. 365-366. 5. Κατά το σχολικό έτος 1923-1924 το σχολείο λειτουργεί με 5 τάξεις και χαρακτηρίζεται Ημιγυμνάσιο. 6. Πρβλ. Γ. Κακαλέτρης, «Εκπαίδευση και Κοινωνικές Δυνάμεις», Λόγος και Πράξη 33-35 (19871988), σσ. 41-48 7. Επειδή κατά το σχολικό αυτό έτος οι τάξεις που λειτούργησαν ήταν πέντε (Α-Ε), προκειμένου να εμπλουτίσουμε το δείγμα για τα στοιχεία που αφορούν την τοπική κοινωνία (επαγγέλματα), μπορούμε να αξιοποιήσουμε και το τμήμα της επόμενης σχολικής χρονιάς που περιλαμβάνει την Α' Τάξη, της οποίας οι μαθητές κατά το σχολικό έτος 1923-24 φοιτούσαν στην ΣΤ' τάξη Δημοτικού.

Επιλογή βιβλιογραφίας

Βακαλόπουλος, Κ., «Η Θράκη κατά τους Βαλκανικούς Πολέμους και κατά την πρώτη Παγκόσμια αναμέτρηση (1912-1918)», στο Θράκη, Εκδ. Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, 1994. -, «Η Θράκη κατά την Ανατολική Κρίση (18751878) και το καθεστώς της Ανατολικής Ρωμυλίας μέχρι τον οριστικό ξερριζωμό του Ελληνισμού (1914)», στο Θράκη, Εκδ. Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, 1994. Βουδρισλής, Ν., Κάβουρας Π., Καλαϊτζής Γ. & Χρ. Καλλιτσάρης, Οι περιπέτειες τον μεταξοσκώληκα. .. στην πόλη τον Μεταξιού, Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σουφλίου, 1997. Γελαδάκη, Σ., Τα αρχεία τριών ιστορικών αθηναϊκών γυμνασίων, Μεταίχμιο, Αθήνα 2004. Γεραγάς, Κ., Αναμνήσεις εκ Θράκης 1920-1922, Αθήνα 1925. —, «Πίναξ των πόλεων και χωρίων της Θράκης εμφαίνων τα παλαιά και νέα ονόματα και τον πληθυσμόν αυτών κατά την τελευταίαν απογραφήν» [1920], θρακικά, σειρ. Β', τόμ. 10, σσ. 6-48. Γκαγκούλια, Π., Λούβη, Α., Οικονόμου, Μ., Παπαδόπουλος, Στ. & Μ. Ρηγίνος, Η σηροτροφία στο Σουφλί, Αθήνα 1992. Δούλιας Κ., Σηροτροφία, Σουφλί-Θεσσαλονίκη 1995. Η Ανάπτυξη της Θράκης. Προκλήσεις και προοπτικές, Δημοσιεύματα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Κοινωνίας, αρ. 6, Ακαδημία Αθηνών, Αθήνα 1995. Θράκη. Ιστορικές και Γεωγραφικές Προσεγγίσεις. Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2ΟΟ0. Θράκη. Το σταυροδρόμι των Ελλήνων. Λεύκωμα, φωτ. Ντόρα Μηναΐδη — Μαρία Φακίδη, κείμενα Στάντης και Ήρκος Αποστολίδης, Αδάμ, Αθήνα 2000. Κονόρτας Π., «Από τα μιλλέτ στα έθνη: Διαμόρφωση συλλογικών ταυτοτήτων στη Θράκη (19ος αρχές 20ού αιώνα)», στο Θράκη. Ιστορικές και γεωγραφικές προσεγγίσεις, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Αθήνα 2000, σσ. 169-204. Κοτζαγιώργη, Ξ. & Α. Παναγιωτοπούλου, Νεώτερη και σύγχρονη ιστορία της Θράκης. Βιβλιογραφικός οδηγός, Θεσσαλονίκη 1993. Λαμπράκη-Παγανού Αλ., «Η εκπαίδευση των θηλέων κατά το 19ο και 20ό αι. σε συνάρτηση με τις κοινωνικές αλλαγές», στο Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων. Σεμινάριο 7. Εκπαιδευτικά προβλήματα, Αθήνα, Οκτώβρης 1986, σσ. 28-36. Μαμώνη, Κ., Σύλλογοι Θράκης και Ανατολικής Ρωμυλίας (1861-1922), ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη 1995. Μαραγκού-Πρόκου, Σ,, Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και σχολικό κτίριο. Συγκριτική θεώρηση των εκπαιδευτικών συστημάτων και σχολικών κτιρίων Γενικής Εκπαίδευσης στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης και στην Ελλάδα. Διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 1980. Μπελιά, Ε., «Έκθεση Στυλ. Γόνατα περί Θράκης, 1907», Δελτίον Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, 24 (1981), σσ. 245-302. —, «Η εκπαιδευτική πολιτική του ελληνικού κράτους προς την Θράκη 1869-1910», στο Ιστορική, αρχαιολογική και λαογραφική έρευνα για τη Θράκη (Πρακτικά Συμποσίου), Θεσσαλονίκη 1988, σσ. 243-268. —, Εκπαίδευση και αλυτρωτική πολιτική. Η περίπτωση της Θράκης, 1856-1912, ΙΜΧΑ, Θεσσαλονίκη 1995. Σπαθάρης, Ι., «Η Δυτική Θράκη κατά τον Εβλιγιά Τσελεμπή, τούρκο περιηγητή του 17ου αιώνα», θρακικά, 5 (1934) σσ. 113-128, 179-217. Πατελής, Μ.,Σουφλί, οδοιπορικό στο χθες, Σουφλί 1994. Στυλιανίσης, Στ., Ο εκ της σηροτροφίας και μεταξουργίας εθνικός και ιδιωτικός πλούτος, Αθήνα 1930. Σεϊτανίδης, Δ., Το Σουφλί και η Ιστορία του από το 1910 μέχρι το 1950, Αθήνα 1959. Τσουκαλάς, Κ., Εξάρτηση και αναπαραγωγή. Ο κοινωνικός ρόλος των εκπαιδευτικών μηχανισμών στην Ελλάδα (1830-1922), Θεμέλιο, Αθήνα 1992.

Ενδεικτικοί δικτυακοί τόποι - http://thesaurus.duth.gr - http://orpheus.ee.duth.gr

Ηράκλειο