9 Αξιολόγηση

Η αξιολόγηση, στην περίπτωση του μαθήματος της Τοπικής Ιστορίας, δεν έχει ως αποκλειστικό αντικείμενο τους μαθητές, δεδομένου ότι αυτοί δεν εξετάζονται ξεχωριστά (υπό την τυπική έννοια), ούτε βαθμολογούνται στο μάθημα αυτό. Επειδή όμως πρόκειται για εκπαιδευτική - ερευνητική διαδικασία, είναι απαραίτητο να αξιολογούνται οι διάφορες φάσεις της. Η αρχική διαγνωστική αξιολόγηση, όπως ήδη έχει αναφερθεί, είναι οπωσδήποτε απαραίτητη· αποτελεί συνάρτηση της φύσης των διαθέσιμων πηγών και των δυνατοτήτων των μαθητών να ανταποκριθούν στη διαχείριση τους. Μετά τη διαμόρφωση του γενικού σχεδίου εργασίας, και την κατανομή των αρμοδιοτήτων μεταξύ των μαθητών, σε όλη τη διάρκεια του προγράμματος ο διδάσκων, λαμβάνοντας υπόψη τα παρουσιαζόμενα ερευνητικά προϊόντα και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζονται σε μια διαδικασία διαμορφωτικής αξιολόγησης, ανατροφοδοτεί τον προβληματισμό της ομάδας, ώστε να επιτευχθεί ο απαραίτητος διορθωτικός επαναπροσανατολισμός που θα οδηγήσει την προσπάθεια στα αναμενόμενα παιδαγωγικά και γνωστικά αποτελέσματα. Οι φάσεις, στις οποίες είναι δυνατόν να γίνονται τέτοιες παρεμβάσεις στο αρχικό σχέδιο εργασίας, είναι αυτές της διατύπωσης των επιμέρους ερωτημάτων, της παρουσίασης του υλικού των πηγών που συγκεντρώθηκε και των επιμέρους συμπερασμάτων της έρευνας στα διάφορα στάδια της. Αυτή η αξιολόγηση πραγματοποιείται σε κλίμα διαλόγου και ανατροφοδότησης. Αξιολογικά κριτήρια που ενδεχομένως θα χρησιμοποιηθούν στη διαδικασία αυτή μπορεί να είναι η τήρηση του χρονοδιαγράμματος, η συνέπεια ως προς την εφαρμογή της ενδεδειγμένης ερευνητικής μεθοδολογίας, οι τρόποι υπέρβασης των δυσχερειών και η πληρότητα της τεκμηρίωσης των συνθετικών εργασιών των ομάδων. Όσον αφορά τη συνολική αξιολόγηση, αυτή είναι βέβαιο ότι θα ωφελήσει, υπό την έννοια ότι ο διδάσκων σε μια επόμενη ανάλογη διαδικασία θα λάβει υπόψη του τα σχετικά πορίσματα, ώστε να αποφύγει προβλήματα και δυσλειτουργίες που προέκυψαν στη διάρκεια των μαθημάτων.

Νικόλαος Γύζης, Ιστορία

ΠΡΟΣΒΑΣΗ ΣΤΙΣ ΠΗΓΕΣ 1 Πανεπιστημιακές Βιβλιοθήκες - Κέντρα Ερευνών(ενδεικτικά) • ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Τηλ.: 2310 995325 http://www.lib.auth.gr/ • ΑΝΩΤΑΤΗ ΣΧΟΛΗ ΚΑΛΩΝ ΤΕΧΝΩΝ Τηλ.: 210 4834351 http://www.asfa.gr/greek/ education/library/ • ΔΗΜΟΚΡΙΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΡΑΚΗΣ Τηλ.: 25510 39834 http://www.lib.duth.gr/ • ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ Τηλ.: 210 7273700 http://www.eie.gr/library/ library.htm • ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης Τηλ.: 210 7273900-3 http://book.culture.er/ • ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Τηλ.: 210 7489131-3 http://www.ekke.gr/ • ΚΛΕΙΩ - Ο Ελληνικός Βιβλιογραφικός Κόμβος Τηλ.: 210 3802335 http://plato.elea.gr/ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ Τμήμα Πληροφορικής Τηλ.: 210 7275217 http://alexandra.di.uoa.gr/ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τηλ.: 24210 748912 http://www.lib.uth.er/ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ Τηλ.: 26510 97115 http://www.lib.uoi.gr/ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΡΗΤΗΣ Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Τηλ.: 28310 77810 http://www.libh.uoc.gr/ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ Τηλ.: 2310 891752 http://www.lib.uom.gr/ • ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΑΤΡΟΝ Τηλ.: 2610 996287 http://www.lis.upatras.gr/ • ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ Τηλ.: 210 9219718 http://www.panteion.er/ II Δημόσιες Βιβλιοθήκες ΤΟΠΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Τ.Κ. ΤΗΛΕΦΩΝΟ Εθνική Βιβλιοθήκη Πανεπιστημίου 32 10679 210 3382566 Αίγινας Κυβερνείου 6 18010 22970 22626 Αμφίκλειας Αμφίκλεια 22340 22216 Ανδρίτσαινας Ανδρίτσαινα 27061 26260 22242 Αργοστολίου Ηλ. Ζερβού 12 28100 26710 22583 Αρεόπολης Αρεόπολη 23062 27330 51320 Αταλάντης Πλατεία Δημαρχείου 35200 22330 80016 Βέροιας Κεντρική Έλλης 8 59100 23310 24494 Βυτίνας Βυτίνα 22010 27950 22017 Γρεβενών Κεντρική Πλατεία Ελευθερίας 51100 24620 23056 Δελφών Αγγέλου & Εύας Σικελιανού 33054 22650 82617 Δημητσάνας Δημητσάνα 22007 27950 31219 Δράμας Κεντρική Κάρου 4 66100 25210 33382 Ελευθερούπολης Κεντρική Πλατεία Αγίου Νικολάου 64100 25920 22545 Ζαγοράς Ζαγορά 37001 24260 22591 Ζακύνθου Πλατεία Δίον. Σολομού 29100 26950 48128 Θεσσαλονίκης Μέγαρο Χανθ 54621 2310221066 Ιωαννίνων Κεντρική Ελ. Βενιζέλου & Μπότσαρη 45444 26510 25591 Καλαμάτας Κεντρική Αριστομένους 28 24100 Καρπενησίου Κεντρική Εθνικής Αντίστασης 1 36100 2237021102 Κέρκυρας Κεντρική Παλαιό Φρούριο 49100 26610 38195 Κιλκίς Κεντρική Γ. Καπετά 17 61100 23410 25555 Κόνιτσας Κεντρική Πλατεία Ελευθερίας 44100 26550 22298 Λαμίας Κεντρική Αινιάνων 6 35100 22310 23732 Λάρισας Κεντρική Παπακυριαζή 47 41222 2410 531973 Λιβαδειάς Κεντρική Πλατεία Κατσώνη 32100 22610 25340 Λευκάδας Ροντογιάννη 11 31100 26450 22502 Ληξουρίου Κεντρική Αικατ. Τουλ 1 28200 26710 91325 Μήθυμνας Δ. Χατζηαποστόλη 18 81108 22530 71468 Μηλεών Μηλιές 37010 24230 86260 Μολάων Μολάοι 23052 27320 23080 Μουζακίου Μουζάκι 43060 2445041152 Μυτιλήνης Κεντρική Σμύρνης 11 81100 2251028187 Ναυπάκτου Κεντρική Κοζώνη 7 30300 26340 27388 Ναυπλίου Κεντρική Κωλέττη 3 21100 27520 27256 Πεταλιδίου Πεταλίδι 24005 27220 31269 Πύργου Κεντρική Γερμανού & Μυρτίλου 27100 26210 22762 Ρεθύμνου Κεντρική Αγ. Βαρβάρας 26 74100 28310 29215 Ρόδου Κεντρική Αριστοτέλους 1 85100 22410 24448 Σάμου Κεντρική Θ. Σοφούλη 47 83100 22730 27216 Σερρών Κεντρική Κωστοπουλου 2 62122 23210 98550 Σιάτιστας Κεντρική Πλ. Τσιστοπουλου 3 50300 24650 21261 Σπάρτης Κεντρική Λυκούργου 135 23100 27310 26853 Τρίπολης Κεντρική Γεωργίου Α' 41 22100 2710 224238 Φλώρινας Κεντρική Αργυροκάστρου 1 53100 2385023118 Χαλκίδας Κεντρική Μιχ. Κακαρά 2 34100 22210 22031 Χίου Κεντρική Κοραή 2 82100 22710 44246

III Αρχεία

ΔΙΚΤΥΟ ΤΩΝ ΓΕΝΙΚΩΝ ΑΡΧΕΙΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ ΓΑΚ. - ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ, Δάφνης 61, 154 52 Ψυχικό, τηλ.: 210 6782200 ΝΟΜΟΣ ΑΙΤΩΛΟΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ τηλ.: 2631025884 ΝΟΜΟΣ ΚΥΚΛΑΔΩΝ τηλ.: 22810 86891 ΝΟΜΟΣ ΑΡΓΟΛΙΔΑΣ τηλ.: 27520 28228, 24007 ΝΟΜΟΣ ΛΑΚΩΝΙΑΣ τηλ.: 2731022884 ΝΟΜΟΣ ΑΡΤΑΣ τηλ.: 2681077334 ΝΟΜΟΣ ΛΑΡΙΣΑΣ τηλ.: 2410531935 ΝΟΜΟΣ ΑΧΑΪΑΣ τηλ.: 2610317550 ΝΟΜΟΣ ΛΕΣΒΟΥ τηλ: 225 10 42053 ΝΟΜΟΣ ΔΡΑΜΑΣ τηλ.: 2521045025 ΝΟΜΟΣ ΛΕΥΚΑΔΑΣ τηλ.: 2640023815 ΝΟΜΟΣ ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΟΥ τηλ.: 22410 23055 ΝΟΜΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ τηλ: 24210 45833 ΝΟΜΟΣ ΕΒΡΟΥ τηλ.: 2551088317 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ τηλ.: 2310855255 ΝΟΜΟΣ ΕΥΒΟΙΑΣ τηλ.: 2221085295 ΝΟΜΟΣ ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ τηλ.: 2721093902 ΝΟΜΟΣ ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ τηλ.: 22370 241 1 1 ΝΟΜΟΣ ΞΑΝΘΗΣ τηλ.: 25410 62555 ΝΟΜΟΣ ΖΑΚΥΝΘΟΥ τηλ.: 2695048128 ΝΟΜΟΣ ΠΕΛΛΑΣ τηλ.: 2381027031 ΝΟΜΟΣ ΗΜΑΘΙΑΣ τηλ.: 2331065008 ΝΟΜΟΣ ΠΙΕΡΙΑΣ τηλ.: 2351077770 ΝΟΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ τηλ.: 2810289038 ΝΟΜΟΣ ΠΡΕΒΕΖΑΣ τηλ.: 26820 24662 ΝΟΜΟΣ IΩANNINΩN τηλ.: 2651034469 ΝΟΜΟΣ ΡΕΘΥΜΝΗΣ τηλ.: 2831050796 ΝΟΜΟΣ ΚΑΒΑΛΑΣ τηλ.: 2510232697 ΝΟΜΟΣ ΡΟΔΟΠΗΣ τηλ.: 2531033311 ΝΟΜΟΣ ΚΑΡΔΙΤΣΣΑΣ τηλ.: 2441071631 ΝΟΜΟΣ ΣΑΜΟΥ τηλ: 22730 24220 ΝΟΜΟΣ ΚΕΡΚΥΡΑΣ τηλ.: 2661038193 ΝΟΜΟΣ ΣΕΡΡΩΝ τηλ.: 2321055711 ΝΟΜΟΣ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ τηλ.: 26710 28405 ΝΟΜΟΣ ΤΡΙΚΑΛΩΝ τηλ. : 243 1 0 775 1 6 ΝΟΜΟΣ ΚΙΛΚΙΣ τηλ.: 2341029895 ΝΟΜΟΣ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ τηλ.: 2231027087 ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ τηλ.: 2461026713 ΝΟΜΟΣ ΦΛΩΡΙΝΑΣ τηλ.: 2385045750 ΝΟΜΟΣ ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ τηλ.: 27410 84854 ΝΟΜΟΣ ΦΩΚΙΔΑΣ τηλ.: 22650 22402 ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΡΧΕΙΟ ΚΡΗΤΗΣ τηλ.: 2821052606 ΝΟΜΟΣ ΧΙΟΥ τηλ.: 2271044241

ΓΕΝΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ ΚΡΑΤΟΥΣ - ΤΟΠΙΚΑ ΑΡΧΕΙΑ Το κτίριο των Γενικών Αρχείων του Κράτους ΑΠΑΣ τηλ.: 24940 23998 ΑΙΓΙΝΑΣ τηλ: 2297026332 ΑΓΙΟΥ τηλ: 2691021293 ΛΕΡΟΥ τηλ.: 22470 24294 ΛΙΜΝΗΣ τηλ.: 2227031124 ΝΑΞΟΥ τηλ: 22850 25605 ΠΑΡΑΜΥΘΙΑΣ τηλ.: 26660 22712 ΣΑΛΑΜΙΝΑΣ τηλ: 2104640206 ΣΠΕΤΣΩΝ τηλ: 2298072994 ΥΔΡΑΣ τηλ.: 2298052355

Για περισσότερες πληροφορίες βλ. την ηλεκτρονική διεύθυνση http://gak.att.sch.gr.

IV Μουσεία (ενδεικτικά) Εισαγωγή - Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών τηλ.: 22650 82312 - Αρχαιολογικό Μουσείο Κεραμεικού τηλ.: 210 3463552 - Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο τηλ.: 210 721 1027, 7232178 Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο τηλ.: 210 8217724 - Εθνικό Ιστορικό Μουσείο τηλ.: 210 3237617, 3222266, 3226370 - Επιγραφικό Μουσείο τηλ.: 210 8217637 - Λαογραφικό Μουσείο Σαρακατσάνων τηλ.: 23210 62528 - Μακεδονίας— Θράκης Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο τηλ.: 2310 812343 - Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης τηλ.: 210 3229031, 3242066 - Μουσείο Ιστορίας της Ελληνικής Ενδυμασίας Λυκείου Ελληνίδων Αθηνών τηλ.: 210 3616690 - Μουσείο Κρητικής Εθνολογίας τηλ.: 28920 91394 - Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα τηλ.: 2310 229778,233108 - Ναυτικό Μουσείο Ελλάδος τηλ.: 210 4516264 - Νομισματικό Μουσείο τηλ.: 210 8217769 - Ορυκτολογικό Μουσείο Λαυρίου τηλ.: 22920 25295 - Σιδηροδρομικό Μουσείο Αθηνών τηλ.: 210 4903163,5246580, 5126295 - Σουφλίου Μουσείο Μετάξης τηλ.: 25 540 23700

• Πλήρη κατάλογο των μουσείων και συλλογών της χώρας βλ. στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.culture.gr. • Κατατοπιστικές πληροφορίες και σημαντικές ηλεκτρονικές πηγές για τα ευρωπαϊκά μουσεία βρίσκει κανείς στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.euromuse.net.

Σημειώσεις 1. Για την ιστορία του ανθρώπου σε σχέση με τον περίγυρο του, την κοινωνική ιστορία, την «ιστορία των ομάδων και των ομαδοποιήσεων» και, τέλος, τη γνωστή μας παραδοσιακή ιστορία, τη «συμβαντολογική ιστορία», βλ. Fernand Braudel, Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή τον Φιλίππου Β' της Ισπανίας, τόμ. Α': Ο ρόλος τον περίγυρου, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1993 (1991 )· τόμ. Ε' Συλλογικά πεπρωμένα, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997· τόμ. Γ': Γεγονότα, πολιτική, άνθρωποι, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998. 2. Για ζητήματα της τοπικής ιστοριογραφίας και τη συμβολή σ' αυτά του μεγάλου νεοελληνιστή Κ. Θ. Δημαρά, βλ. Παναγιώτης Δ. Μιχαηλάρης, «Η πρόσληψη της τοπικής ιστοριογραφίας», Επιστημονική συνάντηση στη μνήμη του Κ. θ. Δημαρά, ΚΝΕ - ΕΙΕ, Αθήνα 1994, σσ. 211 -221. 3. Βλ. Δ.Σ. Λουκάτος, Εισαγωγή στην Ελληνική Λαογραφία, ΜΙΕΤ, Αθήνα 19782, σσ. 21-27,293-300. 4. Βλ. Didier Guyvarc'h, «L'histoire locale a Pecole», στο Alain Croix & Didier Guyvarc'h, Guide de l’ histoire locale, Seuil, Παρίσι 1990, σ. 293. 5. Βλ. C. Ginzburg — C. Poni, «La micro-histoire», στο Ledebar, 17 (1981), σ. 133 κ.ε.· Μαρία Βαϊνά, θεωρητικό πλαίσιο διδακτικής της Τοπικής Ιστορίας για τον εικοστό πρώτο αιώνα, Gutenberg, Αθήνα 1997, σσ. 73-75. 6. Για τη νέα ιστορία, βλ. Jacques Le Goff, P. Chartier, J. Revel (επιμ.), L'histoire nouvelle, Retz, Paris 1978· Jacques Le Goff & P. Nora (επιμ.), Το έργο της ιστορίας, τόμ. 1-2, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, τόμ. 3, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, Ν. Σαββάτης, Ράππας, Αθήνα 1981-1988· Jacques Le Goff, Ιστορία και Μνήμη, μτφρ. Γ. Κουμπουρλής, Νεφέλη, Αθήνα 1998. 7. Από τη μεγάλη συζήτηση για τον ιστορικό και το επάγγελμα του, ας κρατήσουμε ότι είναι ένας ερευνητής που συγκεντρώνει, κατανοεί και εξετάζει κριτικά τις πηγές (γραπτές, εικαστικές, υλικές, προφορικές, οπτικοακουοτικές), όπως και το ίδιο το φυσικό περιβάλλον, στο οποίο ζει μια κοινωνία, απ' όπου, μάλιστα, οφείλει να εκκινεί. 8. Υποδειγματική είναι η εργασία που πραγματοποίησαν οι μαθητές του Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου Ρεθύμνου, σε συνεργασία με τον καθηγητή τους, για την ιστορία του οικισμού «Μύλοι», που βρίσκεται λίγο έξω από την πόλη τους. Βλ. Μανούσος Μαραγκάκης (σε συνεργασία με μαθητές), Οι νερόμυλοι του Ρεθύμνου. Μια ιστορική προσέγγιση της ακμής και παρακμής τον προβιομηχανικού οικισμού, Ρέθυμνο 1996. Μαθητικές εργασίες ανακοινώθηκαν επίσης στο πλαίσιο της διήμερης συνάντησης με θέμα: «Η τοπική ιστορία και οι πηγές της. Όψεις της ιστορίας της Καρυστίας» (27-28 Απριλίου 1991). Οι εργασίες αυτές δημοσιεύτηκαν με τον τίτλο «Μαθητεία στην ιστορία» στο περιοδικό Μνήμων, 14 (1992), σσ. 285-295. Βλ. επίσης Νάσια Γιακωβάκη, «Κάνοντας στο Γυμνάσιο την ιστορία του τόπου μας. Σκέψεις γύρω από την εμπειρία μιας ιστορικής ερευνητικής δραστηριότητας στο σχολείο», στο Λ. Γ. Μενδώνη & Ν. Σ. Μάργαρης (επιμ.), Κυκλάδες. Ιστορία του τοπίου και τοπικές ιστορίες, ΚΕΡΑ / ΕΙΕ, Αθήνα 1998, σσ. 546-555. 9. Μερικοί από τους επαίνους που τους αποδίδει ο Κ Θ. Δημαράς. Βλ. Π. Δ. Μιχαηλάρης, άπ., σ. 216. 10. Γιάννης Γιαννόπουλος, «Η Τοπική Ιστορία», στο Τοπική Ιστορία και Αρχεία. Πρακτικά Διημέρου (Σάμος, 26-27 Απριλίου 1991), Σάμος 1992, σ. 22. 11. Ο Hans Ebeling (Zur Didaktik und Methodik eines Kind, -sach- und zehgema Sen Geschichtsunterricht, Ανόβερο 1965) επισήμανε ότι το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ζει στα όρια της πείνας, βασανίζεται, εργάζεται και πεθαίνει. «Το ερώτημα που τίθεται» συνεχίζει «είναι: Αυτούς δεν τους αφορά, δεν τους αγγίζει (παρά απλώς τους προσπερνά) το πραγματικά ουσιώδες, το άξιο να διαιωνιστεί μέσα στην ιστορία μας; Πότε, τέλος πάντων, θα αποκτήσουμε το θάρρος να γράψουμε την ιστορία αυτού του φτωχού ανθρώπου για κάθε λαό και να τη διδάσκουμε ως το βασικό περιεχόμενο της ανθρώπινης ύπαρξης πάνω στη γη;». Για τη μεταφορά, Μαρία Βαϊνά, ό.π., σ. 68. 12. Στην Ελλάδα, για πρώτη φορά το υπουργείο Παιδείας διατύπωσε με εγκύκλιο την πρόθεση του να εντάξει το μάθημα της Τοπικής Ιστορίας στο αναλυτικό πρόγραμμα των Γυμνασίων και όρισε τις κατευθυντήριες γραμμές το 1990 (Γ2 299/29-1-90 και Γ2 563/15-2-90). Οχτώ χρόνια αργότερα, το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο εξέδωσε πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος για τη συγγραφή σχολικού εγχειριδίου για την Τοπική Ιστορία (2-6-1998). 13. Βλ. θ.Γ. Παππάς, Η μεθοδολογία της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες, Καρδαμίτσα, Αθήνα 2002. 14. Για τη σχέση ιστορίας και γεωγραφίας ως γνωστικών αντικειμένων με ιδεολογικές προεκτάσεις, βλ. Χριστίνα Κουλούρη, Ιστορία και Γεωγραφία στα Ελληνικά Σχολεία (1834-1914), ΙΔΕΝ - ΓΓΝΓ, Αθήνα 1988. 15. Βλ. Γ. Ν. Λεοντσίνης και Μ. Ρεπούση, Η Τοπική Ιστορία ως πεδίο σπουδής στο πλαίσιο της σχολικής παιδείας, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2001, σσ. 97-119. 16. Για περισσότερα βλ. Κ Frey, Η μέθοδος project: μια μορφή συλλογής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη, μτφρ. Κ Μαλλιού, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1999· Η. Ματσαγγούρας, Στρατηγικές διδασκαλίας, Gutenberg, Αθήνα 1997· Κ. Χρυσαφίδης, Βιωματική-Επικοινωνιακή διδασκαλία: η εισαγωγή της μεθόδου project στο σχολείο, Gutenberg, Αθήνα 2000. 17. Γενικότερα πρβλ. Encyclop?die de la Pl?iade, Charles Samaran, Ιστορία και μέθοδοι της, μτφρ. Ελ. Στεφανάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα, τόμ. Α' 1979, τόμ. Β1 και Β2 1981, τόμ. Γ' 1987, τόμ. Δ' 1980. 18. Για την περιβαλλοντική εκπαίδευση στο σχολείο, βλ.: Ηλίας Σ. Σπυρόπουλος, «Η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση στην Ελλάδα. Ένας πρώτος απολογισμός», Νεοελληνική Παιδεία, 7 (1986), σσ. 7284· Ιωάννης Χριστιάς, Μελέτη Περιβάλλοντος. θέματα διδασκαλίας, Φελέκη, Αθήνα 1985· Βάσω Παπαδημητρίου, Περιβαλλοντική Εκπαίδευση και Σχολείο. Μία διαχρονική θεώρηση, Τυπωθήτω, Αθήνα 1998. 19. Βλ. Max Derruau, Ανθρωπογεωγραφία, μτφρ. Γ. Πρεβελάκης, ΜΙΕΤ, Αθήνα1987. 20. Ο Θουκυδίδης στα Κερκυραϊκά του αναφέρει την εγκατάσταση των ηττηθέντων αρχηγών των ολιγαρχικών σε νησίδα παρακείμενη στο Ηραίον. Ο συντάκτης του χάρτη των γεγονότων, αναζητώντας και μη βρίσκοντας άλλο νησί στην ευρύτερη περιοχή, ταύτισε την ανώνυμη αυτή νησίδα με το σημερινό νησί Βίδο, αν και το τελευταίο το κατονομάζει ο Θουκυδίδης (ως νήσο Πτυχία). Βάσει αυτής της επιλογής διαμόρφωσε ένα χάρτη των γεγονότων, από τον οποίο ο αναγνώστης οδηγείται στο συμπέρασμα ότι η αρχαία πόλη της Κέρκυρας συμπίπτει χωρικά με τη νεότερη, αν και η τελευταία άρχισε να συγκροτείται περίπου 16 αιώνες αργότερα. Πρόκειται για μια χαρακτηριστική και γνωστή στους φιλολόγους μας περίπτωση ανεπιτυχούς ανάγνωσης του τοπίου, καθώς δείχνει που είναι δυνατόν να οδηγηθούμε αν δεν λάβουμε υπόψη μας την παράμετρο αυτή. Βλ. το χάρτη στη σ. 310 του διδακτικού εγχειριδίου της Α' Λυκείου, Αρχαίοι Έλληνες Ιστοριογράφοι. 21. Έρευνα πεδίου είναι η έρευνα που διεξάγεται στο χώρο που μας ενδιαφέρει, η επιτόπια έρευνα. 22. Δειγματοληπτική έρευνα είναι η έρευνα που διεξάγεται με επιλογή χαρακτηριστικών παραδειγμάτων, ικανών για τη συναγωγή συνολικών συμπερασμάτων. 23. Robert Stradling, Enseigner l'histoire de l'Europe du 20e sicle Editions du Conseil de l'Europe, Στρασβούργο 2001, σσ. 231-238. Η προφορική ιστορία απουσιάζει από τους θεσμούς της εκπαίδευσης στην Ελλάδα και μόλις τα τελευταία χρόνια άρχισαν να γίνονται προσπάθειες για μια χαρτογράφηση του χώρου της. Για πρώτη φορά τέθηκε το ζήτημα των οπτικοακουστικών αρχείων με το Συνέδριο που οργάνωσε η ΕΡΤ το 1993, με θέμα: Η συμβολή των οπτικοακουστικών αρχείων στη διαμόρφωση της ιστορικής μνήμης. Ακολούθησε η Ημερίδα που οργάνωσε το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1997, με τίτλο: Μαρτυρίες σε ηχητικές και κινούμενες αποτυπώσεις ως πηγή της ιστορίας. Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα προσπαθούν να προσεγγίσουν την προφορική ιστορία με επιστημονική μεθοδολογία, εστιάζοντας κυρίως σε θεματικές όπως η Αντίσταση, ο Εμφύλιος Πόλεμος, οι Εβραίοι, οι γυναίκες, αλλά και η εκπαίδευση, το εργατικό κίνημα, τα επαγγέλματα κ.ά. Για περισσότερα, βλ. Ρ. Μπενβενίστε και Θ. Παραδέλλης (επιμ.), Αφηγηματικότητα, Ιστορία και Ανθρωπολογία, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Μυτιλήνη 1994· Ρ. Μπενβενίστε και Θ. Παραδέλλης (επιμ.),Διαδρομές και τόποι της μνήμης. Ιστορικές και ανθρωπολογικές προσεγγίσεις. Πρακτικά επιστημονικής συνάντησης, Πανεπιστήμιο Αιγαίου, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1999· Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Μαρτυρίες σε ηχητικές και κινούμενες αποτυπώσεις ως πηγή της ιστορίας, Πρακτικά Διεθνούς Ημερίδας, Κατάρτι, Αθήνα 1998· Μ. Θανοπούλου και Α. Μπουτζουβή (επιμ.), «Όψεις της προφορικής ιστορίας στην Ελλάδα», ειδικό τεύχος της Επιθεώρησης Κοινωνικών Ερευνών, 107 Α'(2002). 24. Robert Stradling, ό.π., σσ. 241-243. 25. Βλ., για παράδειγμα, τη σειρά «Μια πόλη στη λογοτεχνία» από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. 26. Για περισσότερες πληροφορίες για τους τρόπους επεξεργασίας των εικαστικών μαρτυριών, του κινηματογράφου, του οπτικοακουστικού υλικού και την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, βλ. Robert Stradling, ό.π., σσ. 185-208. Για την αξιοποίηση του φωτογραφικού υλικού στην τοπική ιστορία βλ. Ελένη Μπενέκου, «Η ανάγνωση της φωτογραφικής εικόνας ως ιστορικής πηγής και η διδακτική της αξιοποίησης», Φιλολογική, 71 (2000), σσ. 67 - 70· Βασιλική Σακκά, «Η αξιοποίηση της φωτογραφίας στη διδασκαλία της Ιστορίας», Τα Εκπαιδευτικά, 59-60 (2001), σσ. 105-121. 27. Βλ. Ευάγγελος Δ. Πρόντζας, Οικονομική ιστορία: ζητήματα μεθόδου και περιεχομένου, Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος, Αθήνα 1997, σσ. 2765. 28. Πρβλ. Florence Regourd, «Faire l'histoire de l'?cole», στο Alain Croix και Didier Guyvarc'h, Guide de l’histoire locale, Seuil, Παρίσι! 990, σσ. 258-274,291-309. 29. Πρβλ. Alain Croix, «L'histoire religieuse locale», στο Alain Croix και Didier Guyvarc'h, ό.π., σσ. 177-195. 30. Είναι ενδεικτικό, λ.χ., ότι 10% περίπου της αγγλοσαξονικής ιστορικής φιλολογίας ασχολείται με διάφορα θέματα της τοπικής ιστορίας. 31. Πρβλ. Γιάννης Γρυντάκης, «Για μια παιδαγωγική του πολιτισμού», στο Λ. Γ. Μενδώνη & Ν. Σ. Μάργαρης (επιμ.), ό.π., σσ. 487-503.

Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, Αναγνωστήριο, Αθήνα

Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας, Αναγνωστήριο

Ενδεικτική βιβλιογραφία ΕΛΛΗΝΟΓΛΩΣΣΗ Ανδρέου, Α., Ιστορία, μουσείο και σχολείο, Γ. Δεδούση, Θεσσαλονίκη 1996. Αντωνιάδης, Α., Η διδακτική της Ιστορίας, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου, Λευκωσία 1987. Ασδραχάς, Σ., Ιστορική έρευνα και ιστορική παιδεία: πραγματικότητες και προοπτικές, Μνήμων, Αθήνα 1982. -, Ιστορικά απεικάσματα, Θεμέλιο, Αθήνα 1995. Ασωνίτης, Σ., «Ιστορική τεκμηρίωση βάσει αφηγηματικών πηγών. Μια ολισθηρή διαδρομή», Τεκμήριον, 3(2001), σσ. 11-39. Βαϊνά, Μ., θεωρητικό πλαίσιο διδακτικής της Τοπικής Ιστορίας για τον εικοστό αιώνα, Gutenberg, Αθήνα 1997. Βώρος, Φ., «Τοπική Ιστορία», Εκπαιδευτικά, 20 (1990), σσ. 33-41. -, «Τοπική Ιστορία», Διάλογος, 9 (1991), σσ. 27-39. Γελαδάκη, Σ., Τα αρχεία τριών ιστορικών αθηναϊκών γυμνασίων, Μεταίχμιο, Αθήνα 2004. Γιαννακόπουλος, Δ.Κ., «Οι Στρατώνες του Καποδίστρια και η Τοπική Ιστορία στο Σχολείο», εφημ. Αργολίδα (13-1-2004). Γιαννόπουλος, Γ., «Η διδασκαλία της ιστορίας», Νέα Παιδεία, 42 (Ι987), σσ. 166-172. -, «Η τοπική ιστορία», στο Τοπική Ιστορία και Αρχεία. Πρακτικά Διημέρου(Σάμος, 26-27 Απριλίου 1991), Σάμος 1992, σσ. 17-41. -, Δοκίμια θεωρίας και διδακτικής της ιστορίας, Βιβλιογονία, Αθήνα 1997. Γιωτοπούλου-Σισιλιάνου, Έ., Η διδασκαλία της ιστορίας στη Μέση Εκπαίδευση, Αθήνα 1965. Γρίβελλας, Α, Καραφύλλης, Ν. & Β. Μαγόπουλος, Εγχειρίδιο Τοπικής Ιστορίας, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Καρδίτσας, Καρδίτσα 1997. Γρυντάκης, Γ., «Το νόημα της Τοπικής Ιστορίας και η Διδακτική της», στο Λ. Γ. Μενδώνη & Ν. Σ. Μάργαρης (επιμ.), Κυκλάδες. Ιστορία του τοπίου και τοπικές ιστορίες, ΚΕΡΑ/ ΕΙΕ, Αθήνα 1998, σσ. 495-503. Δάλκος, Γ., Μουσείο και Σχολείο, Καστανιώτης, Αθήνα 2000. Δημαράς, Α. (επιμ.), Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, τόμ. 1, 1821-1894, τόμ. 2, 1895-1967, Ερμής, Αθήνα 1987-1990. Καλαφάτη, Ε., Τα σχολικά κτίρια της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης (1821-1929), Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς, Αθήνα 1988. Κονιδιτσιώτης, Β., Η νεωτέρα Παιδαγωγική και η αρχή της αυτενέργειας: η διαλεκτική σχέσις αγωγής και αυτενέργειας, Αθήναι 1968. Κυρκίνη, Α, «Η τοπική, η εθνική και η παγκόσμια διάσταση του μαθήματος της Ιστορίας στο νέο Πρόγραμμα Σπουδών», στο Ζωή Μπέλλα (επιμ.), Το σχολείο στην τρίτη χιλιετία, Πρακτικά διημερίδας 20-21 Οκτωβρίου 2000, Πειραματικό Σχολείο Αθηνών, Αθήνα 2002, σσ. 155-160. Κουλικούρδη, Γ., Αίγινα Ι & Π, Αθήνα 2002. Κουτελάκης, Χ., Πειραιάς και συνοικισμοί, Εστία, Αθήνα 1991. Λεοντσίνης, Γ., Διδακτική της ιστορίας. Γενική - τοπική ιστορία και περιβαλλοντική εκπαίδευση, Αθήνα 1996. —, Ιστορία — περιβάλλον και η διδακτική τους, Αθήνα 1999. Λεοντσίνης, Γ. & Μ. Ρεπούση, Η Τοπική Ιστορία ως Πεδίο Σπουδής στο Πλαίσιο της Σχολικής Παιδείας, ΟΕΔΒ, Αθήνα 2001. Μασσιάλας, Β., Το σχολείο εργαστήριο ζωής: εισαγωγή στη μεθοδολογία της διδασκαλίας των κοινωνικών σπουδών, Γρηγόρης, Αθήνα 1984. Ματσαγγούρας, Η., Στρατηγικές διδασκαλίας, Gutenberg, Αθήνα 1997. Μιχαηλάρης, Π., «Η πρόσληψη της τοπικής ιστοριογραφίας», Επιστημονική Συνάντηση στη μνήμη του Κ. Θ. Δημαρά, ΚΝΕ - ΕΙΕ, Αθήνα 1994, σσ. 211-221. Ντούλας, Χ., «Σχολικά βιβλία ιστορίας και τοπική ιστορία: η περίπτωση της Θεσσαλίας», Σεμινάριο, 9 (1988), σσ. 88-107. Παπαδημητρίου, Β., Περιβαλλοντική εκπαίδευση και σχολείο. Μία διαχρονική θεώρηση, Τυπωθήτω, Αθήνα 1998. Παππάς, Θ. Γ., Η μεθοδολογία της έρευνας στις ανθρωπιστικές επιστήμες, Καρδαμίτσα, Αθήνα 2002. - (επιμ.), Κέρκυρα. Εγχειρίδιο Τοπικής Ιστορίας, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο — Δήμος Κερκυραίων, Αθήνα 2000. Ρεπούση, Μ., Μαθήματα Ιστορίας, Καστανιώτης, Αθήνα 2004. Σπυρόπουλος, Η., «Η περιβαλλοντική εκπαίδευση στην Ελλάδα. Ένας πρώτος απολογισμός», Νεοελληνική Παιδεία 7 (1986), σσ. 72-84. —, «Η διδασκαλία αρχαιοελληνικών κειμένων από τοπικά ανθολόγια», Νεοελληνική Παιδεία, 25-26 (1992), σσ. 22-31. Φλογαΐτη, Ε., Περιβαλλοντική εκπαίδευση Ελληνικές Πανεπιστημιακές Εκδόσεις, Αθήνα 1993. Χάριτος, Χ., «Από την τοπική ιστορία στην αυτογνωσία», Εκπαιδευτικά, 12 (1988), σσ. 92-98. —, Η τοπική ιστορία στο σχολείο, Βόλος 1999. Χριστιάς, Ι., Μελέτη περιβάλλοντος, θέματα διδασκαλίας, Φελέκη, Αθήνα 1985. —, Από την πατριδογνωσία στη μελέτη περιβάλλοντος, Τυπωθήτω, Αθήνα 1998. Χρυσαφίδης, Κ., Βιωματική — Επικοινωνιακή Διδασκαλία: η εισαγωγή της μεθόδου project στο σχολείο, Gutenberg, Αθήνα 2000. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΗ Bernard, Alain-Jean-Marie, Genevi?ve Joutard, Jean Pierre Rioux (κ.ά.), Ά la recherche du temps present: Histoire orale et enseignement, CRDP, Amiens 1987. Bigge, Μ., θεωρίες μάθησης για εκπαιδευτικούς, μτφρ. Α. Κάντας-Α. Χαντζή, Πάτοκης, Αθήναί 1990. Braudel, F., Η Μεσόγειος και ο μεσογειακός κόσμος την εποχή του Φιλίππου Β' της Ισπανίας, τόμ. Α': Ο ρόλος του περίγυρου, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1993 (19911 ), τόμ. Ε'Συλλογικά πεπρωμένα, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1997, τόμ. Γ': Γεγονότα, πολιτική, άνθρωποι, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1998. Burke, P., Αυτοψία. Οι χρήσεις των εικόνων ως ιστορικών μαρτυριών, μτφρ. Αντρέας Π. Ανδρέου, Μεταίχμιο, Αθήνα 2003. Campbell-Kease, J., A Companion to local history Research, Λονδίνο 1989. Croix, Α., Guyvarc'h Didier (κ.ά.), Guide de l'histoire locale, Seuil, Παρίσι 1990. Derruau, Μ., Ανθρωπογεωγραφία, μτφρ. Γ. Πρεβελάκης, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1987 (1991). Dewey, ]., Εμπειρία και Εκπαίδευση, μτφρ. Α. Πολενάκης, Γλάρος, Αθήνα, χ. χ. Dosse, F., Η ιστορία σε ψίχουλα. Από τα Annales στην Νέα Ιστορία, μτφρ. Α. Βλαχοπούλου, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1993. Douch, D., Local History and the Teacher, Redwood Press, Λονδίνο 1972. Duby, G., Η ιστορία συνεχίζεται, μτφρ. Ρ. Σταυρίδη Πατρικίου, Ολκός, Αθήναι 1995. Dumond, D., Writing Local History, Σάσσεξ 1988. Frey, Κ, Η μέθοδος project: μια μορφή συλλογικής εργασίας στο σχολείο ως θεωρία και πράξη, μτφρ. Κ, Μαλλιού, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1999. Goubert, P., «Local History», Daedalus, c (1971), σσ. 113-127. Hey,D., The Oxford Companion to Local and family History, Οξφόρδη 1996. Hoskins, W.G., Local History in England, Longman, Λονδίνο-Νέα Υόρκη 1984. Husbands, Ch., Τι σημαίνει διδασκαλία της ιστορίας; Γλώσσα, ιδέες και νοήματα, μτφρ. Α. Λυκούργος, Μεταίχμιο, Αθήνα 2004. Zonabend, F., La me moire longue. Temps et histoire au village, PUF, Παρίσι 1980. Le Goff, J. & N. Pierre (επιμ.), Το έργο της ιστορίας, τόμ. 1-2, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, τόμ. 3, μτφρ. Κλ. Μιτσοτάκη, Ν. Σαββάτης, Ράππας, Αθήνα 1981, 1983, 1988. Le Goff, J. Ιστορία και μνήμη, μτφρ. Γ. Κουμπουρλής, Νεφέλη, Αθήνα 1998. Le Roy Ladurie, E., Montaillou, village occitan de 1294 ? 1324, Παρίσι 1975. Leuillot, P., «D?fense et illustration de l'histoire locale», Annales, 1 (1967), Παρίσι 1974, σσ. 154-177. —, «Histoire locale et politique de I'histoire», Annales, 1 (1974), σσ. 139-150. Michaux, M., Enseigner I'histoire au coll?ge, Παρίσι 1997. Page, S.J., «Research methods and techniques researching local history: methodological issues and computer-assisted analysis», Local History, 23 (1993), σσ. 20-30. Parker, J.C., «Local History and Genealogy in the Classroom. Without Cooperation between Teachers and Librarians, Research Assignments Risk Failure», The History Teacher, 23 (1989-90), σσ. 375-381. Rogers, A, Approaches to Local History, Longman, Λονδίνο-Νέα Υόρκη 1977 (1972). Romano, R., Πού οδεύει η ιστορία Αναζητήσεις της σύγχρονης ιστοριογραφίας, μτφρ. Χρ. Κουλούρη, Αλ. Κράους, Π. Μιχαηλάρης, Μ. Τραπεζανλίδου, Ευθ. Φαλίδου, ΕΜΝΕ - Μνήμων, Αθήνα 1988. -, «Από τους ορίζοντες της τοπικής ιστορίας: Η τοπική ιστορία ενόψει μιας ιστορίας των αμφίδρομων πολιτισμικών μεταβολών», μτφρ. Σπ. Ασδραχάς, στο Α. Νικηφόρου (επιμ.), Κέρκυρα, μια μεσογειακή σύνθεση: νησιωτισμός, διασυνδέσεις, ανθρώπινα περιβάλλοντα, 16ος-19ος αι., Αρχεία Κέρκυρας και Πολιτιστικός Σύλλογος «Κέρκυρα», Κέρκυρα 1998, σσ. 271-280. Stradling, R, Enseigner I'histoire de l'Europe du 20e si?cle Editions du Conseil de l'Europe, Στρασβούργο 2001. Troux, A., La G?ographie et I'histoire locale Bailliere et fils, Παρίσι 1972. Violante, C. (επιμ.), La Storia locale. Temi, locale metodi della ricerca, Societa editrice il Mulino, Μπολόνια 1982. Ενδεικτικοί δικτυακοί τόποι - Local History http://www.local-history.co.uk - Local History http://www.culturalcenter.org/history.htm - The British Association for Local History's http://www.bahl.co.uk - Μνημεία και Τοπική Ιστορία http://apollo.culture.gr/2/21/215/21504/21504l/21504l05 gr.html - Θρακικός Ηλεκτρονικός Θησαυρός http://thesaurus.duth.gr - Θράκη, μια σύντομη ιστορία http://www.duth.gr/Thrace/thrace.html - The Venetian Castles of Crete http://www.munch.org.gr/Scripts/veniva/forts.exe - Ιστορία της Πάτμου http://wwwJ 2net.gr/patmos/greek/patmos.html - Ιστορία της Αρκαδίας http://noesis.tri.forthnet.gr/eos/ark/historyl.htm - Ιστορία των Σερρών http://mod.gr/thiteia/39/history2.htm - Ιστορία της Σάμου http://195.167.23.17/monasteries/samisgr.html - Βόλος: Ιστορία και Πολιτισμός http://www.volos-m.gr/cityguidenew/history.htm - Λαύριο — Ιστορία http://www.eranet.gr/lavrio/html/ghistory.html

Ζαγόρι: Η λιθόκτιστη «σκάλα» του Βραδέτου

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ

Δείγματα Τοπικής Ιστορίας

Άποψη του αστικού χώρου από την ακρόπολη. Σε πρώτη θέα οι αγγλικοί στρατώνες του Παλαιού Φρουρίου