Γ. Η ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ (1833-1862)

1. Η πρόνοια για τους πρόσφυγες κατά την Οθωνική περίοδο

Κατά την περίοδο της μοναρχίας του Όθωνα, το κράτος ασχολήθηκε σοβαρά με το ζήτημα της αποκατάστασης των προσφύγων. Με σειρά διαταγμάτων προβλεπόταν η ίδρυση νέων προσφυγικών συνοικισμών, γεγονός που αποκάλυπτε τις προθέσεις της πολιτείας για την ενίσχυση της εθνικής συνοχής. Το οθωνικό κράτος προσέβλεψε μάλιστα στο προσφυγικό στοιχείο, καθώς οι μορφωμένοι πρόσφυγες, κυρίως της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης, κάλυπταν καλύτερα τις ανάγκες της κρατικής διοίκησης. Κατά την περίοδο αυτή, δραστηριοποιήθηκαν ιδιαίτερα οι Χίοι, οι Ψαριανοί, οι Μακεδόνες και οι Κρήτες πρόσφυγες για την αποκατάσταση τους. Στους Χίους πρόσφυγες παραχωρήθηκε το 1835 ο δεξιός τομέας της σχεδιαζόμενης πόλης του Πειραιά, για να κτίσουν εκεί τα σπίτια τους.

4. Παραχώρηση οικοπέδων σε Χίους ΔΙΑΤΑΓΜΑ Περί παραχωρήσεως οικοπέδων κατά τον Πειραιά εις τους Χίους ΟΘΩΝ ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ Λαβόντες υπ' όψιν τα άρθρα 7 και 9 του από 2 (14) Δεκεμβρίου Π. Ε. διατάγματος, απεφασίσαμεν και διετάξαμεν τα εφεξής. Άρθρον 1. Οι δι' οικοδομήν τόποι οι κείμενοι εις εκείνο της νεοκατασκευασθησομένης πόλεως του Πειραιώς, το μέρος το οποίον διαφυλάττεται δια τους Χίους επί της προς δεξιάν από της εισόδου εις αυτήν πλευράς, παραχωρούνται αυτοίς από την Κυβέρνησιν εν τω διαστήματι του 1825 εξ ανά μίαν δραχμήν ο τετραγωνικός πήχυς, εάν το πρόσωπον του κατασκευασθησομένου κτιρίου αποβλέπη προς την ακτή ν ή προς μεγάλη ν τινά οδόν ή προς δημοσίαν πλατείαν και ανά πεντήκοντα λεπτά ο τετραγωνικός πήχυς, εάν το πρόσωπον τούτων βλέπη εις πλαγίαν οδόν. … Άρθρον 5. Όλαι αί αρχαιότητες, όσαι ήθελον ανευρεθή είτε επί, είτε υπό της επιφανείας των παρά της Κυβερνήσεως παραχωρηθησομένων τόπων, μένουσι πλήρης ιδιοκτησία αυτής. … Άρθρον 8. Το δεξιόν μέρος της νέας πόλεως Πειραιώς διαφυλάττεται δια τους Χίους μόνον επί τη υποθέσει του έγκαιρου σχηματισμού του δήμου αυτών και μόνον δια τα έτη 1835, 36, 37. Παρελθόντος του χρόνου πας τις έχει το δικαίωμα ν' απόκτηση τόπον δι' οικοδομήν επί της δεξιάς πλευράς του Πειραιώς. Ακολούθως θέλομεν προσδιορίσει τας συμφωνίας, καθ' ας θα παραχωρώνται κατά τα έτη 1836, 1837, εις τους Χίους, μετά δε την εποχήν ταύτην και εις απαντάς, οι δι' οικοδομήν τόποι. Εν Ναυπλίω, την 24 Ιανουαρίου (5 Φεβρουαρίου) 1835 ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ Η ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑ

Στο αίτημα των Ψαριανών ανταποκρίθηκε η κυβέρνηση το 1836. Και πρωτύτερα είχαν γίνει κρατικές παρεμβάσεις για την ίδρυση συνοικισμού των Ψαριανών στην Ερέτρια, αλλά δεν απέδωσαν, περισσότερο λόγω διαφωνιών για τη θέση και τη διανομή των οικοπέδων. Δινόταν για οικοδόμηση όλη η παραθαλάσσια περιοχή της Ερέτριας και παρεχόταν στο δήμο Ψαριανών το δικαίωμα να διαχειριστεί ελεύθερα την εθνική γη του συνοικισμού. Προσπάθειες για να ιδρύσουν δικό τους συνοικισμό στα χρόνια του Όθωνα κατέβαλαν και οι Μακεδόνες πρόσφυγες. Από την Ελευσίνα, όπου βρίσκονταν, ζήτησαν και πέτυχαν να ιδρύσουν συνοικισμό στη Στερεά Ελλάδα, στην περιοχή της Αταλάντης. Ο συνοικισμός τους πήρε το όνομα «Νέα Πέλλα» και εκεί εγκαταστάθηκαν αρχικά 70 οικογένειες.

Το πολεοδομικό σχέδιο της Ερέτριας (1834), όπου εγκαταστάθηκαν οι Ψαριανοί (αρχιτέκτων Ed. Schaubert)

Για τους Κρήτες πρόσφυγες, που είχαν εγκατασταθεί σε περιοχές της Πελοποννήσου, εκδόθηκαν διατάγματα που προωθούσαν το συνοικισμό τους στη Μήλο, τη Μεσσηνία και την Αργολίδα. Για τους Σουλιώτες οι αναβολές δεν είχαν ούτε τώρα τέλος. Αποφασίστηκε το 1837 η ίδρυση συνοικισμού τους στο Αντίρριο, η οποία όμως δεν πραγματοποιήθηκε. Σοβαρότερη φαίνεται ότι ήταν η προσπάθεια ίδρυσης ενός συνοικισμού Ηπειρωτών στην Κυλλήνη το 1840. Άλλοι Ηπειρώτες και Σουλιώτες εγκαταστάθηκαν στη Ναύπακτο. Αίτημα ίδρυσης συνοικισμού υπέβαλαν και οι Κάσιοι πρόσφυγες το 1838, οι οποίοι επιδίωξαν να μεταναστεύσουν στην Αμοργό. Με διατάγματα ιδρύθηκαν επίσης συνοικισμοί, οι οποίοι ήταν συνέπεια εσωτερικής μετανάστευσης, όπως των Μανιατών στο Πεταλίδι της Μεσσηνίας, των Υδραίων στον Πειραιά και αργότερα των Καρυστίων στην Οθωνούπολη της Εύβοιας.