1.2 Η οικονομία και η κοινωνία

Η οικονομία. Καθοριστικός παράγοντας για την οργάνωση της ζωής και την ανάπτυξη του πολιτισμού στην περιοχή του Ινδού, ήδη από τα μέσα της 4ης χιλιετίας π.Χ., ήταν ο ίδιος ο ποταμός και οι παραπόταμοι του. Το ίδιο ισχύει από τα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ. και για την περιοχή του Γάγγη. Αυτά τα δύο ποτάμια συστήματα με τα νερά τους καθιστούσαν γόνιμες μεγάλες εκτάσεις γης. Όπως ήταν φυσικό, η γεωργία αποτέλεσε την κύρια πηγή πλούτου των κατοίκων που έζησαν σ' αυτές τις περιοχές κατά την αρχαιότητα. Σταδιακά εξελίχθηκε η βιοτεχνική παραγωγή και το εμπόριο μέσω του οποίου, ιδιαίτερα κατά τον 1ο αι. π.Χ. και 1ο αι. μ.Χ., οι Ινδοί πλούτισαν. Το εμπόριο απέδιδε χρυσό. Από τις πληροφορίες που έχουμε, φαίνεται ότι οι συναλλαγές με λαούς από τη Δύση, με τους Έλληνες και κυρίως με τους Ρωμαίους, γίνονταν με ανταλλαγή πολύτιμων μετάλλων, χρυσού και αργύρου. Τα ινδικά προϊόντα γίνονταν ανάρπαστα στις ελληνικές και ρωμαϊκές αγορές, ιδιαίτερα μετά τις κατακτήσεις του Μ. Αλεξάνδρου. Μαργαριτάρια, διαμάντια και άλλοι πολύτιμοι λίθοι, κατεργασμένο ελεφαντόδοντο, λευκά υφάσματα από βαμβάκι, αρώματα, ευγενή ξύλα, χρώματα αλλά και δούλες ήταν προϊόντα περιζήτητα και ακριβοπληρωμένα στη Δύση. Στο εσωτερικό, η μεταφορά των εμπορευμάτων γινόταν με ελέφαντες και μέσω ποτάμιων δρόμων. Μεγάλες αγορές στις βορειοδυτικές παρυφές του Ινδού ήταν τα κέντρα απ' όπου ξεκινούσαν τα καραβάνια για τα λιμάνια της Ανατολικής Μεσογείου. Παράλληλα, χρησιμοποιήθηκε και ο θαλάσσιος δρόμος που μέσω της Αραβικής θάλασσας οδηγούσε στην Ερυθρά και από εκεί στη Μεσόγειο. Η κοινωνία. Μετά την έλευση και την επικράτηση των Αρίων (λευκών) στους αυτόχθονες πληθυσμούς της περιοχής του Ινδού (περ. 1500 π.Χ.) διαμορφώθηκε σταδιακά ένα σταθερό σύστημα κοινωνικών αντιλήψεων. Σύμφωνα με αυτό, δεν επιτρέπονταν οι επιμειξίες μεταξύ ανθρώπων διαφορετικών τάξεων. Έτσι, καθιερώθηκε η έννοια της κάστας δηλαδή της κλειστής κοινωνικής ομάδας. Στην κορυφή της κοινωνικής ιεραρχίας βρισκόταν ο βασιλιάς, ο οποίος είχε κληρονομικό το αξίωμα και ήταν ο αρχηγός του στρατού. Οι συγγενείς και οι φίλοι του ανήκαν στην τάξη των JtoL· μιστώv. Κατείχαν εκτάσεις γης και αποτελούσαν την άρχουσα τάξη, την πρώτη κάστα. Η δεύτερη ιεραρχικά τάξη διαμορφώθηκε από τους ιερείς, οι οποίοι αποκτούσαν το ιερατικό αξίωμα κληρονομικά. Ιδιαίτερη τάξη αποτελούσαν οι γεωργοί, οι τεχνίτες, οι επαγγελματίες και οι έμποροι. Στην τελευταία κοινωνική τάξη ανήκαν οι μιγάδες, δηλαδή οι αυτόχθονες της περιοχής του Ινδού, που είχαν υποταχθεί στους Άριους. Αυτοί ήταν δούλοι ή δουλοπάροικοι.

Σφραγίδες από στεατίτη τον πολιτισμού τον Ινδού (περ. 2300-1750 π.Χ.). Το πολιτιστικό επίπεδο των κατοίκων της περιοχής τον Ινδού ήταν ιδιαίτερα εξελιγμένο. Ανάμεσα στα επιτεύγματα τους συγκαταλέγεται και η χρήση γραφής, πιθανότατα για τη διευκόλυνση των εμπορικών επαφών. (Ν. Δελχί, Ινδικό Εθνικό Μουσείο)