Εφημερίδα "Τα Νέα"

Κανονική προβολή Εκτεταμένη προβολή Εκτεταμένη προβολή Συμπυκνωμένη προβολή

Βιβλιοδρόμιο :: Καλλιτεχνική είδηση

( ελληνικά σχέδια, κινούμενα και... εξαγώγιμα :: 08-03-2003)

Ελληνικά σχέδια, κινούμενα και… εξαγώγιμα

Ελληνικό καρτούν; Μάλιστα. Μπορεί ο χώρος να βρίσκεται σε εμβρυακό στάδιο, έχει όμως αρχίσει να αναπτύσσεται, σε μερικές μάλιστα περιπτώσεις εντυπωσιακά. Γιατί δεν έχει το (κινηματογραφικό) εμπόδιο της γλώσσας - πάντα υπάρχει ντουμπλάζ - ούτε των σταρ ηθοποιών, ακόμη, επειδή η τηλεόραση έχει μεγάλες ανάγκες, η παραγωγή είναι παγκοσμιοποιημένη και οι Έλληνες άρχισαν τις διεθνείς συνεργασίες

ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΙΜΠΛΗΣ

"Τζιτζίκι και μυρμήγκι" (1988) του Αλέκου Παπαδάτου

Για το "Πανδώρα και Πλάτων", τη σειρά κινουμένων σχεδίων που προβλήθηκε από την κρατική τηλεόραση και τώρα προβάλλεται ξανά με επιτυχία από τον Antenna, υπάρχουν συμβόλαια προβολής σε 32 χώρες! Η εταιρεία Αρτούν, των Νίκου Βεργίτση - σκηνοθέτη του κινηματογράφου (π.χ. της "Ρεβάνς"), που ασχολείται πια αποκλειστικά με το κινούμενο σχέδιο - και Γιώργου Νικολούλια είναι το πλέον επιτυχημένο παράδειγμα ελληνικής εταιρείας παραγωγής. Αλλά δεν είναι η μόνη. Φέτος θα προβληθεί από την ΕΤ1 μία ταινία μεγάλου μήκους (45 λεπτών), "Οι φίλοι μου, τα Διαστημάκια", παραγωγή της Post Reality, του Παναγιώτη Κυριακουλάκου. Η Odeon θα προβάλει φέτος το 10λεπτο "Συμπόσιο του Αρχαιούλη", του Δημήτρη Βόρρη, πριν από προβολές άλλων ταινιών. Ενώ ετοιμάζεται και η "Γραμμή 2" του Ιορδάνη Ανανιάδη, για να αναφέρουμε μερικά μόνο παραδείγματα.

Επίσης, υπάρχουν αρκετοί δημιουργοί ή εταιρείες που κάνουν υπεργολαβίες, αναλαμβάνουν δηλαδή να δημιουργήσουν μέρος μιας ξένης παραγωγής. Αυτό γίνεται συνήθως επειδή στην Ελλάδα το κόστος είναι φτηνότερο από ό,τι στην Κεντρική Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Και υπάρχει και η διαφήμιση. Πρόσφατο παράδειγμα η διαφήμιση της Tellas, με το μυρμήγκι και το καρπούζι, 3D animation ελληνικής παραγωγής (Γεωργαρίου).

Στους παράγοντες που έδωσαν ώθηση τα τελευταία χρόνια πρέπει να συμπεριλάβουμε τα φεστιβάλ. Το Διεθνές Φεστιβάλ Καρτούν που έγινε στη Σύρο το 1998 αλλά και το πρώτο Ελληνικό Φεστιβάλ Καρτούν, πέρυσι, στην Αθηναΐδα, το οποίο οργάνωσε η εταιρεία Τεχνόραμα με προβολές ευρωπαϊκού και ιαπωνικού καρτούν. Τώρα το ίδιο υλικό προβάλλεται σε σχολεία ανά την Ελλάδα, συχνά σε συνδυασμό με ημερίδα για το κινούμενο σχέδιο, όπως είχαμε πρόσφατα στο Πολεμικό Μουσείο. Από τις 8 έως τις 12 Οκτωβρίου 2003 θα πραγματοποιηθεί το δεύτερο φεστιβάλ, με αφιέρωμα στο γαλλικό καρτούν, προβολή της πρώτης ελληνικής ταινίας κινουμένων σχεδίων (πρόκειται για το "Ο Ντούτσε αφηγείται", του Σταμάτη Πολενάκη, ταινία του 1945) κ.ά.

"Ο τομέας του animation καλύπτει το 25% του συνολικού τζίρου της παγκόσμιας βιομηχανίας θεάματος", λέει ο Νίκος Βεργίτσης

Ένα μεγάλο πλεονέκτημα του κινουμένου σχεδίου είναι ότι μπορεί να αντιμετωπίσει επί ίσοις όροις τις ξένες παραγωγές. "Στον κινηματογράφο", λέει ο κ. Βεργίτσης, "αν έχεις τον Τζακ Νίκολσον, διαθέτεις πλεονέκτημα, έχεις μια προίκα για δεκαετίες". Στο καρτούν, συμπληρώνει ο κ. Κυριακουλάκος, "το πολύ - πολύ να χρησιμοποιηθεί η φωνή ενός σταρ, όπως του Γούντι Άλεν στο "Αντζ, το Μυρμήγκι"". Σήμερα στην Ευρώπη, πέραν της Γαλλίας που ηγείται στον χώρο, καλές παραγωγές έχει η Γερμανία, η Αγγλία σε συνδυασμό με τις ΗΠΑ κ.λπ. Εκείνο που πρέπει να διαφυλάξει η Ευρωπαϊκή Ένωση με τη διεύρυνσή της, επισημαίνει ο κ. Κυριακουλάκος, "είναι η πλούσια παράδοση της Ανατολικής Ευρώπης (Βαλκάνια, Εσθονία, Τσεχία)", που ανέπτυξε μια ιδιαίτερη, μίνιμαλ αισθητική.

Μια άλλη αξιοπρόσεκτη πλευρά της διεθνούς παραγωγής είναι η παγκοσμιοποιημένη αλυσίδα της. Οι ελληνικές εταιρείες που παίρνουν υπεργολαβίες σε αμερικανικές ή ευρωπαϊκές παραγωγές κάνουν δημιουργική δουλειά. Επιλέγουν κινήσεις, φτιάχνουν σκηνές κ.λπ. Συχνά, όμως, το καθαρά εκτελεστικό μέρος γίνεται στην Άπω Ανατολή. Έτσι, μπορεί να είναι σχεδόν μόνο κατ' όνομα αμερικανική μια παραγωγή, χαράσσοντας ένα γενικό πλάνο, και να έχει παραχθεί ως προς το δημιουργικό της μέρος στην Ελλάδα και ως προς το εκτελεστικό στην Ταϊλάνδη. Σε αυτό το παιχνίδι έχει μπει και η ελληνική Αρτούν, αφού μόνο τα 6 από τα 26 επεισόδια της "Πανδώρας" έχουν παραχθεί εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα. "Δεν αφήνουμε, πάντως, κανένα περιθώριο ξεστρατίσματος", λέει ο Νίκος Βεργίτσης. "Στέλνουμε - συνήθως στην Κορέα - έτοιμη τη λεγόμενη "Βίβλο" με το σενάριο, τους χαρακτήρες, τα φόντα, το στήσιμο κάθε σκηνής συγκεκριμένα κοκ. Εκείνοι κάνουν τις ενδιάμεσες κινήσεις, επιτελούν δηλαδή καθαρά εκτελεστικό ρόλο. Ωστόσο, ήδη μεγαλώνει το κόστος και εκεί. Νομίζω δε ότι σε δέκα χρόνια θα αισθανθούν αρκετά δυνατοί, ώστε να φέρουν Ευρωπαίους δημιουργούς και να κάνουν ολοκληρωμένες παραγωγές", εξηγεί.

10.000 ευρώ την ώρα στη Γαλλία, 1.000 ευρώ στην Ελλάδα

Η σειρά "Πανδώρα και Πλάτωνας", κυκλοφορεί ήδη σε 32 χώρες

"Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, ο τομέας του animation καλύπτει το 25% του συνολικού τζίρου της παγκόσμιας βιομηχανίας θεάματος!", λέει ο Νίκος Βεργίτσης. "Κάτι όχι παράλογο, αν σκεφτεί κανείς ότι πολλά κανάλια έχουν τρίωρο παιδικό πρόγραμμα κάθε πρωί".

Άλλωστε, όπως λέει στα "ΝΕΑ" ο κ. Κυριακουλάκος, παραγωγός και διδάσκων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, ακόμη και οι ιαπωνικές ταινίες, που θεωρούνται φτηνότερες, κοστίζουν στα κανάλια 3,5-4 εκατ. δρχ. την ώρα. "Το καρτούν είναι συναλλαγματοφόρο, συμβάλλει στο να μη μονοπωλούν οι ξένοι την ελληνική κουλτούρα (π.χ. "Ηρακλής") και, βέβαια, απευθύνεται στην κοινή γλώσσα των παιδιών", επισημαίνει ο κ. Βεργίτσης.

Ρυθμός παραγωγής

"Ζάχος ο Μαζόχας" (1979) του Ιορδάνη Ανανιάδη, εκ των προτεργατών του ελληνικού καρτούν που άνοιξαν δρόμους σε εχθρικό περιβάλλον

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Κυριακουλάκο, "μόνο τρεις ελληνικές εταιρείες ξεπερνούν τις 300.000 ευρώ στον ετήσιο κύκλο εργασιών τους, όταν για μία μόνο ταινία στη Γαλλία διατίθενται περίπου 4 εκατ. ευρώ. Ο ρυθμός παραγωγής είναι τέσσερις ώρες ταινίας τον χρόνο και τα χρήματα που διατίθενται ανά λεπτό είναι κάτι παραπάνω από 1.000 ευρώ, έναντι 10.000 ευρώ ανά λεπτό των γαλλικών παραγωγών".

"Από τις 1.000 ώρες που παράγονται ετησίως στην Ευρώπη, οι 350 είναι της Γαλλίας", προσθέτει ο Νίκος Βεργίτσης, "ενώ η Ελλάδα και η Πορτογαλία κατατάσσονται στις τελευταίες θέσεις, με 4 μόλις ώρες παραγωγής η καθεμία".

Τα "Διαστημάκια", για παράδειγμα, είναι η πρώτη συμπαραγωγή της Ελληνικής Τηλεόρασης και του Κέντρου Κινηματογράφου. "Μέχρι το 1998, δεν υπήρχε ειδικό κονδύλι για το κινούμενο σχέδιο στον προϋπολογισμό του Κέντρου", λέει ο κ. Κυριακουλάκος. Βέβαια, τα μέσα του είναι πενιχρά για το τεράστιο κόστος που απαιτεί η τέχνη του καρτούν. Αλλά φταίει και το ότι "το κινούμενο σχέδιο το λογάριαζαν εδώ ως ακόμη πιο περιθωριακό είδος και από το ντοκιμαντέρ, που έχει τη στάμπα του παρακατιανού κινηματογράφου".

"Έπιασαν" 18% τηλεθέαση!

Από την αφίσα του 2ου ελληνικού φεστιβάλ καρτούν που θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο 2003 στην "Αθηναΐδα". Η Ελλάδα φιλοξένησε και το διεθνές φεστιβάλ καρτούν στη Σύρο, το 1998

Η σειρά "Πανδώρα και Πλάτωνας" κατάφερε το ακατόρθωτο: να εκπορθήσει την αγορά των ΗΠΑ. Μόνο μία ευρωπαϊκή παραγωγή καρτούν, κατά μέσον όρο, προβάλλεται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ. Όμως η ελληνική Αρτούν υπέγραψε δύο συμβόλαια για προβολές σε κανάλια - μαζικής προβολής και καλωδιακά - και για τα "γκάτζετς", τα εμπορικά προϊόντα δηλαδή (κούκλες, παιχνίδια) που συνοδεύουν τα κινηματογραφικά προϊόντα. Για την είσοδό τους στην αμερικανική αγορά μεγάλο ρόλο έπαιξε η 11η Σεπτεμβρίου που έδιωξε για καιρό τις σκηνές βίας από την τηλεόραση και άνοιξε διάπλατα τον δρόμο στα αγαπησιάρικα πουλιά ("lovebirds" τα λένε εκεί) του κ. Βεργίτση.

Ούτως ή άλλως, έχουν ήδη πάει σε 32 χώρες και συνεχίζουν. Τώρα τα ζητούν από τη Νιγηρία, λίγο πριν τα πήρε η Βραζιλία. Και στον Αντένα στον οποίο προβάλλονται έχουν πιάσει 18% τηλεθέαση από όλο το κοινό και 39% από τις ηλικίες 12-14 ετών.

"Εμείς δουλεύουμε με μολύβι, γόμα και χαρτί", λέει στα "ΝΕΑ" ο Νίκος Βεργίτσης. "Μετά έρχεται ο υπολογιστής. Οι ταινίες που σήμερα παράγονται αποκλειστικά σε 3D σε 4 χρόνια θα είναι ξεπερασμένες. Διότι δεν μπορούν να αποδώσουν την τρυφερότητα, την τσαχπινιά.

Ο Νίκος Βεργίτσης δεν θεωρεί ότι γράφει για παιδιά: "Είναι όπως όταν βλέπουν μαζί μας ειδήσεις. Δεν τα πιάνουν όλα, πιάνουν όμως το κεντρικό νόημα. Εκείνο που προσπαθώ είναι ό,τι πιάνουν από τις ιστορίες μου να είναι σημαντικό".

Αγκάθι η εκπαίδευση

Στην Ελλάδα το μεγάλο αγκάθι είναι η εκπαίδευση. "Οι εταιρείες είναι αναγκασμένες να εκπαιδεύουν προσωπικό με μεγάλο κόστος", λέει ο κ. Κυριακουλάκος. Πώς όχι, αφού το κινούμενο σχέδιο διδάσκεται μόνο σε μία Σχολή, στα ΤΕΙ Γραφιστικής Αθήνας, και μάλιστα ως μάθημα επιλογής για δύο εξάμηνα! Ο άνθρωπος που το διδάσκει, η καθηγήτρια κ. Ελένη Μούρη, μας λέει ότι "στην Ιταλία και στο Βέλγιο, για παράδειγμα, διδάσκεται σε αυτόνομες σχολές πολυετούς φοιτήσεως". Είναι χαρακτηριστικό ότι μέχρι πρόσφατα υπήρχαν περιπτώσεις παιδιών που παρακολουθούσαν μόνο το συγκεκριμένο μάθημα και δεν ενδιαφέρονταν για το πτυχίο. "Αν θέλεις να βγάλεις επαγγελματίες, απαιτούνται τέσσερα χρόνια φοίτησης", λέει η κ. Μούρη. Στο συγκεκριμένο μάθημα διδάσκεται μόνο το κλασικό κινούμενο σχέδιο. Αντίθετα, στα ελάχιστα ιδιωτικά Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών διδάσκεται μόνο το 3D, δηλαδή το καρτούν τριών διαστάσεων, που παράγεται αποκλειστικά στον υπολογιστή. Στο νέο εκπαιδευτικό πρόγραμμα, το οποίο τελεί υπό έγκριση, στο ΤΕΙ Γραφιστικής προβλέπεται το μάθημα να διδάσκεται σε τρία εξάμηνα και να περιλαμβάνει και 3D animation.