Χρυσάφι στα σπλάγχνα

Ο ΓΕΡΟ-ΠΑΝΙΚΟΣ ΚΑΙ Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΟΝΕΙΡΩΝ ΕΙΝΑΙ ΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΑΝ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΗΣ ΣΥΛΒΙΑ ΠΛΑΘ. ΕΔΩ, Η ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ ΕΙΣΧΩΡΕΙ ΣΤΑ ΜΥΧΙΑ, ΚΟΦΤΕΡΗ ΣΑΝ ΔΙΑΜΑΝΤΙ

ΣΟΦΙΑ ΝΙΚΟΛΑΙΔΟΥ

Ο χειμώνας του 1963 υπήρξε από τους αγριότερους του 20ού αιώνα. Στις 11 Φεβρουαρίου, η Σύλβια Πλαθ ετοίμασε πρωινό για τα παιδιά της. Ύστερα, άνοιξε όλα τα κουμπιά στον φούρνο του γκαζιού κι έβαλε το κεφάλι της μέσα. Ήταν τριάντα ενός ετών.

Η Σύλβια Πλαθ παραμένει από τις πιο πολυδιαβασμένες ποιήτριες του πλανήτη. Τιμήθηκε, μετά τον θάνατό της, με το Βραβείο Πούλιτζερ (1981) για το σύνολο του έργου της, το οποίο εξέδωσε ο πρώην σύζυγός της, Τεντ Χιουζ. Πενήντα βιβλία τυμβωρύχων μελετητών ξεσκάλισαν τη θυελλώδη, και συνάμα καταστροφική, σχέση της με τον θαλερό σύνευνο, κατοπινό poet laureate της βρετανικής βασιλικής αυλής. Απέναντι σ' αυτήν τη φάμπρικα των δημοσιεύσεων ο Τεντ Χιουζ κράτησε σφραγισμένο το στόμα του. Όμως, λίγο πριν πεθάνει, εξέδωσε τη συλλογή ποιημάτων Birthday Letters (ποιήματα που απηύθυνε στη νεκρή πρώην σύζυγό του κάθε χρόνο, στην επέτειο των γενεθλίων της). Για πρώτη φορά, έλυσε τη σιωπή του και δημοσιοποίησε τη δική του εκδοχή. Το βιβλίο αμέσως εκτινάχθηκε στις λίστες των ευπωλήτων.

Η Σύλβια Πλαθ έγραψε το πρώτο ποίημά της σε ηλικία οκτώ ετών. Πιθανόν, υποστηρίζουν όσοι αναζητούν ψυχαναλυτικές ερμηνείες, η καταβύθιση του κοριτσιού στον εσωστρεφή κόσμο της ποίησης να συνδέεται με τον θάνατο του πατέρα της την ίδια χρονιά. Ως μαθήτρια διακρίθηκε και βραβεύτηκε πολλές φορές. Σπούδασε αγγλική φιλολογία στο Κολέγιο Σμιθ, με την οικονομική υποστήριξη διπλής υποτροφίας. Ως πρωτοετής είχε ήδη στο ενεργητικό της πολλές δημοσιεύσεις. Το 1952, στα είκοσί της, πέρασε ένα παρατεταμένο επεισόδιο ψυχωτικής κατάθλιψης. Κατάπιε ηρεμιστικά, προσπαθώντας να αυτοκτονήσει. Έμεινε για ένα διάστημα έγκλειστη σε ψυχιατρείο, όπου υποβλήθηκε σε πολλαπλά ηλεκτροσόκ και ψυχανάλυση. Ένα χρόνο μετά, επέστρεψε στο κολέγιο. Αρίστευσε και αποφοίτησε πρώτη.

Μια υποτροφία από το Ίδρυμα Φουλμπράιτ για το Κέμπριτζ στάθηκε η αφορμή να γνωρίσει τον Τεντ Χιουζ. Ένα χρόνο αργότερα τον παντρεύτηκε και έκαναν μαζί δύο παιδιά. Η καλή χαρά δεν κράτησε πολύ: ο Τεντ Χιουζ την εγκατέλειψε για την Assia Wevill, γυναίκα εντυπωσιακής ομορφιάς, σύζυγο ποιητή. Αξιοπερίεργη σύμπτωση: και η κυρία Wevill αυτοκτόνησε, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Χώνοντας το κεφάλι της στον φούρνο του γκαζιού.

Η άγρια μοναξιά και τα προβλήματα βιοπορισμού χορδίζουν επικίνδυνα τα νεύρα της Πλαθ. Τανύζουν το μυαλό της. Αρνείται να πάρει χάπια. Για ένα περίπου εξάμηνο, ζει τη φρενίτιδα μιας εμπύρετης δημιουργικότητας που την απογειώνει. Γράφει καθημερινά, από τις τέσσερις το ξημέρωμα ώς τις οκτώ το πρωί, που ξυπνούν τα παιδιά. Ανάβει όλα τα φώτα του μυαλού. Γίνεται παρανάλωμα.

Μια λεπτή γραμμή

Η ηθοποιός Γκουίνεθ Πάλτροου, που υποδύεται την Σύλβια Πλαθ, κάνει ποδήλατο στο Κέιμπριτζ σε σκηνή από τα γυρίσματα της ταινίας "Τεντ και Σύλβια", με θέμα τη σχέση της ποιήτριας με τον ποιητή Τεντ Χιουζ

Το διήγημα Ο Γερο-Πανικός και η Βίβλος των Ονείρων είναι ένα κείμενο αστραφτερό και κοφτερό σαν διαμάντι. Η ηρωίδα εργάζεται ως Βοηθός Γραμματέως σε ένα από τα Τμήματα Εξωνοσοκομειακής Περίθαλψης στο Κτίριο των Κλινικών του Δημοτικού Νοσοκομείου. Δακτυλογραφεί ιστορίες ψυχασθενών. Καταγράφει τους φόβους τους, τα σκοτεινά όνειρά τους. Στον μυστικό κόσμο της γκαρσονιέρας της, αποκαλεί τον εαυτό της γραμματέα του Γερο-Πανικού. Γι' αυτήν "ο Γερο-Πανικός είναι το χρυσάφι στα σπλάχνα, κι εκείνοι προσπαθούν να τον ξεριζώσουν με πνευματικές πλύσεις στομάχου".

Η ηρωίδα είναι συλλέκτρια ονείρων, αυτό αποτελεί την αληθινή της κλίση. Όμως ο εργασιακός χρόνος αποδεικνύεται λίγος. Επιθυμεί να ψάξει τα παλιά αρχεία, να αντιγράψει στα κρυφά τους σκονισμένους φακέλους παλαιότερων ασθενών. Έχει πειστεί πως εκεί κρύβονται οι πιο ακριβοί θησαυροί του Γερο-Πανικού. Για να πετύχει το σχέδιό της, θα πρέπει να διανυχτερεύσει, κρυφά απ' όλους, στο ίδρυμα. Να περάσει τη νύχτα μελετώντας κι αντιγράφοντας. Οργανώνει, λοιπόν, τη μυστική διανυκτέρευσή της και πέφτει με τα μούτρα στην καταγραφή. Οι ώρες περνούν με ακατάπαυστη δουλειά. Λίγο πριν το ξημέρωμα, η αντιγραφέας θα ανακαλύψει πως δεν είναι μόνη. Και θα γνωρίσει τον Γερο-Πανικό, αυτοπροσώπως.

Στο συγκεκριμένο διήγημα, η Σύλβια Πλαθ χρησιμοποιεί προσωπικά της δεδομένα, για να σκηνοθετήσει τη μυθοπλασία. Εισχωρεί στα μύχια και αποδίδει το σκοτεινό της σύμπαν με απαστράπτουσα λάμψη. Εδώ, πραγματικότητα και φαντασία συμπλέκονται και δημιουργούν έναν κόσμο που ισορροπεί στη λεπτή γραμμή που χωρίζει την καθημερινότητα από την παράνοια. Το ύφος της Πλαθ αποδίδει τη μέχρις απογειώσεως περιδίνηση της ηρωίδας της, χρησιμοποιώντας ένα ρυθμό που συνηχεί γλωσσικά άλλοτε με το τέμπο της καταγραφής, άλλοτε με το πετάρισμα της προσδοκίας, ώσπου γίνεται εκκωφαντικός, για να καταπέσει εντέλει στην ηχηρή σιωπή.

Ο Γιάννης Ζέρβας παρακολουθεί αυτόν τον εσωτερικό ρυθμό του λόγου της Πλαθ και τον κυματισμό της γλώσσας της, αναδεικνύοντας την γκάμα των ηχοχρωμάτων της. Η ολιγοσέλιδη εισαγωγή του συστήνει τον ταραχώδη βίο της ποιήτριας και πιάνει το κείμενο από τις λαβές του.

ΤΙ ΘΕΩΡΕΙ ΑΣΤΕΙΟ Η ΜΙΣ ΜΙΛΕΡΙΜΑΖ

"Λοιπόν, έχω δει φοιτητές ιατρικής να κόβουν πτώματα (…) και να παίζουν πάσες με τα συκώτια των νεκρών. Έχω ακούσει τύπους να κάνουν πλάκα ότι ράψαν μια γυναίκα στραβά μετά τον τοκετό (…). Αλλά δεν θα 'θελα ν' ανακαλύψω τι θεωρεί η δις Μίλεριμαζ ως το μεγαλύτερο αστείο. Ευχαριστώ πολύ, ας μένει καλύτερα. Έτσι και ξύσεις τα μάτια της με καρφίτσα, να είσαι σίγουρος πως θα χτυπήσεις καθαρό διαμάντι".