ΓΝΩΜΗ Διπλή ήττα της διαστρέβλωσης

Το δικαστήριο βγήκε δυνατότερο με τις δύο αποφάσεις του

ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ

Η τέταρτη μέρα της δίκης αποδείχθηκε πιο κρίσιμη από όσο αρχικά φαινόταν. Έμελλε να είναι η στιγμή που το δικαστήριο θα δοκίμαζε για πρώτη φορά την πειστικότητα και την επάρκεια των νομικών αποφάνσέων του και, οφείλουμε να το πούμε χωρίς περιστροφές, από αυτή τη δοκιμασία βγήκε δυνατότερο. Ο τρόπος που έταμε τις σχετικές με τη δημοσιότητα και τον τρόπο ορισμού των δικαστών ενστάσεις είναι δύσκολο να αμφισβητηθεί από κάθε καλόπιστο παρατηρητή.

Η σκέψη ότι η δημοσιότητα της δίκης όχι μόνο δεν ταυτίζεται, αλλά ούτε καν εξασφαλίζεται περισσότερο με την τηλεοπτική μετάδοση από ό,τι με την παρουσία κοινού μοιάζει, από συνταγματική τουλάχιστον άποψη, με κατάφαση του αυτονόητου. Δεν έχει σημασία: η απόδοση δικαιοσύνης δεν στηρίζεται στην αναζήτηση της πρωτοτυπίας, αλλά στη σωστή εφαρμογή των δεδομένων του πραγματικού κόσμου και της νομικής επιστήμης. Η δυσκολία έγκειται στο ότι σπάνια τα δεδομένα αυτά αποκαλύπτουν αυτόματα ή έστω αβίαστα το νόημα και τις συνέπειές τους, με αποτέλεσμα να καθίσταται απαραίτητη η χρήση του σταυρού του μαρτυρίου και συγχρόνως της μεγάλης δύναμης κάθε λειτουργού του δικαίου.

Αναφέρομαι φυσικά στην ερμηνεία, που στη συγκεκριμένη περίπτωση αφορούσε τη διερεύνηση των ορίων "ανοίγματος προς τα έξω" μιας διαδικασίας που μπορεί να ενδιαφέρει πολλούς, κρίνεται όμως από λίγους.

Στη λακωνική - άλλο προσόν της - επιχειρηματολογία του δικαστηρίου θα πρόσθετα απλώς ότι κρίσιμα στοιχεία της δημοσιότητας είναι επίσης η ακώλυτη παρουσία δημοσιογράφων και γενικά εκπροσώπων φορέων που είτε μεταδίδουν είτε "επιτηρούν" (όπως, για παράδειγμα, οι εκπρόσωποι του Δικηγορικού Συλλόγου) τη δίκη. Τα συμβαίνοντα σε μια δίκη οφείλουν να μαθαίνονται, ώστε να μπορούν με κάθε τρόπο (επιστημονικό, πολιτικό, κοινωνικό, διαδικαστικό) να ελέγχονται και όχι να "αποτυπώνονται" με σκοπό να αποτελέσουν θέαμα.

Η δίκη έχει, από τη φύση της, θεατρικότητα - ακριβώς λόγω του κοινωνικού, παιδευτικού και προληπτικού της χαρακτήρα -, δεν είναι όμως θέατρο. Και το πόσο "θέατρο" θα μπορούσε να γίνει, με τα υπάρχοντα τηλεοπτικά ήθη (γιατί με βάση αυτά πρέπει, δυστυχώς, να κρίνουμε), είναι κάτι που καταλαβαίνει εύκολα ο κάθε πολίτης, συμπεριλαμβανομένου και του καταναλωτή αυτού του είδους θεάματος.

Ίδιας πειστικότητας απάντηση έλαβε από το δικαστήριο και η προσπάθεια διαστρέβλωσης της έννοιας του φυσικού δικαστή. Φυσικός δικαστής δεν είναι αυτός που αρέσει ή ταιριάζει ή έστω που γίνεται ανεκτός από τον κατηγορούμενο, αλλά εκείνος που βρέθηκε, με απρόσωπα και γενικά κριτήρια, στη θέση να τον δικάσει. Στη συγκεκριμένη περίπτωση τα κριτήρια αυτά ήταν η τύχη (κλήρωση), σε συνδυασμό με μια αρχική επιλογή (από ένα πολύ μεγάλο σώμα, όλων των εφετών, έμεινε ένα μικρότερο μεγάλο σώμα 30 εφετών), που διεξήχθη από όργανο της δικαστικής και όχι της εκτελεστικής εξουσίας, στη βάση κριτηρίων που ισχύουν για κάθε υπόθεση υπαγόμενη στην ευρεία κατηγορία του "οργανωμένου εγκλήματος". Η κάποια είδους προεπιλογή ουδόλως επαρκεί, από μόνη της, για να στηρίξει διαδικαστική παρανομία. Αν ίσχυε το αντίθετο, θα αποτελούσε παραβίαση της αρχής του φυσικού δικαστή ο διορισμός, για παράδειγμα, εισηγητή μιας υπόθεσης από τον πρόεδρο του δικαστηρίου, ή ο ορισμός των μελών της Ολομέλειάς του.

Τα δύσκολα πάντως για τούτο εδώ το δικαστήριο είναι μπροστά του: η ένσταση που σχετίζεται με τον χαρακτήρα των εγκλημάτων είναι πολύ πιο σύνθετη και η επιχειρηματολογία του αναμένεται με διπλό ενδιαφέρον.