Ο θρίαμβος του έρωτα

Πλήρης σουρεαλισμός. Τρεις καλλιτεχνικές ταινίες συμπίπτουν και διεκδικούν ψιχία εισιτηρίων από το μισοάδειο ταμείο του ίδιου επταημέρου. Ο Θεός ας βάλει το χέρι του

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ

Οι "Κούκλες" (Dolls) του Τακέσι Κιτάνο είναι το φλιπσάιντ της "Αυτοκρατορίας των αισθήσεων" του Όσιμα! Έρως ανίκατε μάχαν. Ίδια γραμμή, ίδια θεματολογία, ίδια κόκκινη κλωστή, ίδιο πάθος, ίδια αφοσίωση, ίδια λογική, ίδια κατάληξη. Είμαστε αυτό που λατρεύουμε και ό,τι λατρεύουμε πεθαίνει. Μελαγχολικό, πικρό, ελεγειακό, ποιητικό. Η διαφορά ανάμεσα στην "Αυτοκρατορία" του Όσιμα και τις "Κούκλες" του Κιτάνο είναι η οπτική. Ο πρώτος - ο Όσιμα - με γυμνό σώμα, με αχαλίνωτο έρωτα, με σαρκικό πάθος. Ο δεύτερος - ο Κιτάνο - με ντυμένα σώματα, με ρομαντική διάθεση και με απέραντη αφοσίωση μέχρι την τρέλα, τον θάνατο και ακόμα πιο πέρα. Η αλυσίδα που δένει τις καρδιές αιώνιων εραστών. Η απόλυτη ταύτιση, η έσχατη αυτοταπείνωση και η ολοκληρωτική περιφρόνηση στα κυνικά ήθη της εποχής μας.

Το κόκκινο νήμα που διαπερνάει τις τρεις ερωτικές ιστορίες του Κιτάνο είναι η ανιδιοτελής και ολοσχερής εκχώρηση του Εγώ στον Άλλον. Υπάρχω μέσα από Σένα. Χωρίς Εσένα είμαι το αόρατο μηδέν. Ο αληθινός, απόλυτος, ολοκληρωτικός, μοναδικός Έρωτας - λέει ο Κιτάνο - είναι σαν την αστείρευτη πηγή. Ρέει διαρκώς και εκβάλλει άφθονες ποσότητες υγρού προς την ίδια κατεύθυνση. Και το πιο παρανοϊκό απ' όλα, είναι πως αυτή η πηγή έχει τη δυνατότητα - μέσα από αόρατες, μεταφυσικές διαδικασίες - να ανατροφοδοτείται και να παράγει απίστευτες ποσότητες νερού χωρίς να πέφτει σταγόνα βροχής στην επιφάνεια της Γης. Απίστευτο. Το τοπίο - δηλαδή ο περιβάλλων, ανθρώπινος χώρος - είναι άνυδρος σε βαθμό Σαχάρας. Κι όμως, ο Έρωτας, ξεπερνώντας όλα τα εμπόδια και καταστρατηγώντας όλους τους νόμους της Φύσης, καταφέρνει, μόνος, αβοήθητος και βαλλόμενος πανταχόθεν, να λειτουργεί, να εκπέμπει και να δυναμώνει, τροφοδοτούμενος από τον… εαυτό του. Η απόλυτη "Μηχανή"!

"Κούκλες": Δεμένοι μέχρι τον θάνατο και ακόμα πιο πέρα

Παράλογο, θα πείτε. Κι όμως, η διάταξη των "δυνάμεων" και η κλιμάκωση των τριών ιστοριών μοιάζει με γεωμετρικό σχήμα. Η βάση αυτού του σχήματος είναι μια απίστευτη ιστορία. Νεαρός υποψήφιος γιάπης, μόλις μαθαίνει πως το κορίτσι που εγκατέλειψε, χάριν ζάπλουτης νύφης, βρίσκεται στα πρόθυρα αυτοκτονίας, παρατάει τη γαμήλια τελετή και ακολουθεί τη λατρεία του μέχρι την τρέλα. Δεμένοι με ένα κόκκινο σχοινί, χωρίς ίχνος τροφής και χωρίς κανένα μέτρο στοιχειώδους υλικής αυτοπροστασίας, διασχίζουν όλη τη χώρα, σαν ζωντανοί ήρωες ενός παραδοσιακού, παμπάλαιου παραμυθιού. Γίνεται; Όχι, δεν γίνεται. Αλλά στη βάση του και στον πυρήνα του, τούτο εδώ το ακραίο περιστατικό διεκδικεί μια θέση στην Πινακοθήκη των Συμβόλων. Με λίγα λόγια, ο γνήσιος, ανιδιοτελής και απόλυτος Έρωτας είναι εξαρτημένος και δεμένος με την αφοσίωση και τη θυσία.

Οι δύο άλλες - ισοδύναμες - πλευρές αυτού του γεωμετρικού (αλλά πνευματικού και υπερβατικού) τριγώνου, ορίζονται από ισάριθμες, παράλογες ιστορίες. Το ιδεολογικό επιμύθιο της πρώτης είναι ο θαυμασμός. Της δεύτερης η πίστη. Και ο θαυμασμός και η πίστη είναι οι πυλώνες του αληθινού έρωτα. Αγαπάμε ό,τι θαυμάζουμε και μένουμε πιστοί σε ό,τι αγαπάμε. Συμβαίνει; Όχι - βιαστικά - θα πείτε. Για σκεφτείτε το. Και σκεφτείτε το πολυδιάστατα και πολυφωνικά. Όχι μόνο έρωτας για έναν άνθρωπο, αλλά και έρωτας για τις ιδέες και τις αξίες σου. Εκατομμύρια παρέμειναν ακλόνητοι σε ό,τι πίστεψαν και εκατομμύρια εκχώρησαν όλο τους το είναι για μια καλύτερη ζωή. Με απλά λόγια, η πορεία αυτού του πολυδιάστατου Έρωτα είναι προκαθορισμένη. Που πάει να πει πως από μόνος μου δεν υπάρχω. Όμως, για να υπάρξω με τον Άλλον (υποκείμενο) και με το Άλλο (ιδεολογία) πρέπει να είμαι αποφασισμένος να θυσιαστώ. Η Σισύφειος τραγωδία της ανθρώπινης μοίρας. Πορευόμαστε δεμένοι με μια κλωστή. Για άλλους αυτή η κλωστή είναι κόκκινη (πάθος). Για τους περισσότερους είναι ανύπαρκτη. Όμως χωρίς το κόκκινο, χωρίς το πάθος, τον έρωτα, την πίστη και την αφοσίωση, τίποτα και κανένας δεν θα υπήρχαν. Οι ερωτευμένοι είναι οι σωτήρες και οι ήρωες της ανθρωπότητας. Εμείς δεν μπορούμε, αλλά τουλάχιστον να τους ευγνωμονούμε!

Ακραίος ρωσικός διχασμός

"Η ρωσική κιβωτός" (Pyccknn Kobyer) του Αλεξάντερ Σοκούροφ είναι ικανή να προκαλέσει τα πιο ακραία, αντιφατικά και διχαστικά συναισθήματα. Μεγαλείο εικαστικής απόλαυσης με άφθονες δόσεις τσαρικής ιδεολογίας. Η σύμπλευση του απόλυτου αισθητικού φορμαλισμού με τα ζόμπι της ρωσικής αυτοκρατορίας.

Εικαστικά, πρόκειται για επίτευγμα πρώτου μεγέθους. Η μηχανή κυκλοφορεί μέσα στις αχανείς σάλες του Ερμιτάζ, του μεγαλύτερου μουσείου του κόσμου, με αποτέλεσμα η ασταμάτητη ροή της μηχανής να δημιουργεί την οφθαλμαπάτη πως ολόκληρη η ταινία αποτελείται από ένα και μοναδικό πλάνο. Απίστευτο. Ο λόγος είναι προφανής. Ο τελειομανής Σοκούροφ - θεωρούμενος ως επίγονος του Ταρκόφσκι - σχολιάζει με εικαστικά μέσα την ενότητα του ιστορικού χρόνου. Όμως, απ' αυτή την ενότητα απουσιάζει παντελώς το Σήμερα. Όλα τα κειμήλια αυτής της κιβωτού αναφέρονται στον 18ο αιώνα, στην παντοδυναμία των τσάρων της Ρωσίας και στη λαμπρότητα της αυτοκρατορίας. Καιρός είναι - λέει ο Σοκούροφ - να οικοδομήσουμε τη νέα Ρωσία με βάση το τσαρικό μας παρελθόν. Αδιέξοδο; Μπορεί. Πάντως, η τσαρική κληρονομιά - για τον ίδιο - είναι το μοναδικό, ανθεκτικό σημείο ιστορικής αναφοράς. Σαν να σβήνεις με γομολάστιχα τον 20ό αιώνα των μπολσεβίκων και του Οκτώβρη και να επαναφέρεις στην κυκλοφορία τα ζόμπι του μεσαιωνικού παρελθόντος.

"Η ρωσική κιβωτός": Απόλυτος φορμαλισμός… τσαρική ιδεολογία

Από εκεί και πέρα το αποτέλεσμα είναι μαγικό και καθηλωτικό. Οι πίνακες μεταμορφώνονται σε σκηνικές ενότητες, το μουσείο μετατρέπεται σε θέατρο της Ιστορίας και τα πορτρέτα μετασχηματίζονται σε πρωταγωνιστές και κομπάρσους μιας λαμπρής, αλλά νεκρικής πομπής. Δεν υπάρχει περίπτωση να μη σας εντυπωσιάσει και δεν υπάρχει περίπτωση να μη σας αιφνιδιάσει. Πώς είναι δυνατόν από μια κατεδαφισμένη χώρα να προκύπτει αυτός ο υπέρτατος φορμαλισμός και πώς είναι δυνατόν να διεκδικήσει κανείς πρωταγωνιστικό ρόλο στα δρώμενα του 21ου αιώνα, αναφερόμενος και στηριζόμενος αποκλειστικά στα φαντάσματα των βασιλικών οικογενειών; Όσο πιο γοητευτικά και εκπάγλου ομορφιάς είναι τα φαντάσματα της Ιστορίας, τόσο πιο αιμοδιψή και επικίνδυνα είναι για το μέλλον αυτής της χώρας!

Ιδιαίτερο, παράλογο και αμήχανο

Κάτι αλλάζει στο σάπιο βασίλειο του Χόλιγουντ. Αμερικανοί παραγωγοί χρηματοδότησαν τον εχθρό τους. Το "Adaptation" του Σπάικ Τζονζ ("Στο μυαλό του Τζον Μάλκοβιτς") είναι η αναίρεσή τους. Ό,τι ακριβώς μισούν και απεχθάνονται. Στόρι χωρίς ιστορία, περιπέτεια χωρίς περιπέτεια, κωμωδία χωρίς κωμωδία και ήρωες χωρίς ηρωισμούς! Εξωφρενικό.

Η πρώτη εντύπωση; Ο Νίκολας Κέιτζ σε διπλό ρόλο. Η δεύτερη; Χιλιάδες ποικιλίες από ορχιδέες (αλήθεια, σας λέω). Η τρίτη; Ζητείται χιούμορ. Η τέταρτη; Δεν πιστεύω αυτό που βλέπω. Περίπου συμβαίνει το εξής και μάρτυς μου ο Θεός. Ταλαντούχος σεναριογράφος προσπαθεί να ολοκληρώσει την τελευταία παραγγελία που του έχει αναθέσει ο παραγωγός του. Δηλαδή, να σεναριοποιήσει το βιβλίο μιας δημοσιογραφίνας, το οποίο ξεχειλίζει από θαυμασμό για τις ορχιδέες ανά την υφήλιο. Όμως ο τύπος πάσχει από… ακατάσχετη περιφρόνηση προς το άτομό του. Μόλις κοιταχτεί στον καθρέφτη του, το πρώτο πράγμα που κάνει, είναι να βγάλει μια κραυγή: "Είμαι χοντρός, φαλακρός και απωθητικός"!

"Adaptation": Δίδυμοι αδελφοί, διπλός Νίκολας Κέιτζ

Όσο όμως ο ίδιος φρακάρει στη συγγραφή του σεναρίου (από το οποίο κρέμεται η τσέπη του, η καλλιτεχνική του ιδιότητα και ολόκληρη η ύπαρξή του), τόσο ο δίδυμος αδελφός του γράφει με άνεση βετεράνου επαγγελματία το δικό του σενάριο με ήρωα έναν σίριαλ κίλερ. Και το πλέον ανεκδιήγητο της ιστορίας είναι πως ενώ ο πρώτος αδελφός είναι γεννημένος με τα χαρίσματα ενός σπουδαίου σεναριογράφου, ο δεύτερος είναι ο ορισμός της επιπολαιότητας, της ευκολίας και της προχειρότητας! Που πάει να πει, χαμένος ο απαιτητικός, κερδισμένος ο μοδάτος.

Το μέγιστο πλεονέκτημα της ταινίας είναι η αύρα που εκπέμπει η αυθεντική εξομολόγηση των δύο σεναριογράφων. Όσο παράλογο και ν' ακούγεται στα αυτιά σας, αυτή η ιστορία αποτελεί αυτούσιο κομμάτι από τη ζωή των δύο αδελφών - Τσάρλι και Ντόναλντ Κάουφμαν - και συγγραφέων τόσο του "Adaptation" όσο και του "Τζον Μάλκοβιτς". Σπάνια χαρίσματα, όπως πρωτοτυπία, αυτοσαρκασμός, αυθεντικότητα, υποδόριο χιούμορ και ποίηση, προέρχονται μέσα από τις γραμμές αυτού του σεναρίου. Όμως, η σκηνοθεσία του Σπάικ Τζονζ αποδεικνύεται αμήχανη, επίπεδη και κατώτερη των περιστάσεων. Όσο για το Νίκολας Κέιτζ, του βγάζω το καπέλο. Μπορεί να μην πείθει και στους δύο ρόλους των δίδυμων αδελφών, όμως προσπαθεί μέχρι θανάτου.

Η Λίζα και η φούσκα

Αλήθεια, σας λέω. Ο Νίκος Περάκης είναι από τους ελάχιστους Έλληνες γνώστες του - κινηματογραφικού - εργαλείου. Εξοπλισμένος σαν αστακός και επιδέξιος σαν ζογκλέρ. Έτσι όμως και δρασκελίσεις το κατώφλι της τελευταίας του σεξοκωμωδίας "Η Λίζα και όλοι οι άλλοι", θα πέσεις πάνω στο αθάνατο ελληνικό ρητό: Έξω κούκλα, μέσα πανούκλα.

Τα 109 λεπτά διάρκειας της ταινίας καταλήγουν - επί της ουσίας - σε μια πεντάλεπτη σκηνή. Η οποία (σκηνή) αποτελεί την πεμπτουσία της εξής φιλοσοφίας: Ψεκάστε - σκουπίστε - τελειώσατε. Μια δημοσιογραφίνα του "Cosmopolitan", διαστάσεων, σωματικών προσόντων και μυαλού "γλάστρας", περιφέρεται από τον Γιάννη στον Πάρι και από τον Πάρι στον Γιάννη. Ενδιαμέσως δε, θέτει στον εαυτό της το πολύ κρίσιμο και βαθυστόχαστο ερώτημα: Μπας και είναι χαζή και τσουλί;

"Η Λίζα και όλοι οι άλλοι": Και χαζή και τσουλί (κατά δική τους δήλωση)

Υπό οιεσδήποτε προϋποθέσεις, αυτή η περιφορά, αυτή η γλάστρα και αυτή η απορία (χαζή και τσουλί) θα αποτελούσαν υλικό για μισή σκηνή οποιασδήποτε κωμωδίας σε οποιοδήποτε σημείο του πλανήτη. Από το Χόλιγουντ μέχρι την Τεχεράνη και από το Πεκίνο μέχρι τους Εσκιμώους. Εν Ελλάδι (όπου συντρίβονται όλα τα ρεκόρ) ένα ρεπορτάζ περιοδικού και ένα ανέκδοτο κομμωτηρίου έγιναν ταινία. Με άλλα λόγια, μπορεί οι φούσκες της Σοφοκλέους να εξέπνευσαν, όμως εκείνες του ελληνικού βλαχο-Χόλιγουντ συνεχίζονται. Και εις ανώτερα!

Πέφτουν οι ταινίες σαν… χαλάζι

Ρεκόρ όλων των εποχών. Ακόμα τέσσερις πρεμιέρες, προκειμένου να συμπληρωθεί ο σπάνιος αριθμός των 8 νέων ταινιών!

"Πινόκιο" (Pinocchio). Ένα πουρομωρό επιπέδου Ρομπέρτο Μπενίνι παριστάνει το άτακτο αγόρι.

"Πινόκιο": Γεροντομωρά παίζουν

Το θρυλικό παραμύθι του Κάρλο Κολόντι μετεξελίχθηκε σε… α μπε μπα μπλομ. Χειρότερα δεν γίνεται!

"Το χόρτο του Θεού" (Saving Grace), του Νάιτζελ Κολ εκ Μ. Βρετανίας. Η χήρα Μπρέντα Μπλέθιν πέφτει από τα σύννεφα. Ο μακαρίτης άφησε τόσα χρέη, που για να τα ξεχρεώσει πρέπει να δουλεύει τρεις ζωές. Ως εκ τούτου, αρχίζει να εξασκείται στην κηπουρική καλλιεργώντας ινδική κάνναβη. Κομεντί κομμένη και ραμμένη στα μέτρα μιας αξιοπρεπούς αγγλικής τηλεταινίας.

"Το βιβλίο της ζούγκλας" (The jungle book 2) του Στιβ Τρένμπεθ. Ο Μόγλης, ο Μπαλού, η Σάντι και το δάσος. Κινούμενα σχέδια για νήπια με τις φωνές των Τζον Γκούντμαν, Χάλεϊ Τζόελ Όσμεντ και Μέι Γουίτμαν. Η αυθεντική κόπια απείρως καλύτερη από την μεταγλωττισμένη. Εγώ, πάντως, σας προειδοποίησα.

"Όσο υπάρχει αλκοόλ" του Δημήτρη Μακρή. Νεοέλλην αραχτός, με αντιχουντικές περγαμηνές, μπαίνει στη ζωή ενός εξίσου αραχτού ζευγαριού που σκοτώνει την ώρα του στην Ιταλία, ζώντας σε διαμέρισμα εγκαταλελειμμένης πολυκατοικίας και σε φωλιά των πρεζονιών της περιοχής. Εκ της συνυπάρξεως και της μονοτονίας δύο πράγματα λαμβάνουν χώρα. Ο εισβολέας τα φτιάχνει με το κορίτσι του φίλου του (συνηθισμένο) και ο ίδιος εισβολέας παραδίδει μαθήματα γνήσιας ιταλικής μακαρονάδας (ασυνήθιστο). Τι έκανες στη χούντα, μπαμπά; Σπαγγέτι ναπολιτάνα!

Τα Oscar της εβδομάδας

Καλύτερης ταινίας: "Κούκλες»

Κοστουμιών: Γιόζι Γιαμαμότο (Κούκλες)

Απόλυτου φορμαλισμού: "Η ρωσική κιβωτός»

Σκηνοθεσίας: Αλεξάντερ Σοκούροφ (Κιβωτός)

Σεναρίου: Τσάρλι και Ντόναλντ Κάουφμαν (Adaptation)

Προσπάθειας: Νίκολας Κέιτζ (Adaptation)

Αρπαχτής: "Η Λίζα και όλοι οι άλλοι»

Γλάστρας: Κατερίνα Μουτσάτσου (η Λίζα)

Πουρομωρού: Ρομπέρτο Μπενίνι (Πινόκιο)

Τηλεταινίας: "Το χόρτο του Θεού"