Ευρωπαϊκό πάνθεον

Ντα Βίντσι, Κιουρί, Τσώρτσιλ και Ντε Γκωλ οι δημοφιλέστερες προσωπικότητες

Άραγε υπάρχει μια "κοινή ευρωπαϊκή μνήμη"; Σε έξι ευρωπαϊκές χώρες έγινε μια έρευνα για να διαπιστωθεί ποιες μεγάλες ιστορικές προσωπικότητες προτιμούν οι Ευρωπαίοι. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να σκέπτονται με βάση τα εθνικά κριτήρια.

Δύο Γάλλοι ιστορικοί, ο Φιλίπ Ζουτάρ και ο Ζαν Λεκιίρ, συνεργάσθηκαν με την οργάνωση Europartenaires, το γερμανικό σοσιαλδημοκρατικό ίδρυμα Φρίντριχ Έμπερτ και το γαλλικό σοσιαλιστικό ίδρυμα Ζαν Ζορές σε μια μεγάλη δημοσκόπηση για τους μεγάλους άνδρες (και γυναίκες) της Ευρώπης. Το ζητούμενο ήταν να βρουν ποιες ιστορικές προσωπικότητες προτιμούν οι Ευρωπαίοι και να διαπιστώσουν αν υπάρχει μια κοινή ευρωπαϊκή ιστορική μνήμη. Αυτή η έρευνα έγινε σε έξι χώρες: Γερμανία, Ισπανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία και Πολωνία.

Τα συμπεράσματα

Τα αποτελέσματα μάς δείχνουν ότι η διαμόρφωση μιας συλλογικής ευρωπαϊκής μνήμης, που θα μπορούσε να στηριχθεί πάνω της μια ευρωπαϊκή ταυτότητα, δεν είναι μια υπόθεση που μπορεί να πραγματοποιηθεί από τη μια μέρα στην άλλη. Στη σχετική δημοσκόπηση, κάθε χώρα δείχνει να υποκύπτει σε εθνικά κριτήρια, προτιμώντας τις δικές της ιστορικές προσωπικότητες και αποβάλλοντας από το πάνθεον τις "ξένες".

Αυτή η πρωτοκαθεδρία της εθνικής μνήμης φαίνεται χαρακτηριστικά στις περιπτώσεις των Γερμανών και των Πολωνών, όπου επικρατούν τα "δίδυμα" Φίσερ - Σρέντερ και Καβασνιέβσκι - Πάπας. Εξαίρεση αποτελούν ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, ο εκπρόσωπος της αναγεννησιακής Ευρώπης, και η επιστήμονας Μαρία Κιουρί, ενώ ο Ουίνστον Τσώρτσιλ και ο Σαρλ ντε Γκωλ, σύμβολα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου που από τις φλόγες του γεννήθηκε η νέα Ευρώπη, παρουσιάζονται ως οι δημοφιλέστερες πολιτικές προσωπικότητες.

Η απουσία ενός "ευρωπαϊκού πανθέου", που καταδεικνύεται από τη δημοσκόπηση, δεν σημαίνει πάντως ότι είναι αδύνατη η διαμόρφωση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Αυτή θα μπορούσε να διαμορφωθεί ανεξάρτητα από τη διαδικασία ομογενοποίησης της συλλογικής μνήμης και παρά τις ιστορικές εντάσεις μεταξύ των κρατών-μελών. "Η κοινή ιστορική μνήμη θα δημιουργηθεί με αφετηρία ένα κοινό πολιτικό σχέδιο και εν μέρει αυθόρμητα", εξηγεί ο Φιλίπ Ζουτάρ. Ίσως, όμως, το γενικότερο συμπέρασμα από αυτήν την έρευνα να είναι αυτή η επιθυμία που εκφράζει η Ευρώπη, αυτή η βούληση να προσεγγίσουν τα "εθνικά πάνθεα", παρ' όλο που οι εθνικές ταυτότητες είναι διακριτές ακόμη.

Πάντως, δεν μπορεί να μη σημειώσει κανείς ότι οι "πατέρες" της ευρωπαϊκής ενοποίησης, ο Ζαν Μονέ και ο Ρομπέρ Σουμάν, απουσιάζουν από τις απαντήσεις των ερωτηθέντων σαν φτωχοί συγγενείς. Από τα θεσμικά πρόσωπα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μόνο ο Ρομάνο Πρόντι εμφανίζεται στις απαντήσεις και αυτό χάρη στη δημοτικότητά του μεταξύ των συμπατριωτών του, που τον τοποθετούν στην πρώτη θέση.