Οδηγός ΑΓΡΑΦΑ Αδούλωτη ψυχή

Δύο αιώνες πιο πριν δεν υπήρχε μεγαλύτερη τιμή για ένα παλικάρι, για έναν Έλληνα με φουστανέλα, από το να γίνει «κλέφτης» στ' Άγραφα. Σήμερα φουστανέλες βλέπουμε στις εθνικές εορτές, η λέξη κλέφτης έχει άλλη σημασία και παλικάρια είναι πολύ δύσκολο να συναντήσεις. Μας μένουν όμως τ' Άγραφα, μια «χώρα» δύσκολη, μια κόλαση από βουνά κι ένας «λαός» ανυπότακτος.

Ο Άγγλος ιστορικός Φίνλεϊ έγραφε πως εκείνοι που κατοικούσαν στ' Άγραφα είχαν χαρακτήρα ελεύθερου ανθρώπου και ξεχώριζαν για το θάρρος και το πνεύμα ανεξαρτησίας που είχαν. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό, που δεν μπορούσαν να συγκριθούν με κανένα άλλο μέρος της υπόδουλης στους Οθωμανούς Ελλάδας.

Τα είπαν Άγραφα γιατί δεν τα κατέγραψαν ποτέ, γιατί ηθελημένα τα άφησαν έξω από τον χάρτη, γιατί ποτέ τους δεν κατάλαβαν τι γυρεύουν οι άνθρωποι σε αυτό το απομονωμένο ορεινό σύμπλεγμα. Άλλοι λένε πως την περίοδο της εικονομαχίας ο Βυζαντινός αυτοκράτορας Κων/νος ο Κοπρώνυμος διέταξε να διαγράψουν την ανυπότακτη περιοχή και άλλοι ισχυρίζονται πως οι Τούρκοι έδωσαν το όνομα «Άγραφα», επειδή ήταν το μοναδικό κομμάτι της Θεσσαλίας που δεν κατέλαβαν και δεν έγραψαν στα φορολογικά τους κιτάπια.

Είναι σπάνιο το θέαμα μιας ξύλινης κρεμαστής πεζογέφυρας (επάνω), ενώ ταιριαστό απόλυτα με το τοπίο είναι το σύγχρονο ξύλινο γεφυράκι του Μπλο στον Αγραφιώτη

Ένα ποτάμι, ο Αγραφιώτης, χωρίζει τα Άγραφα σε ανατολικά και δυτικά, ενώ ένα ορεινό πέρασμα στα Τρία Σύνορα, χωρίζει κομμάτι της Ευρυτανίας από αυτό της Καρδίτσας. Την αίγλη των Αγράφων διεκδικούν και άλλα πιο μακρινά χωριά, όπως ο Φουρνάς και η Ρεντίνα, ενώ δύο τεχνητές λίμνες, του Ταυρωπού (ή Πλαστήρα) στα βόρεια και των Κρεμαστών στα νότια οριοθετούν με τον δικό τους τρόπο την προέκταση της οροσειράς της Πίνδου στη Στερεά Ελλάδα. Η οροσειρά των Αγράφων διαρρέεται από ονομαστά ποτάμια όπως ο Αχελώος, ο Αγραφιώτης, ο Μέγδοβας (Ταυρωπός), ο Πάμισος, ενώ εκατοντάδες ρεματιές κάνουν το τοπίο ανάμεσα στις ψηλές κορυφές των βουνών, ομορφότερο, αλλά και δυσκολότερο στην πρόσβαση. Δεν υπάρχει εύκολος δρόμος να διαβείς, υπάρχουν όμως εκατοντάδες μονοπάτια. Δεν υπάρχουν αριστουργηματικά χωριά που να γυρεύουν την τουριστική ανάπτυξη, υπάρχουν όμως μια χούφτα ξωμάχοι που αντιστέκονται στον χρόνο.

Κάτω από τα νερά της Λίμνης Στεφανιάδας, που δημιουργήθηκε από κατολίσθηση, βρίσκεται το ομώνυμο χωριό

Να πάτε στη Βαρβαριάδα να μιλήσετε με τον μπαρμπα-Λάμπρο, αλλά και με τον θρυλικό οδηγό λεωφορείου, τον Πάνο Τσιγαρίδα. Να ανεβείτε στον Μάραθο να δείτε την εκκλησία των Ταξιαρχών και να σφίξετε τα χέρια με τους λιγοστούς κατοίκους της ιδιαίτερης πατρίδας του Κατσαντώνη. Να περάσετε από το Μοναστηράκι και το καφενείο του κυρ-Χρήστου. Να δείτε την «πρωτεύουσα», το χωριό Άγραφα. Να κάνετε την παράκαμψη για Επινιανά και Μονή Στάνας. Να περάσετε από Τροβάτου, να διαβείτε τα Τρία Σύνορα και να φτάσετε στα Πετρίλια. Από εκεί είναι κοντά το Μοναστήρι της Παναγιάς της Σπηλιώτισσας και η λίμνη Στεφανιάδα που στον βυθό της βρίσκεται το παλιό χωριό. Να αφιερώσετε πολλές ημέρες, ώστε βρείτε το ακριβές σημείο που μπορείτε και εσείς να ακουμπήσετε την ψυχή σας. Τότε μονάχα θα ησυχάσετε, γιατί μέσα σας τ' Άγραφα θα είναι καταγεγραμμένα και μάλιστα ανεξίτηλα.

ΔΙΑΜΟΝΗ

Ολοένα και περισσότερες πιθανότητες έχετε να βρείτε κατάλυμα-ενοικιαζόμενο δωμάτιο στα χωριά των Αγράφων. Αν σας αρκεί ένα κρεβάτι και μια κουβέρτα, τότε μπορείτε να κοιμηθείτε όπου υπάρχουν άνθρωποι. Είναι τόσο φιλόξενοι, που θα ενθουσιαστείτε. Μακράν εξαιρετικό ξενοδοχείο - πριν μπείτε στ' Άγραφα - είναι αυτό των αδελφών Μάκκα στου Κρέντη Ευρυτανίας (τηλ. 22370-31350), το οποίο προτιμώ και προτείνω ανεπιφύλακτα. Περιποιημένα δωμάτια, καταπληκτική κουζίνα και ευγενικοί άνθρωποι, αληθινοί φίλοι μετά τα τόσα χρόνια που τους ξέρω.

Οργανωμένα είναι τα προσφερόμενα ενοικιαζόμενα δωμάτια στο χωριό Άγραφα, τόσο του Κώστα Γάτη (τηλ. 22370-93220) πάνω στην πλατεία, όσο και του Κώστα Κομπογιάννη (τηλ. 22370-93209). Κοινοτικός ξενώνας λειτουργεί στον Μάραθο με απλά κρεβάτια για ύπνο (τηλ. 22370-31268), αλλά και στα Επινιανά (τηλ. 22370-93212).

ΦΑΓΗΤΟ

Ο μπαρμπα-Λάμπρος στο καφενείο της Βαρβαριάδας

Μην περιμένετε μεγάλα εστιατόρια, ταβέρνες και πολυτέλειες. Σε ανοιχτό καφενείο πάντα μπορείτε να βρείτε κάτι καλό να φάτε. Φυσικά, εκπληκτικής ποιότητας και νοστιμιάς στην περιοχή είναι τα τυροκομικά προϊόντα, το τσίπουρο, το κρασί και το κρέας. Περισσότερες επιλογές σε ταβέρνες θα έχετε στ' Άγραφα. Πολύ περιποιητική με τους Αθηναίους είναι η κυρα-Νίκη στην πλατεία. Προσωπικά πάντως, προτιμώ το καφενείο του Χρήστου Μπακογιάννη στο Μοναστηράκι (τηλ. 22370-31463). Ρωτάς από το τηλέφωνο αν έχει τίποτε να σου φτιάξει και… πορεύεσαι! Κάτω από το Μοναστηράκι επίσης (στον κεντρικό δρόμο) υπάρχει ένα σπίτι-ταβέρνα-καφενείο στην Κοτσίστα (τηλ. 22370-31457), που αξίζει να φάτε ό,τι έχει η κουζίνα εκείνη τη στιγμή. Ο μπαρμπα-Λάμπρος στην Βαρβαριάδα είναι πάντα ανοιχτός για τους περαστικούς. Τα ίδια και καλύτερα (μια ταβέρνα και ένα καφενείο) στον Μάραθο. Για φαγητό, στον ξενώνα στου Κρέντη οι συστάσεις περιττεύουν.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ

Αν και όλη η διαδρομή δίπλα από τον Αγραφιώτη ποταμό είναι χωμάτινη, είναι καλοπατημένη και εύκολη για οποιοδήποτε αυτοκίνητο. Αυτή την εποχή βέβαια έχει λάσπη, κλείνει από κατολισθήσεις και μεγάλες λακκούβες έχουν δημιουργηθεί. Τα ορεινά περάσματα (π.χ. Τρία Σύνορα, ανάμεσα στα Πετρίλια και το Τροβάτο) δεν είναι εύκολο να τα διαβεί αυτοκίνητο χειμωνιάτικα και στο σύνολό του το οδικό δίκτυο των Αγράφων χρειάζεται ψηλό αυτοκίνητο, τρακτερωτά λάστιχα και οδηγό που να το λέει η καρδιά του! Η συνολική απόσταση του χωριού Άγραφα από το Καρπενήσι είναι 70 χλμ. Πέρα από τα χωριά που αναφέρονται στο κείμενο, η διαδρομή στον Αγραφιώτη συνεχίζει προς Τρίδεντρο, Τροβάτο και Βραγγιανά και το μοναδικό πέρασμα προς τον νομό Καρδίτσας που φροντίζουν να μένει ανοιχτό (από το χιόνι κυρίως) είναι τα Τρία Σύνορα. Άσφαλτο θα συναντήσετε και πάλι στο χωριό Βλάσι.