Τι είναι λοιπόν η Ευρώπη;

Ο ερωτηματικός τίτλος δεν παραπέμπει στην «προδοσία των 8»: δεν πρόκειται για καμιά προδοσία, αφού στην Ευρωπαϊκή Ένωση κοινή εξωτερική πολιτική δεν υπάρχει· ούτε είναι δυνατό να συγκροτηθεί εν όψει πολέμου· τις αναλύσεις, τις ερμηνείες, πρέπει να τις μελετούμε προσεχτικά

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ

Ούτε παραπέμπει σε εθνικές και ιδεολογικές «ταυτότητες», μολονότι η ιστορική διαδρομή κάθε χώρας, κάθε κοινωνίας σφραγίζει την παρούσα εικόνα της· δεν παραπέμπει, τέλος, ούτε σε γεωγραφικούς όρους «τακτοποίησης» της Ευρώπης: ποιος έως πρόσφατα - ίσως ακόμη και σήμερα -, όταν λέει θα πάω ταξίδι στην Ευρώπη, μπορεί να εννοεί ότι θα πάει στη Βαρσοβία ή στο Βουκουρέστι ή ακόμη και στην Πράγα;

Τίποτε από αυτά λοιπόν δεν υπονοεί ο τίτλος· άλλωστε, δεν είναι «καυτά» ζητήματα για την Ευρώπη - με το περιεχόμενο που την εννοούμε σήμερα. Θέλω λίγο να ασχοληθώ με τις ιδεολογίες και τα ιδεολογήματα που αναπτύσσονται, σε μας περισσότερο, από τη στιγμή που τέθηκε - όπως κι αν τέθηκε - ζήτημα ένταξης της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η ελληνική εξωτερική - ευρωπαϊκή πολιτική στήριξε αυτήν την προοπτική. Ιδεολογίες και ιδεολογήματα γι' αυτό το ζήτημα εκφράστηκαν και πάλι, δυστυχώς, από τον Αρχιεπίσκοπο κ. Χριστόδουλο· όπως πάντα, σε ομιλία του σε ναό κατά τη διάρκεια τέλεσης της Θείας Λειτουργίας: όχι στην ένταξη της Τουρκίας.

Ας δούμε τη σχετική επιχειρηματολογία του εκκλησιαστικού λόγου, αφού αυτός, μέσω της αναπαραγωγής του από τα έντυπα και ηλεκτρονικά Μέσα, διαχέεται σε ολόκληρη την κοινωνία, δεν περιορίζεται στο συγκεκριμένο - και περιορισμένο - ακροατήριο ενός εκκλησιάσματος· είτε συνάδει, είτε απάδει προς την επίσημη πολιτική της χώρας, ενδεχομένως και προς την πλειοψηφούσα γνώμη. Εδώ τυχαίνει βέβαια να μη συνάδει. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες και «κύκλοι» της κοινωνίας που αντιτίθενται στην προοπτική για ένταξη της Τουρκίας και επιχειρηματολογούν αναλόγως· δεν διαθέτουν όμως, την ισχύ της φωνής ενός Αρχιεπισκόπου, πολύ λιγότερο του συγκεκριμένου. Και έτσι ο κ. Χριστόδουλος, από τα πράγματα, έχει αναλάβει την αρχηγία ενός ολόκληρου ιδεολογικού χώρου, ενός ολόκληρου συστήματος, που το κύριο χαρακτηριστικό του, ο κεντρικός άξονάς του, είναι ο ακρότατος εθνικισμός και, με θεολογικούς όρους, η ιδέα ενός Ελληνισμού ως περιούσιας οντότητας, πρωτοπόρου της πολιτισμικής προσφοράς στην ανθρωπότητα.

Οι δυο πιο πρόσφατες σημαντικές πολιτικές παρεμβάσεις της επίσημης ελλαδικής Εκκλησίας, για την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και για την προτεινόμενη λύση στην Κύπρο, έχουν την ίδια ιδεολογική βάση: είναι η τεράστια διαφορά προσφοράς στην ανθρωπότητα ανάμεσα στον Έλληνα και στον Τούρκο· ο δεύτερος δεν έχει προσφέρει τίποτα, ο πρώτος τα πάντα. Συμπέρασμα: στην ιεραρχική κλίμακα αξιών της ανθρωπότητας, έστω της Ευρώπης, οι δύο δεν μπορεί να είναι ισότιμοι, να κατέχουν την ίδια ή ανάλογη θέση. Στην Κύπρο οι δύο λαοί δεν μπορεί να έχουν ίσα πολιτικά και κοινωνικά δικαιώματα· στην Ευρώπη δεν μπορεί να είναι ισότιμα μέλη.

Το επιχείρημα είναι ότι το τουρκικό έθνος δεν έχει ποτέ προσφέρει τίποτε στον πολιτισμό της Ευρώπης και δεν είναι σε θέση να προσφέρει ούτε τώρα. Διότι «η βάσις ενότητος των λαών που απαρτίζουν την Ευρώπη είναι πνευματική και πολιτισμική· το τουρκικό όμως έθνος και ο πολιτισμός του δεν έχουν καμία σχέση με αυτό» - δεν ανιχνεύεται δηλαδή πνευματικότητα σε αυτόν τον πολιτισμό. Αντίθετα, είναι ένας πολιτισμός επιθετικός - κατακτητικός· και το κυριότερο: η προσπάθεια, η σημερινή, της Τουρκίας να εισβάλει στην Ευρώπη δεν θα είχε καμία προοπτική να επιτύχει, αν δεν είχε προηγηθεί, το 1453, η κατάληψη της Κωνσταντινούπολης! Το επιχείρημα δεν είναι ανόητο, ούτε βέβαια αθώο: η παραπομπή στο Βυζάντιο και στις χαμένες - μικρασιατικές, να μη λησμονούμε τη γεωγραφία - πατρίδες συντηρεί την ιδέα του μεγάλου - και χριστιανικού, θα το δούμε κι αυτό - έθνους που εκδιώχθηκε από τον βάρβαρο Ασιάτη.

Και αυτό όμως το επιχείρημα είναι στη βάση του αντιδυτικό: ο θρήνος για τις χαμένες πατρίδες είναι βαθιά πολιτικός, γιατί παραπέμπει στην απώλεια του «ανατολικού» σκέλους του Ελληνισμού. Δεν είναι όμως, αυτό, το σημερινό θέμα μας· το θέμα μας είναι η πολιτική θέση της Εκκλησίας απέναντι στην Ευρώπη. Έως πρόσφατα, ο άξονας αυτής της πολιτικής, που από ανάγκη χαράχθηκε γιατί ο πλήρης αντιευρωπαϊσμός απομόνωνε την Εκκλησία από την κοινωνία, ήταν: ναι στην Ευρώπη, αλλά να διατηρήσουμε την «ταυτότητά» μας, να μην αλλάξουν οι «αξίες» μας· διότι η Ευρώπη είναι έτσι κι αλλιώς «Κίρκη» που, καθώς είμαστε και μικρός λαός, με μεγάλο και δυνατό πολιτισμό όμως, επιδιώκει «να μας μεταβάλει σε όντα χωρίς αξία, χωρίς αξιοπρέπεια, χωρίς ιστορία και χωρίς παράδοση». Κακιά λοιπόν η Ευρώπη, του Διαφωτισμού, των Δικαιωμάτων, της επιστήμης, αλλά τι να κάνουμε; Τώρα που είμαστε εκεί, ας πάμε πίσω, βαθιά, στις παραδόσεις μας· στο Βυζάντιο· και στο 1453.

Αυτά έως πρόσφατα. Γιατί τώρα τίθεται και θέμα Χριστιανικής Ευρώπης - την υποχώρηση να συμπορευόμαστε με τους Δυτικούς χριστιανούς την κάναμε, όχι όμως και με αλλόθρησκους! Και αν είμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με την Τουρκία, πώς θα γίνει να πάρουμε πίσω τις χαμένες πατρίδες, γιατί όχι και την Κωνσταντινούπολη· ναι στην Ιστορία λοιπόν, αλλά στη «δική μας»! Τώρα, λοιπόν, με την προοπτική μιας «ευρωπαϊκής» Τουρκίας, αλλόθρησκης, δηλαδή αντιπνευματικής, μπορεί να ανοίξουν άλλοι δρόμοι: «Αν ανοίξει αυτός ο δρόμος για να εισέρχονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση όποιοι δεν έχουν καμία σχέση με την Ευρώπη, γιατί να σταματήσει η είσοδος και για άλλους λαούς, όπως είναι η Αίγυπτος, το Ισραήλ, η Συρία, αλλά και όλες οι χώρες που βρέχονται από την Μεσόγειο; Ιδού το αδιέξοδο εις το οποίον οδηγείται η Ευρώπη»! Πάει ο χριστιανισμός!