Η Τζόις Κάρολ Όουτς ακτινογραφεί μία οικογένεια σε αποσύνθεση

Η σπιτική μαρμελάδα αρχίζει να μουχλιάζει…

Ποια ήταν η οικογένεια Μαλβέϊνι; Ας μη γελιόμαστε, ένα από τα πιο λαμπρά παραδείγματα της ενσάρκωσης του αμερικανικού ονείρου στα μέσα της δεκαετίας του '60. Μόνο που τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς όπως φαίνονταν…

ΧΑΡΗ ΠΟΝΤΙΔΑ

Η οικογένεια Μαλβέινι ήταν μια οικογένεια «μοντέλο», σαν κι αυτές που βρίθουν στις κοινωνικού περιεχομένου ταινίες του Χόλιγουντ, με την ανοιχτόκαρδη και πάντα γελαστή μαμά, τον ωραίο και δουλευταρά μπαμπά, τα τέσσερα υγιή και δημοφιλέστατα (στο σχολείο και στην πόλη) παιδιά. Εν ολίγοις, ένα «μικρό σπίτι στο λιβάδι», Μόνο που το λιβάδι εδώ είναι κοιλάδα - στα βόρεια της Πολιτείας της Νέας Υόρκης, εκατό χιλιόμετρα νότια της λίμνης Οντάριο - και το μικρό σπίτι, ένα μεγάλο και άνετο αγροτόσπιτο περιστοιχισμένο από γάτες, σκύλους, άλογα, αγελάδες, όλα αυτά που οι Μαλβέινι ονόμαζαν «το σπίτι μας» - και δεν εννοούσαν τίποτα άλλο από έναν επίγειο παράδεισο που μύριζε σπιτική μαρμελάδα και θαλπωρή.

Και χρειάζονται 617 σελίδες (μπορεί να αναρωτηθεί κάποιος) για να ζήσουμε ξανά εικόνες που είναι προ πολλού κατοχυρωμένες στις αναμνήσεις μας, σαν ένα ειδυλλιακό τοπίο που παρ' ότι εμείς δεν είχαμε τη χαρά να το βιώσουμε σε πρώτο πρόσωπο, μας έχει αφήσει ωστόσο το άρωμά του μέσα από τις δεκάδες κινηματογραφικές του αναπαραστάσεις και την αμερικανική λογοτεχνία της εποχής;

Όχι βέβαια. Γιατί, όπως λέει και το σχετικό τραγουδάκι, ό,τι αρχίζει ωραία τελειώνει με πόνο. Και πρόκειται για φινάλε αργό, βασανιστικό, σαν τη σταγόνα που πέφτει καρέ καρέ και αντί για ίχνος πάνω στο χώμα ανοίγει, σιγά σιγά, μια τεράστια τρύπα.

Την ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου του 1976 θα αρχίσει για τους Μαλβέινι η αντίστροφη μέτρηση. Το κορίτσι της οικογένειας, η όμορφη και χαρισματική Μάριαν, θα πέσει θύμα βιασμού στα 16 της, ένα τυχαίο γεγονός που θα λειτουργήσει σαν καταλύτης στη σταδιακή μόλυνση του «παραδείσου».

Σ' αυτό το αργό ξήλωμα της ευτυχίας, την πλήρη ανατροπή του μοντέλου και την αποκάλυψη των «άλλων» εαυτών των ηρώων, η πένα της πολυγραφότατης Αμερικανίδας μπεστσελερίστας «κεντάει». Αν και ολίγον φλύαρη για τα γούστα μας, σε βάζει με αριστοτεχνικό τρόπο στη ζωή τους, στις μεταξύ τους σχέσεις, σε κάνει να βιώνεις την καθημερινότητά τους, με όλες αυτές τις λεπτομέρειες που αποκαλύπτουν σιγά σιγά τους χαρακτήρες τους. Σε μυεί στη νοοτροπία της συντηρητικής κοινωνίας της επαρχιακής Αμερικής (που σ' ένα μεγάλο ποσοστό εκκλησιάζεται τις Κυριακές), σε κάνει να αναπνεύσεις τον μεθυστικό αέρα της σιγουριάς και της αισιοδοξίας που πνέει σε μια μικρή, προφυλαγμένη από τα «κακά πνεύματα» πόλη, λες και η ατυχία, ο πόνος, ο φθόνος είναι επινοήματα ενός άλλου πολιτισμού, που δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητά τους.

Τα πρόσωπα

Στη νοοτροπία της συντηρητικής κοινωνίας της επαρχιακής Αμερικής μας μυεί η Τζόις Κάρολ Όουτς με την «Οικογένεια Μαλβέινι»

Οι Μαλβέινι του τίτλου ζουν σ' ένα το καταπληκτικό σπίτι, στο αγρόκτημα Χάι Πόιντ, μερικά χιλιόμετρα έξω από την πόλη. Οι γονείς, ο Μάικ και η Κορίν, και τα παιδιά. Ο αστέρας του μπέιζ μπολ Μάικ τζούνιορ, η «διάνοια» ο Πάτρικ, η ευγενική και όμορφη Μαριάν, ο μικρότερος Τζουντ, το «μωρό» (όπως θα τον αποκαλούν για χρόνια), αυτός που θα καταγράψει τελικά το χρονικό της οικογένειας, ο αφηγητής της ιστορίας.

Ο Τζουντ γίνεται δημοσιογράφος και στα 30 του αναλαμβάνει να «φτιάξει το οικογενειακό άλμπουμ» (όπως λέει ο ίδιος), βάζοντας στη θέση του τα κομματάκια του παζλ που είχαν καταχωνιαστεί στις «απαγορευμένες ζώνες» της συνείδησης των Μαλβέινι. Είναι ο γιος που θα ζήσει το δράμα της οικογένειας μέχρι το τέλος της, μια που είναι ο μόνος από τα παιδιά που θα είναι αυτόπτης μάρτυς της σταδιακής παρακμής τού Χάι Ποιντ, αλλά και της ολοκληρωτικής καταστροφής του πατέρα του.

Όμως η ζωή έχει τις δικές της δυναμικές, τους δικούς της κανόνες κι αυτό που σήμερα μοιάζει τελειωτικό, μη αναστρέψιμο, βρίσκει και πάλι έναν δρόμο επιστροφής.

Η οικογένεια θα διαλυθεί, η όμορφη Μαριάν θα εξοριστεί σε μια μακρινή συγγενή, τα δύο μεγάλα αγόρια θα δοκιμάσουν την τύχη τους εκτός σπιτιού, ο πατέρας θα κατρακυλήσει, σιγά σιγά, σε μια άβυσσο χωρίς επιστροφή και θα περάσουν πολλά χρόνια μέχρι οι επιζώντες να βρουν ξανά την ανάσα τους, το νέο κέντρο βάρους στη ζωή τους - που τώρα θα είναι απαλλαγμένη από την αλαζονεία της εύκολης ευτυχίας. Στυλοβάτης της οικογένειας, η αιωνίως μεγαλόκαρδη και αισιόδοξη Κορίν. Και φωτεινό παράδειγμα καλοσύνης, ωριμότητας και - γιατί να το κρύβουμε - χριστιανικού αλτρουισμού, η Μαριάν, το κορίτσι που πλήρωσε πιο ακριβά απ' όλους το τίμημα για το «ατυχές συμβάν».

Εδώ, η Τζόις Κάρολ Όουτς δεν κρύβει τα βαθύτερα πιστεύω της. Η συγχώρεση, η κατανόηση και η βαθύτερη πίστη μας στην αγάπη (μας ψιθυρίζει η συγγραφέας) είναι το αντίδοτο σε κάθε μεγάλη τρικυμία της ζωής. Ακόμη και ο μοναχικός και ιδιόρρυθμος Πάτρικ, το παιδί που είχε αποκηρύξει από μικρός τον Θεό, προτιμώντας τα εδάφια των επιστημονικών συγγραμμάτων του Δαρβίνου, στο φινάλε εγκαταλείπει τον στεγνό βίο τού ερευνητή και ύστερα από περιπλάνηση χρόνων ξεπερνάει τον θυμό του και επιστρέφει στο «πνεύμα» των Μαλβέινι. Η αγάπη τελικά, μοιάζει να μας λέει η συγγραφέας, είναι πιο εύκολη από το μίσος. Αρκεί να έχεις τον τρόπο να την διαφυλάξεις.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ;

«Είχα πάντα την αίσθηση», γράφει ο Τζουντ, «πως όσο σκληρά κι αν προσπαθούσα δεν θα κατάφερνα ποτέ να συντονιστώ με τις ωραίες στιγμές τους, τα μυστικά, τα αστεία τους - τις αναμνήσεις τους. Τι είναι άραγε η οικογένεια αν όχι οι αναμνήσεις της, οι ανάκατες και πολύτιμες σαν το περιεχόμενο του συρταριού της κουζίνας που βάζουμε τα διάφορα μικροπράγματα (στο σπίτι μας το λέγαμε «χωματερή» και δικαιολογημένα); To μειονέκτημά μου, όπως συνειδητοποίησα σταδιακά, ήταν πως όταν γεννήθηκα, ο αδελφός μου ο Μάικ ήταν ήδη δέκα χρόνων κι αυτό για τα παιδιά αντιστοιχεί σε μιαν άλλη γενιά».