ΠΡΟΒΟΛΕΙΣ Πόσο διαιρεμένη είναι η ενωμένη Ευρώπη;

Π. Κ. ΙΩΑΚΕΙΜΙΔΗΣ

Πόσο διαιρεμένη είναι η υποτιθέμενη ενωμένη Ευρώπη; Η πρόσφατη επιστολή για το Ιράκ των οκτώ κρατών-μελών και υποψήφιων κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης έφερε στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος το ερώτημα. Η επιστολή έδωσε την εντύπωση ότι η Ένωση δεν είναι ενωμένη γύρω από ένα μείζονος σημασίας θέμα της διεθνούς πολιτικής. Πράγματι η Ευρώπη δεν είναι ενωμένη. Υπάρχουν διαιρέσεις και σχίσματα οικονομικού, πολιτικού και πολιτιστικού χαρακτήρα. Υπάρχουν διαφορετικές ιστορικές εμπειρίες, πολιτικοί προσανατολισμοί και δεσμοί. Στην Ένωση υπάρχουν τρεις ομάδες κρατών-μελών από πλευράς πληθυσμικού μεγέθους: οι μεγαλύτερες (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Βρετανία, Ισπανία) με έντονες εσωτερικές αντιθέσεις μεταξύ τους, οι μεσαίου μεγέθους χώρες (Ελλάδα, Benelux, Πορτογαλία) και οι μικρότερες χώρες (σκανδιναβικές, κ.ά.) με επίσης έντονες διαφοροποιήσεις. Η διεύρυνση της Ένωσης με την ένταξη δέκα νέων κρατών θα επιτείνει τη «διαφοροποίηση» και θα καταστήσει ακόμη δυσκολότερη την επεξεργασία κοινών θέσεων. Θα οξύνει επίσης τις οικονομικές αντιθέσεις. Όπως δείχνει πρόσφατη έκθεση της Επιτροπής, στη διευρυμένη Ένωση θα υπάρχουν τρεις ομάδες κρατών-μελών με άνισα επίπεδα κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης: η υπεραναπτυγμένη ομάδα που θα περιλαμβάνει τις δώδεκα από τις δεκαπέντε χώρες-μέλη της σημερινής Ένωσης (όλες εκτός από τις Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία), η ομάδα με ενδιάμεσο επίπεδο ανάπτυξης (τρεις χώρες της σημερινής Ένωσης συν η Τσεχία, Σλοβενία, Κύπρος, Μάλτα) και η ομάδα των λιγότερο αναπτυγμένων κρατών (βαλτικές χώρες, κ.λπ.) με κατά κεφαλή εισόδημα γύρω στο 40% του μέσου όρου της Ένωσης.

Η αποτελεσματική διακυβέρνηση της έντονα ετερογενούς Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η μεγάλη πρόκληση που καλείται να απαντήσει η Ευρωπαϊκή Συνέλευση που επεξεργάζεται το μελλοντικό σύνταγμα της Ε.Ε. Και βεβαίως πολλά μπορούν να γίνουν μέσω της «θεσμικής μηχανικής» και αρχιτεκτονικής. Αλλά η ανάπτυξη γνήσιας και αποτελεσματικής κοινής εξωτερικής πολιτικής που θα επιτρέψει στην Ευρώπη να εκφράζεται ως ενιαία πολιτική οντότητα απαιτεί κάτι περισσότερο: τη σύγκλιση απόψεων, συμφερόντων, οράματος για το ρόλο της Ευρώπης. Και αυτό ίσως να είναι η δυσκολότερη πτυχή του προβλήματος.