Κασιμάτης Γ., 1993, Κατάλοιπα βενετικών γλωσσικών στοιχείων στα Κύθηρα (Λεξικογραφική επιμέλεια) Αθήνα, Εκδόσεις Ατλαντίς.

1. Χαρακτηριστικά έκδοσης

• Η μελέτη-γλωσσάριο αποτελείται από 94 σελίδες.
• Περιλαμβάνονται α) εισαγωγές (του τέως διευθυντή του ΙΛ της Ακαδημίας Αθηνών Νικόλαου Κοντοσόπουλου και του συγγραφέα) και β) πίνακας συντομογραφιών.
• Το Α΄ μέρος του έργου αποτελείται από το Βενετικό λεξιλόγιο (σσ. 21-81) και το Β΄ μέρος από πίνακα Ονομάτων - Επιθέτων (Επωνύμων) - Παρωνυμίων και Τοπωνυμίων με βενετική προέλευση (σσ. 85-92).
• Οι σελίδες του γλωσσαρίου είναι μονόστηλες χωρίς κεφαλίδα. Σε κάθε άρθρο με έντονους χαρακτήρες τυπώνεται η λημματική λέξη.

2. Περιεχόμενα - Παρατηρήσεις

1) ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Η συγκέντρωση των ενετικών δανείων που χρησιμοποιήθηκαν ή και χρησιμοποιούνται με φθίνουσα όμως πορεία ζωής στο κυθηραϊκό ιδίωμα.

2) ΕΙΣΑΓΩΓΗ

• Επισημαίνεται το φαινόμενο του δανεισμού από την ενετική διάλεκτο στο κυθηραϊκό ιδίωμα (γιατί όμως απουσιάζουν εντελώς η χρονολογική-ιστορική αναφορά στην περίοδο επαφής των δύο γλωσσών και ελάχιστες έστω συγκεκριμένες ιστορικές πληροφορίες για το νησί;).
• Τα δάνεια από την ενετική στο κυθηραϊκό ιδίωμα υπέστησαν μορφολογική προσαρμογή στο ελληνικό κλιτικό σύστημα.
• Απώτερος σκοπός του έργου η καταγραφή της γλωσσικής παράδοσης του νησιού πριν η κοινή χρήση εκτοπίσει την τοπική ιδιαιτερότητα.
• Η συλλογή του υλικού πραγματοποιήθηκε με επιτόπια έρευνα και συμμετοχή ομιλητών του ιδιώματος.
• Τέλος γίνεται αναφορά στις δυσκολίες του εγχειρήματος και στον τρόπο που επελέγη για τη διάρθρωση των λημμάτων του γλωσσαρίου.

3) ΠΙΝΑΚΕΣ/ΠΑΡΑΡΤΗΜΑΤΑ

Στη σ. 93 υπάρχει βιβλιογραφία και στη σ. 94 υπάρχει πίνακας περιεχομένων.

4) ΜΑΚΡΟΔΟΜΗ

Οι λημματικές λέξεις διαρθρώνονται στο λεξικό με μοναδικό κριτήριο το αλφαβητικό. Σε ξεχωριστά τμήματα του έργου παρουσιάζονται το λεξιλόγιο και τα κύρια ονόματα.

5) ΜΙΚΡΟΔΟΜΗ

Στο λήμμα σημειώνεται με έντονα στοιχεία η λημματική λέξη καθώς και η ενετική λέξη προέλευσης. Ακολουθεί βραχυγραφημένη η γραμματική κατηγορία, η οποία όπως γίνεται φανερό από τα συμπεριλαμβανόμενα ουσιαστικά μάλλον αναφέρεται στη λέξη προέλευσης και όχι στη λέξη του κυθηραϊκού ιδιώματος. Ακολουθεί το ερμήνευμα και σε σπάνιες περιπτώσεις παρατίθεται φράση στην οποία χρησιμοποιείται η λημματική λέξη.

3. Αξιολογικές παρατηρήσεις

Το γλωσσάριο σίγουρα απηχεί σε μεγάλο βαθμό τα νεολατινικά-ενετικά δάνεια του Κυθηραϊκού ιδιώματος και μπορεί να χρησιμοποιηθεί από τους μελετητές ως μαρτυρία για αυτά. Η επιτόπια έρευνα, η οποία σύμφωνα με τον πρόλογο χρησιμοποιήθηκε για τη συγκέντρωση του υλικού, είναι σίγουρα μια διαδικασία με αρκετές δυσκολίες και η ολοκλήρωσή της αποτελεί οπωσδήποτε αξιέπαινη προσπάθεια.

Από τον πρόλογο επίσης γίνεται φανερό ότι ο συγγραφέας δεν εστιάζει στην ιστορική πορεία των λέξεων που σταχυολογεί, αλλά στη συγχρονική περιγραφή μιας φάσης του τοπικού ιδιώματος η οποία σταδιακά μεν, αλλά με ταχείς ρυθμούς χάνεται, αφήνοντας την αίσθηση της απώλειας της τοπικής γλωσσικής παράδοσης.

Η βιβλιογραφία του συγγραφέα περιλαμβάνει μόνο τρεις τίτλους. Ο ειδικός μελετητής θα περίμενε τη χρησιμοποίηση εκτενέστερης βιβλιογραφίας

Ίσως θα έπρεπε να διακρίνονται οι ενετικές λέξεις που απαντούν μόνο στο κυθηραϊκό ιδίωμα από εκείνες που διασώζονται και σε άλλα συγγενή ιδιώματα και άρα δεν αποτελούν γλωσσική ιδιομορφία του νησιού (αν και ο συγγραφέας ήδη από τον πρόλογο δηλώνει ότι κάτι τέτοιο δεν τον ενδιαφέρει).

Παρουσίαση: Ανθούλα Ζαγκλαβήρα