ΝΥΚΤΕΣ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟΥ

Α΄.

Μὲ τὰ ξηρὰ φύλλα του εἰσέβαλε τὸ μελαγχολικὸν φθινόπωρον. Μολυβδόχροα νέφη ἐκάλυψαν τὸν οὐρανόν. Τὰ δένδρα φυλλορροοῦσι, τὰ ἄνθη ἀφανίζονται βαθμιαίως, καὶ φύλλα νεκρὰ στρωννύουσι τὴν γῆν καὶ ἀμαυροῦσι παραφώνως τὸν στιλπνὸν σμάραγδον τῆς χλόης.

Ἦλθε καὶ παρῆλθε τὸ ἔαρ καὶ τὸ θέρος, ἡ νεότης καὶ ἡ ἀκμὴ τῆς φύσεως. Προάγγελος τοῦ γήρατος τὸ φθινόπωρον σημειοῖ τὴν μελαγχολικὴν ἔλευσίν του διὰ τῶν πρώτων ἰχνῶν τῆς παρακμῆς. Ὅσοι ἐθαυμάσατε ὡραίαν γυναῖκα, ὅσοι παρηκολουθήσατε τὴν κάλυκα τῆς νεότητός της διανοιγεῖσαν εἰς ἀκμαῖον ἄνθος, καὶ παρέστητε εἰς τὴν ἀρχομένην, τὴν μόλις διαφαινομένην ἐξάνθησιν, ἔχετε πρόχειρον τὴν εἰκόνα τῆς φύσεως. Παρθένος τὸ ἔαρ ἀποβαίνει γυνὴ τοὺς γονίμους μῆνας τῆς συγκομιδῆς. Κατὰ τὸ φθινόπωρον τῆς ζωῆς καὶ αὕτη καὶ ἐκείνη διατηροῦσιν ἔτι λαμπηδόνα τοῦ ἀρχικοῦ κάλλους· ἀλλ' ἰδέτε προσεκτικώτερον… Ἐπὶ τοῦ προσώπου της ἐσημειώθησαν πόρρωθεν οἱ ἀπαίσιοι πρόδρομοι τοῦ χειμῶνος, οἱ μισητοὶ αὐτοὶ πρόδρομοι καὶ δυσοίωνοι προάγγελοι, οὓς τόσον τρέμει καὶ φοβεῖται ἡ οὐδὲν φοβουμένη γυνὴ, ἡ ὡραία γυνὴ ἰδίως, καὶ γενικώτερον πᾶσα γυνή. Χιονοστιβάδες δὲν ἐκάλυψαν ἔτι τὰς κορυφάς· ὑποφαίνονται ὅμως, καὶ νήματα ἀργυρᾶ χαράσσουσι τὴν ὁδὸν τοῦ γήρατος, τοῦ σκυθρωποῦ ἀλλ' ἀσφαλοῦς χειμερινοῦ ἐπισκέπτου. Τῆς φύσεως οἱ ἀδυσώπητοι νόμοι θὰ λῃτουργήσωσιν ἀμειλίκτως. Γοργῶς καταφθάνει ὁ χαιρέκακος, ὁ ἀνηλεὴς νεκροθάπτης τῆς νεότητος, τοῦ ἔρωτος καὶ τοῦ κάλλους. Χιὼν θὰ καλύψη τὴν στίβλουσαν κατάμαυρον κόμην. Ἀργύρου φλέβες θ' αὐλακώσωσι τὸν μαρμαίροντα χρυσὸν τῶν βοστρύχων καὶ τὴν κυματίζουσαν λάμψιν τοῦ καστανοῦ πλούτου. Ἱερόσυλε χειμών! Τὸ λευκόν σου ἔνδυμα εἰκονίζει τὴν ἁγνότητα. Ἀλλ' ὅταν καλύψῃς τὴν ὡραίαν ἐκείνην κεφαλὴν, ὅταν μὲ τὴν λευκότητά σου μιάνῃς τὸν στιλπνὸν γαγάτην τῶν πλοκάμων της καὶ συνυφάνης τῆς μηλωτῆς σου τὰς λευκὰς κλωστὰς εἰς τὸν ἑλίχρυσον καὶ τὸν κρόκον τῶν βοστρύχων της, ὅταν τοῦ καστανοῦ δάσους τὴν πυκνότητα καὶ ἁδρότητα διαστίξῃς μὲ τοῦ χιονώδους πώγωνος σου τὰ νημάτια, τότε τῆς ἁγνότητος τὸ ἄσπιλον χρῶμα καὶ σύμβολον θ' ἀποβῇ βέβηλον. Ὁ τραχὺς βορρᾶς θὰ μαράνῃ τοῦ προσώπου τὰ ρόδα. Τὴν πορφύραν τοῦ χείλους θὰ καταστήσῃ ἐξίτηλον ἡ πικρία, καὶ τοῦ στόματος τοὺς μαργαρίτας θ' ἀποσπάση ἢ θ' ἀραιώση ὁ μισογύνης καὶ ἄκαρδος χρόνος. Ὁμίχλη θὰ σκοτίσῃ τὴν ἀστραπὴν τοῦ ὀφθαλμοῦ, καὶ τοῦ βλέμματος, ὁ κεραυνὸς, ἀμβλὺς πλέον, δὲν θὰ σφυρηλατῆται φοβερὸς καίτοι γλυκὺς, εἰς τὴν ἑστίαν ἑκείνην τοῦ κινδύνου, τοῦ πυρὸς καὶ τῆς γοητείας. Τῆς μελῳδικῆς φωνῆς ὁ ἀργυρόηχος ἦχος θὰ ἀμβλυνθῇ· ἡ λαλιὰ δὲν θ' ἀναμοχλεύῃ τὰ ἔγκατα τῶν καρδιῶν καὶ εἰς ἀκαμψίαν θὰ σκληρυνθῇ τοῦ ραδινοῦ σώματος ἡ ἐλαστικὴ εὐκαμψία καὶ ἡ γοργότης. Πάγος θὰ νεκρώσῃ τὰ ὄνειρα καὶ τοὺς πόθους;… Καὶ τί εἶνε ἡ ζωὴ χωρὶς πόθους καὶ ὄνειρα;… Ὁ ἐνθουσιασμὸς οἴχεται· τὰ συναρπάζοντα καὶ φαιδρὰ ὀνειροπολήματα ἀπέθανον, χωρὶς νὰ ἀποθάνωσιν αἱ λυπηραὶ σκέψεις… Ὁ εὔηχος καὶ ἀμέριμνος γέλως, ὁ θυέλλης δίκην ἀνακυκῶν τὴν ψυχὴν, ἀπέβαλε τὴν μεστὴν καὶ ἀβίαστον εὐθυμίαν του· ἡ χαρωπότης ἀφυπνίσθη εἰς σκυθρωπότητα, καὶ ἡ διάχυσις εἰς σύννοιαν. Καὶ εἰς τῆς γλυκείας συγκινήσεως καὶ προσδοκίας τὴν ἐκχειλίζουσαν χάριν καὶ χαρὰν ὑποκατέστη τῆς ἀναμνήσεως ἡ πικρία καὶ τῆς συγκρίσεως ἡ δριμεῖα θλῖψις καὶ ἀλγηδών…

Εἰς τὸ ὀρεινὸν χωρίδιον, ὅπου θὰ διέλθω τὴν χειμερινὴν περίοδον, τὸ ψῦχος ἐπῆλθε πρωϊμώτερον. Ἡ ἑστία σπινθηροβολεῖ. Ἐλάτης κορμὸς τρίζει ὑπὸ τὴν δύναμιν τοῦ πυρὸς καὶ ἡ φλόξ της φωτίζει τὸ δωμάτιον. Ἀτενίζω μετὰ στοργῆς πρὸς τὰ ὀλίγα βιβλία μου, τοὺς νεκροὺς τούτους ἀλλὰ πιστοὺς φίλους, εἰς ὧν τὴν ἐκλεκτὴν καὶ ὑγιᾶ συναναστροφὴν θὰ ἐντρυφήσω ἀπερισπάστως. Ἤθελον νὰ λησμονήσω τοὺς ζῶντας, ἀλλ' αἰσθάνομαι ὅτι μοὶ εἶνε ἀδύνατον. Ἐὰν ἠδυνάμην ν' ἀπονεκρώσω τὴν καρδίαν, θὰ ἠδυνάμην καὶ νὰ λησμονήσω ἐντελῶς. Τῆς μνήμης αἱ ρίζαι φυτεύονται καὶ τρέφονται εἰς τὴν καρδίαν!…

Τίς ὅμως διέπει ἑαυτὸν καὶ τὴν καρδίαν του καὶ τίς αὐτοβούλως κανονίζει τὰς κλίσεις της; Τίς ἐπιβάλλει εἰς αὐτὴν τὰς θελήσεις του καὶ τίς ὁρίζει τοὺς παλμούς της εἰς τῶν αἰσθημάτων τὴν ἀθρόαν ἔκρηξιν καὶ τὴν ὁρμητικὴν ἐπανάστασιν;… Πάσης ἀνταρσίας ἡ μᾶλλον ἀγρία, ἡ μᾶλλον τρικυμιώδης καὶ δυσπολέμητος εἶνε ἡ ἀνταρσία τῆς καρδίας!

Διότι δὲν θὰ βλέπω, διότι δὲν θὰ λαλῶ δὲν σημαίνει ὅτι δὲν θὰ ἔχω πρὸ ἐμοῦ τὰ ἀγαπητὰ πρόσωπα, ἅτινα ποθῶ καὶ ὅμως φεύγω… Ἡ ἀπουσία ὀξύνει τοὺς ὀφθαλμοὺς τοῦ νοῦ. Μακρὰν ἀπὸ τῆς κοινωνίας ὁ κόρος δὲν μὲ ἀπειλεῖ οὔτε ἡ ἄκρατος ἀπόλαυσις νεκρώνει τοὺς πόθους καὶ τὴν αἴσθησιν: Ὑπάρχουσιν ἐντρυφήματα ἠθικὰ, καθ' ὧν οὐδὲν ἰσχύει ὁ κόρος. Ἡ ἀπουσία, ἐὰν δὲν εἶνε μακρὰ, δὲν εἶναι ἀλεξιφάρμακον. Ἀποβαίνει μᾶλλον καλὸς ἀγωγὸς ὑποτρέφων καὶ ἐξάπτων τὸ πάθος. Ὑψοῦμεν τὸν κεραυναγωγὸν μεριμνῶντες καὶ προσέχοντες ν' ἀποφύγωμεν τὸν κεραυνόν. Ἀλλοίμονον ὅμως ἐὰν ὁ κεραυναγωγὸς δὲν αἴρεται εὐστόχως. Ἀντὶ ν' ἀπομακρύνῃ, θὰ ἕλξῃ τότε τὴν φλόγα… καὶ ὁ φεύγων ἐκ προνοίας τὸν κίνδυνον θὰ τὸν συναντήσῃ ἐκεῖ, ὅπου ἤλπιζε νὰ τὸν ἀποφύγῃ…

Κάθημαι παρὰ τὴν ἑστίαν μου, καὶ ὑπὸ τὸ ἐπίκουρον φῶς φλεγομένης ἐλάτης πειρῶμαι ν' ἀναγνώσω. Ἀδύνατον! Ὁ νοῦς μου τρέχει, πλανᾶται καὶ… ἐνθυμεῖται! Μόλις εἶναι ἡ ἐνάτη τῆς νυκτὸς καὶ ἤδη οὐδεὶς ἀγρυπνεῖ εἰς τὸ χωρίδιον. Εἰς τὴν ἐρημίαν τῆς ἐκτάσεώς του καὶ εἰς τῶν καλυβῶν τὴν διασπορὰν, ὁ ἀπόκεντρος καὶ μεμονωμένος οἰκίσκος μου εἶναι ἐρημικώτερος ἔτι. Ὁ ἀγαθὸς ἀγρότης, ὃν προσέλαβον εἰς τὴν ὑπηρεσίαν μου, ρέγχει εἰς τὸ γειτονικὸν δωμάτιον. Εἶμαι κατάμονος· καὶ ἐν τούτοις οὐδέποτε διέτριψα εἰς μείζονα καὶ μᾶλλον θορυβώδη συναναστροφήν. Τὸ εὐτύχημα νὰ εἶναι τις μόνος νομίζω ὅτι δὲν ἐδόθη εἰς τὸν ἄνθρωπον. Εἰς τοῦ ὄρους τὴν κορυφὴν, εἰς τοῦ δάσους τὸ βάθος, εἰς τὰ νέφη ἐπὶ τοῦ ἀεροστάτου, εἰς τοῦ πλανήτου τὰ βαθύτερα σπλάγχνα, εἰς τοῦ ἀχανοῦς ὠκεανοῦ τὴν ἔκτασιν, οὐδέποτε εἶναι μόνος ὁ ἄνθρωπος.

Ἐὰν κοιμᾶται, δὲν κοιμῶνται οἱ πόνοι του. Ἐὰν ἀγρυπνῇ, συναγρυπνοῦσιν οἱ στοχασμοὶ, τὰ πάθη, οἱ πόθοι, ὅλοι οἱ ἄλλοι ἀκοίμητοι, ἀκάματοι καὶ πικροὶ συνοδίται. Ἐντὸς τοῦ φερέτρου του, καὶ ὅταν κατέλθῃ εἰς τὸ ἄσυλον τοῦ τάφου, ἐκεῖ δύναται νὰ εἴπῃ ὁ ἄνθρωπος ὅτι εἶναι μόνος. Ἀλλὰ τότε δὲν εἶναι ἄνθρωπος. Τοῦ ἰοβόλου ἑρπετοῦ ἡ γλῶσσα, μελισταγὴς πρὸ τῆς φαρμακερᾶς γλώσσης τοῦ ἀνθρώπου, τοῦ σκώληκος ὁ νυγμὸς φθείρει βραδέως τὸ νεκρὸν σῶμα· ἀλλ' ὁ ρυπαρὸς καὶ ἀδηφάγος ἑσμὸς οὔτε αἰσθητὸς οὔτε ὀχληρὸς ἀποβαίνει. Ἡ αἴσθησις δὲν κεῖται εἰς τὸ φύραμα ἐκεῖνο τῳν νεύρων, τῶν μυώνων, τῶν ἱστῶν, οὗτινος καὶ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος εἶναι γνωστόν. Εἰς τὸ ἀκατάληπτον πνεῦμα, τὸ ἀδιάφθορον, τὸ ἀόρατον, καὶ ἀεικίνητον, ἐκεῖ καθεύδει ἡ αἴσθησις, ἐκεῖ ὁ διαρκὴς πόνος καὶ ἡ ἀκαριαία χαρά. Τὸ σῶμα καταπονεῖται, ἀλλ' ἀκαταπόνητος εἶνε ἡ ἄϋλος καὶ ἀσύλληπτος δύναμις τῆς ψυχῆς. Πελαγοδρομεῖ ἀκινδύνως· ἀκινδύνως διατρέχει τὰς ἠπείρους, ὑπερπηδᾷ τὰς ἀβύσσους καὶ τὰ ὄρη, ἐρευνᾷ τὰ βάθη τοῦ ὠκεανοῦ, εἰσδύει εἰς τὰς ὀπὰς καὶ τὰ βάραθρα τῆς γῆς, ἵπταται ὑπὲρ τὰ νέφη, βυθίζεται εἰς ταρτάρεια σκότη, καὶ ἐλευθέρα, ἀνεπηρέαστος ἀπὸ πάσης ἐπιρροῆς, ἀδιάφθορος ἀπὸ πάντα νόμον φθορᾶς, πλανᾶται εἰς τὸ χάος καὶ εἰς τοὺς ἡλίους τοῦ στερεώματος. Αὐτὴ πάσχει καὶ χαίρει. Αὐτὴ τιμωρεῖ καὶ ἀμείβει, αὐτὴ ἀγαπᾷ καὶ μισεῖ, αὐτὴ συγχωρεῖ καὶ καταρᾶται. Κατοικεῖ ἐν ἡμῖν, καὶ ἐν τούτοις δὲν εἶναι κτῆμά μας. Ζωογονεῖ τὸ σῶμα, καὶ ὅμως δὲν τὸ ἐξουσιάζει. Διὰ μυστηρίου ἀνερμηνεύτου τὸ ἄϋλον καὶ ἡ ὕλη ἀπήρτισαν τὸν ἄνθρωπον. Πρὸς τίνα σκοπόν; Διὰ νὰ βασανισθῇ καὶ νὰ ἀποθάνῃ!

Ὅπως μυστηριωδῶς καὶ αὐθαιρέτως ἡνώθησαν, οὕτω καὶ μυστηριωδῶς ἐχωρίσθησαν αἱ δύο δυνάμεις. Ἀπὸ τοῦ σώματος ἡμῶν, λυθέντος εἰς γῆν, βλαστάνει τυχαίως τὸ ρόδον ἢ ἡ ραφανίς! Ἵπταται ἀΐδιος ἡ ἄλλη, ἀπερχομένη εἰς τὸ ἄγνωστον, ἢ εἰς τὸ θεῖον, τὸ ἀθάνατον καὶ φρόνιμον, ὡς ἐδίδασκεν ὁ Σωκράτης κατὰ τὴν ἐσχάτην στιγμὴν τῆς ζωῆς του, κρατῶν εἰς χεῖρας τὸ κώνειον καὶ καταπίνων αὐτὸ μὲ τοῦ σοφοῦ τὴν γαλήνην καὶ τοῦ "πιστεύοντος" τὴν πεποίθησιν. Ἀπελθοῦσα ἡ ψυχὴ ἐτήρησε τὴν ἀνάμνησιν τῆς γῆς: Ἐτήρησε τὴν ἐνθύμησιν τῆς κινουμένης ἐκείνης φυλακῆς, ὅπου ἐνεκλείσθη ἄκουσα, καὶ δι' ἧς ἐξελήλωσεν ὅλας τὰς δυνάμεις καὶ τὰ αἰσθήματα, δι' ὧν ἐπροικίσθη; Ὁ ἀπότομος, ὁ ὁριστικὸς χωρισμὸς ἐλύπησεν ἆρά γε τὸ πνεῦμα; Ἐξέπληξεν αὐτὸ, βλέπον τὸ ὄργανον, δι' οὗ ἐνεφανίσθη εἰς τὴν γῆν, ἐπανερχόμενον εἰς τῆς ὕλης τὴν ταπείνωσιν, ἕρμαιον τοῦ σκώληκος, σηπόμενον ὑπὸ τὸ χῶμα καὶ μετ' ὀλίγον εἰς ὀστᾶ ἀνορυσσόμενον, ὅπως ριφθῇ ἀδιαφόρως καὶ συγκαταμιχθῇ εἰς τὰς ὀστεοθήκας τῶν νεκροπόλεων; Νὰ παραμένωσιν ἆρά γε μετὰ θάνατον αἱ ψυχαὶ εἰς τὴν γῆν; Νὰ τηρῶσι τὸ γήϊνον ἐγὼ, τὴν αἰτίαν αὐτὴν καὶ τὸ ἐλατήριον τῶν ὑπολογισμῶν καὶ τῶν πράξεων τοῦ ἀνθρωπου; Νὰ ἐπισκέπτωνται ἀοράτως τοὺς ζῶντας, ὧν ὑπῆρξαν φίλοι καὶ συγγενεῖς; Θεωροῦσαι τοὺς ἀσυναρμολογήτους καὶ ἀναμὶξ ἐρριμμένους σκελετοὺς, ν' ἀναγνωρίζωσιν ἆρά γε τὸ κρανίον, τὴν χεῖρα, τὰς πλευρὰς, τὸν ὀστέϊνον κορμὸν, ὅπου κατῴκησαν καὶ τοσοῦτον ἔκλαυσαν ἢ ἠγάπησαν, τοσοῦτον ἐμίσησαν ἢ περιεφρόνησαν; Πόθοι γνώσεως ἀδυνάτου! πόσον ἰσχυρῶς ἀνακυκᾶτε τῆς συνειδήσεως τὰ βάθη! Ἐὰν ἦτο δυνατὸν καὶ πολλοστὸν μόνον τοῦ δευτερολέπτου νὰ ᾐσθανόμεθα καὶ νὰ ἐλαλοῦμεν μετὰ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς ψυχῆς μας ἀπὸ τοῦ σώματος! Ὁπόσα μυστήρια ἤθελον τότε διαλευκανθῆ; Πόσοι φόβοι θὰ διεσκεδάζοντο καὶ πόσοι θὰ ἐπετείνοντο, πόσαι προλήψεις θὰ κατέπιπτον, πόσαι ἐπιρροαὶ θὰ συνετρίβοντο, ποία ἐπανάστασις βίου, κοινωνίας καὶ δογμάτων, θὰ ἐπηκολούθει αὐτοστιγμεί!…

Μὲ ποῖον οἶκτον θὰ θεωρῇ ἡ ἀθάνατος ψυχὴ τὰ παρεριμμένα ὀστᾶ τοῦ σκελετοῦ, ὅστις τῇ ἀνῆκέ ποτε! Ἰδοὺ εἷς, φανταστικῶς ἁπλούμενος πρὸ ἐμοῦ. Φαίνεται γυναικεῖος. Οἷοι ἀνήσυχοι λογισμοὶ κατῴκησαν ἐντὸς τοῦ κοίλου τοῦ κρανίου, ὅπου ἥσυχος ὁ ἀσπάλαξ καθεύδει καὶ τρέφεται σήμερον! Ποῖαι λάμψεις πάθους καὶ ἔρωτος ἐξηκοντίσθησαν ἀπὸ τὰς ἐπιμήκεις αὐτὰς ὀπὰς τὰς ὑπὸ τὸ μέτωπον ἐκτεινομένας καὶ ποῖαι φλόγες φιλαρεσκείας! Καὶ τὸ χάσμα αὐτὸ, ὅπερ ὁπλίζουσι διπλαῖ, ὡραῖαι ἔτι, ὀδόντων σειραί; Ποῖα ψεύδη ἤρθωσέ ποτε, ποίου ὤμοσεν ὅρκους, ποίας ἔδωκεν ὑποσχέσεις, ποίους ἔβαλε γέλωτας, ποίους ἀπατηλοὺς στεναγμοὺς, ποῖον δηλητηριῶδες μέλι ἐνέκλεισε καὶ εἰς ποῖον βραδὺν καὶ ὀδυνηρὸν θάνατον κατεδίκασε τὸν ἄφρονα, ὅστις ἀπλήστως ἐθήλασε χεῖλος πρὸς χεῖλος ἀπὸ τὴν θανατηφόρον, τὴν γλυκεῖαν, τὴν ἐπίβουλον καὶ ἐπίορκον αὐτὴν πηγήν! Ὁπόσον εἶνε ἀποτρόπαιον τὸ κενὸν τοῦτο, ἐφ' οὗ τὸ χῶμα ἐσωρεύθη κατὰ μέσον τῶν ὀδόντων! Ἐνέπνευσεν ἄλλοτε τὸν πόθον· συνήρπασε διὰ τῆς εὐγλωτίας του, ἔφλεξε διὰ τῆς δροσερότητός του, εἵλκυσε διὰ τῆς ὡραιότητός του, ἔθελξε διὰ τῆς γλυκύτητός του. Σιωπηλὸν εἶνε τώρα, χαῖνον, γυμνὸν, τὴν ἀηδίαν καὶ τὴν φρίκην ἐμπνέον. Τί ἔγινεν ἡ ἁλουργὶς τοῦ χείλους; Τί ἔγινε τὸ χεῖλος αὐτὸ, τί ἡ γόησσα ἐκείνη γλῶσσα, τῆς μέθης καὶ τοῦ πάθους ἡ πηγὴ, ἡ γλῶσσα αὐτὴ ἡ καὶ ἀνεμοδείκτου εὐστροφωτέρα, καὶ τοῦ κύματος ἀσταθέστερα, καὶ τοῦ μέλιτος γλυκυτέρα, ἀλλὰ καὶ πικροτέρα τῆς θαλάσσης! Τὴν πρώτην νύκτα τοῦ γάμου της μετὰ τοῦ θανάτου, ὅτε κλίνη ὑπῆρξε τὸ φέρετρον, τὸ χῶμα στρωμνὴ καὶ σινδόνη τὸ σάβανον, εἵλκυσε τὴν εἰς τὰς ὀπὰς τῆς γῆς ἐνεδρεύουσαν ἔχιδναν… Προσήγγισε τὴν κεφαλήν του τὸ ἑρπετόν. Ἐξέλεξε κατὰ προτίμησιν τὸ πορφυροῦν ἐκεῖνο στόμα, ἐφ' οὗ ὁ θάνατος δὲν εἶχεν ἔτι προφθάσει ν' ἀποτυπώσῃ τὴν πελιδνὴν καὶ σεσηπυῖαν σφραγῖδά του. Διὰ τῆς διαίχμου γλώσσης της διήνοιξεν ἡ ἔχιδνα τὰ χείλη, τὰ τηροῦντα ἔτι τὴν δρόσον τῆς ζωῆς. Ἔχωσε τὴν κεφαλήν. Ἔδηξε τὴν γλῶσσαν, ἀπεμύζησε τὸ χεῖλος, καὶ αὐθωρεὶ ἡ ἔχιδνα ἀπέθανε δηλητηριασθεῖσα.

Ἡ ἐρημία καὶ ἡ σιωπὴ αὐξάνουσι τὴν ἀθυμίαν μου. Θέλω νὰ ἀποκόψω τὴν σειρὰν τῶν ζοφερῶν σκέψεων. Ἀλλ' ἆρά γε πράττει τις πάντοτε ὅτι θέλει ἢ, θέλων, δύναται πάντοτε; Κανοναρχοῦσι διαρκῶς, ὅτι ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ὑποτάσσῃ τὰ πάντα εἰς τὸ λογικόν. Πρέπει; ἔστω. Ἀλλὰ δύναται πάντοτε; Καὶ ἂν δὲν δύναται, καὶ μὴ δυνάμενος δὲν πταίῃ, εἶνε ἆρά γε ἄξιος τῆς Κολάσεως μετὰ θάνατον, καὶ ζῶν εἶνε ἄξιος τῶν σεμνοτύφων ἀποδοκιμασιῶν κοινωνίας ὑποκριτικῆς, ἥτις κρύφα πράττει ὅ,τι δημοσίᾳ ψέγει διὰ τοὺς ἄλλους, καὶ ἥτις δὲν φοβεῖται τὸ ἄτοπον διότι εἶνε ἄτοπον ἢ κρίνεται ὡς τοιοῦτον, ἀλλὰ φοβεῖται τὸ σκάνδαλον καὶ τὸν θόρυβον τῆς δημοσιότητος! Καὶ ἔπειτα ποῖον εἶνε τὸ ἀπολύτως ὀρθόν; Μήπως αἰ κοινωνίαι καὶ τὰ ἄτομα, κατὰ τὰς διαφόρους ἐποχὰς καὶ τὰς ἀλλεπαλλήλους γενεὰς, μήπως δὲν ἀπέρριψαν καὶ δὲν ἀπεδέχθησαν διαδοχικῶς ὅ,τι ὡς ἄτοπον ἐκρίνετο σήμερον διὰ νὰ καθιερωθῇ ὡς μὴ ἄτοπον αὔριον!

Τὸ πῦρ τῆς ἑστίας μου ἄρχεται φθίνον. Πόσον ἦτο ἀκμαῖον ἐν ἀρχῇ, πόσον μέτριον εἶνε ἤδη, καὶ πῶς ἐντελῶς θ' ἀποσβεσθῇ μετ' ὀλίγον! Ἐκ τοσούτου πυρὸς ἐλαχίστη μόνον τέφρα δὲν θὰ ὑπάρχῃ! Ἔμψυχος καὶ ἄψυχος κόσμος, ἐνόργανος καὶ ἀνόργανος φύσις εἶνε τῆς παρακμῆς καὶ τοῦ θανάτου ἡ λεία!… Καὶ τῆς ἑστίας μου τὸ πῦρ εἰσῆλθε τώρα καὶ αὐτὸ εἰς τὸ φθινόπωρον.

Φθινόπωρον! Πόσα καὶ ποῖα λέγει καὶ συμβολίζει ἡ ἔννοια καὶ ἡ παρουσία του!

Ἐπισφαλὲς σύνορον ἡλικίας καὶ ἐποχῆς, χειμῶνος νόθου καὶ νόθου θέρους περίοδος ἐκτείνεται, τερπνὴ ἔτι, μὲ παρακμάζοντα ἄνθη ἐστρωμένη κατὰ τὴν εἴσοδον καὶ μὲ πάγους ἀρχομένους κατὰ τὴν ἔξοδον. Χρυσὸς μαρμαίρει πανταχοῦ εἰς τὴν φύσιν ἁπλούμενος διαδοχικῶς ὑπὸ τοῦ φθινοπώρου τὸ βῆμα. Χρυσίζουν οἱ φθίνοντες σμάραγδοι τοῦ δάσους καὶ τῶν κήπων, καὶ τὸ ὑπόχρυσον βραδέως διαδέχεται τὸ πράσινον εἰς τὴν γῆν.

Τὰ κίτρινα χρυσάνθεμα ἀνέζησαν εὔχρωμα καὶ ποικιλόχροα. Χρυσᾶ προέκυψαν τὰ γλυκέως μυροβόλα ἄνθη τῆς γαζίας ἐπιφαινόμενα διὰ τοῦ σμαραγδώδους ἐπιπέδου τῶν φύλλων, ὡς στίλβοντος χρυσοῦ ψήγματα ἀνελθόντα εἰς τὴν ἐπιφάνειαν στρώματος χρυσοφόρου, καὶ ἅτινα ζηλοτύπως θέλει νὰ κρύψῃ ὁ πράσινος θάμνος τῆς ἐρήμου.

Εἰς τὸν χέρσον ἀγρὸν, ξηρανθεῖσαι αἱ ὀξεῖαι ἄκανθαι, μετεβλήθησαν εἰς ὑπόχρυσον στρῶμα ἄξενον καὶ τραχύ. Πανταχοῦ τοῦ πεδίου, εἰς τοῦ λειμῶνος τὸ ζῶν ἄνθος, εἰς τῆς θνῃσκούσης χλωρίδος τὰ νεκρούμενα λείψανα, κρατεῖ ὑπόχρυσος θέα, καὶ τοῦ ἡλίου ἡ ἀκτὶς, χρυσῆ καὶ αὐτὴ, συνάπτει, ὑπὸ τὴν ταυτότητα τοῦ χρώματος, τὴν ἁρμονίαν τῆς γῆς πρὸς τὴν τοῦ φωτὸς καὶ τοῦ οὐρανοῦ.

Θάλπους καὶ ψύχους ὅριον τὸ φθινόπωρον μεσολαβεῖ ὡς ἐπικίνδυνον σημεῖον τοῦ χρόνου διὰ τὸν ἄνθρωπον, καὶ συνεχῶς ὡς λυδία λίθος δοκιμαστικὴ τῆς ἐχεφροσύνης αὐτοῦ καὶ τῆς σοβαρότητος… Χαρᾶς καὶ λύπης διάμεσον, μεταίχμιον ληγούσης ἀκμῆς καὶ ἀρχομένης παρακμῆς εἶναι πάντοτε μελαγχολίας σταθμὸς, ὁπόθεν, εἰς τὴν μελαγχολίαν τῆς φύσεως, στρέφεταί τις πρὸς τὸ παρελθὸν, καὶ σκυθρωπῶς ἀναμετρεῖ τὸ μέλλον… Πύλη ἀπατηλὴ τηρεῖ ἔτι προσχήματα καὶ εἰκόνα χαριέσσης νεότητος, ἐνῷ ἐγείρεται κυρίως ὡς σύμβολον ἐπιφανείσης ἤδη ἐξανθήσεως, καὶ πυργοῦται ὡς λαιμητόμος τῆς φαιδρότητος, ὡς δίκρανον καυδιανὸν, ὑπὸ τοῦ χρόνου ὑψωθὲν, ὑφ' ὃ, ἑκὼν ἀέκων, διέρχεται, χωρὶς οὐδόλως νὰ τὸ ἐννοῇ, ὁ ἄναλκις θνητὸς, χωρῶν ἀσυναισθήτως εἰς τοῦ ἐγγίζοντος θανάτου τὴν ἀδιόρατον ἀλλ' ἀσφαλῆ ὁδὸν… τὴν μόνην ἀσφαλῆ!…

Ὑποτρεμούσας λάμψεις διαχέει ἤδη τῆς ἑστίας μου ἡ φλόξ! Μετὰ μικρόν θ' ἀποσβεσθῇ. Θὰ νεκρωθῇ τὸ πῦρ της, καὶ τοῦ ἀνέμου ἡ πνοὴ θὰ φέρῃ καὶ θὰ σκορπίσῃ τὴν σποδόν της πανταχοῦ!..

Δὲν εἶναι τοῦ ἀνθρώπου ἆρά γε καὶ τοῦ γηΐνου βίου του εἰκὼν αὐτὴ ἡ τῆς ἑστίας;…

Ἡ ἀτμόσφαιρα τοῦ δωματίου μου ἀποψύχεται βραδέως. Συμβολίζει τοὺς ἀνθρώπους χωροῦντας ἤδη εἰς τοῦ χειμῶνος τὴν ὁδὸν, ὅπου, ἄτονα πλέον, ζῶσιν ὅμως ἀκόμη, καὶ ἀκόμη πλανῶσι μὲ θέλγητρον ἀπατηλὸν, τῆς φύσεως καὶ τῶν ἐλπίδων τὰ ἐξίτηλα καὶ ἄοσμα ἄνθη.

Καιρὸς νὰ κοιμηθῶ. Δριμὺς καὶ παγωμένος συρίζει ἔξω ὁ βορρᾶς πυκνῶν τὰ μαῦρα σύννεφα τοῦ οὐρανοῦ. Δέξαι μὲ ἀγκάλη λυσιμέριμνος τοῦ ὕπνου, θερμὴ καὶ φίλη, ὅπου δὲν θὰ συναντήσω τὴν ἀπάτην! Εἰς τὴν πίστιν σου ἐμπιστεύομαι. Καὶ σὺ δὲν θὰ μὲ προδώσης…