ΔΥΟ ΑΝΑΚΤΟΡΑ
(Ταξείδι στὴν Κέρκυρα)

Πρὸς τὸ μεσημβρινὸν μέρος τῆς πλατείας τῆς Κερκύρας, τῆς γνωστῆς κοινῶς ὑπὸ τὸ ὄνομα σπιανάδα εὐρείας, χλοερᾶς καὶ δενδροφύτου ἐκτάσεως, φράσον σχεδὸν ἐντελῶς τὴν ἐξ αὐτῆς πρὸς τὰ ἐκεῖ θέαν, ἐγείρεται μέγα καὶ βαρὺ κτίριον, οὗτινος καὶ ὁ σοβαρὸς τῆς ἀρχαιοπρεποῦς ἀρχιτεκτονικῆς ρυθμὸς ἐπιβάλλει καὶ ὁ χρόνος κατέστησεν ἀκόμη σεβαστοτέραν τὴν ἀγέρωχον ὄψιν.

Κεκλεισμέναι εἶναι συνήθως αἱ πῦλαι αὐτοῦ, σπανίως ἀνοιγόμεναι καθ' ὅλον τὸ πλάτος των, ἤ εἰς τοῦ κατὰ τὰς ἑορτασίμους ἡμέρας συρρέοντος ἔξωθεν πλήθους τὴν περιέργειαν ἤ εἰς τοῦ ξένου τὴν φιλοθεάμονα ἐπίσκεψιν ἤ εἰς τοῦ κυρίου τοῦ οἰκοδομήματος τὴν ὑποδοχήν.

Σιωπηλαὶ ἐκτείνονται αἱ στοαὶ αὐτοῦ αἱ μακραὶ καὶ τῶν αἰθουσῶν του τὴν ὑπνώττουσαν ἠρεμίαν δὲν ἐξεγείρει συνεχῶς ὁ θόρυβος. Τῶν μαρμαρίνων τειχῶν του ἡ στιλπνότης ἠμαυρώθη κ' ἐπελιδνώθη ὑπὸ τὴν βροχὴν καὶ τοῦ καιροῦ τὴν πάροδον. Καὶ ἐξαιρέτως ἰδιόρρυθμος παρίσταται ἐν γένει ἡ ὅλη εἰκών του, λιθίνου ὄγκου βωβοῦ, ὀρθουμένου ἐκεῖ εἰς τὴν ἄκραν, μὲ τὰ διαρκῶς ἡνωμένα φῦλλα τῶν δρυΐνων θυρῶν του καὶ τὰ ἐπιμήκη παράθυρά του καὶ τοὺς παχεῖς στύλους του καὶ τὰ ἐπὶ τοῦ ἐντεῦθεν πρὸς τὴν σπιανάδα μετώπου ἀνάγλυφα, ἐπάνω, ὑπὸ τὸ ἀέτωμα, παράδοξα ἑπτὰ σύμβολά του ἐκεῖνα, τὰ προσωποποιοῦντα ἐν συνθηματικῇ ἀλληγορίᾳ τὰς ἑπτὰ νήσους, ὧν ἦρχε, καὶ ἄνωθεν αὐτῶν τὴν Κέρκυραν ὑπὸ τὸ σχῆμα καλῆς παρθένου, ἐχούσης πρὸ αὐτῆς ὡς ἔμβλημα ἀπήδαλον λέμβον.

Μολονότι ὅμως σιγηλὸν καὶ ἀθόρυβον, δὲν φαίνεται ἐν τούτοις καὶ ὅλως ἐγκαταλελειμένον. Οὔτε ὁ εὐρὼς ἤρχισε νὰ προβάλῃ ἐν αὐτῷ, οὔτε ἡ κόνις ἀποκρύπτει τὸ δάπεδον, οὔτε τὰ χρυσοποίκιλτα φατνώματά του σκιάζουσιν ἀράχναι. Ἡ κενότης αὐτοῦ δὲν συνεπάγεται καὶ τὴν παραμέλησιν. Ἔχει τοὺς φρουροὺς αὐτοῦ οἵτινες φυλάττουσι τὰς διόδους του· ἔχει τοὺς κλειδούχους του· ἔχει τοὺς ἐπιστάτας του τοὺς ἐπιφορτισμένους τὴν περὶ τοῦ καθορισμοῦ αὐτοῦ καὶ περὶ παντὸς ἄλλου χρησίμου τακτικὴν φροντίδα. Στερεὸν καὶ ἀκλόνητον ἐπικάθηται τῶν θεμελίων αὐτοῦ καὶ τῶν ὑψηλῶν του ἐξωστῶν τὰ σιδηρᾶ ὑποστηρίγματα δὲν ἴσχυσε νὰ καταφάγῃ ἔτι ἡ σκωρία.

Καὶ καθορᾶται ἀπ' αὐτῶν ἐν γαλυκῇ ἀνταυγεία, ἁπλουμένη ἕως οὗ ἐξικνεῖται τὸ βλέμμα, πέραν πᾶσα ἡ θάλασσα, καὶ ἔρχεται μέχρι τῶν ποδῶν του, λεῖχον τὰς βάσεις του, τὸ κῦμα, καὶ ἀναρριχῶνται μέχρι των ὑέλων του τῶν δένδρων τοῦ κάτωθεν κήπου οἱ ἀνθοβολοῦντες κατ' ἄνοιξιν κλάδοι, καὶ φέρει πρὸς αὐτὸ διερχόμενος τοῦ πελάγους καὶ περιτρέχων τὴν νῆσον, τοῦ πόντου ἅμα τὴν βοὴν καὶ τῆς ξηρᾶς τὰ ἀρώματα, ὁ ἄνεμος.

Ἀλλὰ ζωὴ αἰσθάνεσαι ὅτι δὲν θὰ ὑπάρχῃ ἐν αὐτῷ σχεδὸν ποτέ, καὶ διὰ τοῦτο ἡ θέα του ἐγείρει ἀλλοκότου τινὸς καὶ ἀορίστου μελαγχολίας βαθὺ συναίσθημα, οἷον δὲν θὰ ἐνέπνεεν ἐρείπιον καταρρέον εἰς κόνιν.

Τόσο μονῆρες φαίνεται καὶ τόσο συγκεντρούμενον ἐν ἑαυτῷ, ὥστε ἐνῶ κεῖται ἐγγύτατα, ἐντὸς σχεδὸν τῆς πόλεως, ἄγεσαι νὰ πιστεύσῃς ἐν τούτοις ὅτι εἶναι ὅλως ἀπομεμακρυσμένον ἐξ αὐτῆς…

… Εἰς τὸν ἐπισκεπτόμενον νῦν τὴν Κέρκυραν ὑποδεικνύεται ὡς ἀνάκτορον τοῦ βασιλέως ἡμῶν. Εὐνόητον ἑπομένως ὅτι αἱ ἀνάγκαι τῆς εἰς τὴν πρωτεύουσαν παρουσίας του δὲν τοῦ ἐπιτρέπουν μακρὰν ἤ συνεχῆ ἐν αὐτῷ διαμονήν. Συνήθως σταματᾶ ἐπ' ὀλίγον καὶ παραμένει ἐνταῦθα μόνον ὅταν ἀπέρχεται εἰς Εὐρώπην ἤ ὁσάκις ἐπιστρέφει ἐκεῖθεν.

Τότε ἐξεγείρει τὸ γηραιὸν κτίριον κίνησίς τις. Αἱ θῦραι αὐτοῦ τρίζουσιν ἐπὶ τῶν στροφίγγων των καὶ τὸ δάπεδον αὐτοῦ ἀντηχεῖ ὑπὸ τὸν δοῦπον τῶν βημάτων. Τότε ἐπαναβλέπει ἐντὸς τῶν αἰθουσῶν του ἐπισήμους στολὰς καὶ ἱεραρχικὰς παρελάσεις καὶ ἀξιωματικὰς ὑποδοχάς, ὡς ἀμυδρὰν ἀνάμνησιν τῶν ἄλλοτε ἐν αὐτῷ πομπῶν. Οἱ νυσταλέοι φρουροί του παρουσιάζουν ἐν τῇ εἰσόδῳ ὅπλα. Ἡ μουσικὴ ἀνακρούει ὑπὸ τὰ παράθυρά του..

Δὲν ἦτο ὅμως βεβαίως πάντοτε τὸ σιγηλὸν καὶ ἔρημον οἰκοδόμημα τῆς σήμερον τὸ γηραιὸν παλάτιον. Ἔχουν καὶ τὰ κτίρια τὴν νεότητα αὐτῶν, ὡς οἱ ἄνθρωποι.

Καὶ ὅλως ἀλλοίαν θὰ εἶχεν ἀναμφιβόλως τὴν ἔκφρασιν ὅτε ἥδρευεν ἐν αὐτῷ τῶν ἄγγλων ἁρμοστῶν ἡ ἰσχὺς καὶ ἡ αὐλὴ καὶ ἡ ἀκολουθία, ὅτε ἐπλήρου αὐτὸ τῆς βρεττανικῆς ἐξουσίας ἡ λαμπρότης καὶ ἡ ἐπιβολή, ὅτε συνήρχοντο ὑπὸ τὴν στέγην του οἱ ἐκπρόσωποι τῆς Ἑπτανήσου ὅπως συσκεφθῶσι περὶ τῶν ὑποθέσεων τοῦ Ἰονίου Κράτους, ἤ ὅπως προσφέρωσιν εἰς τὸν ἐκπροσωποῦντα τὴν κραταιοτάτην προστάτιδα Ἄνασσαν τῆς ἀφοσιώσεως καὶ τῆς ὑποταγῆς τῆς χώρας τὸν φόρον.

Δὲν ἦτο βεβαίως τότε μεμονωμένον καὶ ἀθόρυβον.

Ἀντὶ μνημείου χρόνων παρωχημένων, ἔζη ἐν ὅλῃ τῇ ἀκμῇ του καὶ αὐτὸ μετέδιδε τὸν παλμὸν τῆς ζωῆς εἰς τὴν χώραν. Αἱ σχέσεις του πρὸς τὴν παρ' αὐτὸ πόλιν, ἀντὶ ὡς ξένου πρὸς ξένον, ἦσαν ὡς κυρίου πρὸς ὑπόδουλον. Μετὰ δέους προσέβλεπον τὴν σοβαρὰν ὄψιν του οἱ περιπατοῦντες εἰς τὴν σπιανάδα εἰρηνικοὶ νησιῶται, καὶ δὲν ἦσαν τὰ δώματα αὐτοῦ ἀντικείμενον ἐρεύνης καὶ ἐπισκέψεως διὰ τὸν διαβαίνοντα περιηγητήν.

Ἀποβλέπων τις εἰς τῆς θέσεως μόνον τὸ γραφικόν, θὰ ὑπέθετεν ὅτι καλλιτέχνης εἶχεν ἐκλέξει αὐτὴν διὰ νὰ κτίσῃ τὸ ἐνδιαίτημά του.

Ἀλλὰ τῆς οἰκοδομῆς τὸ βαρὺ καὶ τὸ ἀσφαλὲς ἐμφαίνει ὅτι δεσπόται εἶχον στήσῃ ἐδῶ τὸν θρόνον των. Ἐντὸς τούτου τοῦ παλατίου εἶχεν ἐγκαθιδρύσῃ ἡ Προστασία, ἥν ὥρισεν ἐπὶ τῆς Ἑπτανήσου ἡ συνθήκη τοῦ 1815, τὴν δύναμίν της. Διαδεχθεῖσα τοὺς Ἑνετοὺς εἰς τὴν κυριαρχίαν τῆς χώρας, εἶχεν διαδεχθῇ αὐτοὺς καὶ ἐν τῷ οἰκήματι εἰς τὸ ὁποῖον ἥδρευεν ὁ Ἑνετὸς κυβερνήτης, καὶ ὅπερ ἐκαλεῖτο τότε «Άνάκτορον Κορυφῶν». Ἀλλ' ὅτε ὁ Μαίτλανδ κατήρτισε τὸ σύνταγμα τῶν Ἡνωμένων Κρατῶν τοῦ Ἰουνίου κατὰ τὸ 1817, ἠσθάνθησαν τὴν ἀνάγκην οἱ ἄγγλοι νὰ καταστήσωσιν ἐμφανέστερον καὶ ἐπιβλητικώτερον τῆς κυριαρχίας των τὸ διαρκές. Καὶ ἔκτισαν κατὰ τὸ 1823 τὸ ἀνάκτορον τοῦτο.

Τὰ ἐπίσημα ἔγγραφα, τὰ ἀποστελλόμενα εἰς τὰς διαφόρους τῆς χώρας ἀρχὰς κατ' ἐπιταγὴν τοῦ ἁρμοστοῦ, ἔφερον κάτωθεν ὑποσημειούμενον: Ἐδόθη ἐκ τοῦ Παλατίου τῶν Ἁγίων Γεωργίου καὶ Μιχαήλ. Ἐν αὐτῷ ἐχαλκεύοντο τὰ σχέδια ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα ἐσκόπουν νὰ καταστήσουν τὴν προστατευομένην χώραν ἀγγλικὴν ἀποικίαν. Ἀπ' αὐτοῦ ἐξήρχοντο αἱ διαταγαὶ αἱ καταπλήττουσαι τὸν ἀτυχῆ τόπον, ὅν διώκει πεπολιτισμένη μέν, ἀλλ' αὐστηρὰ καὶ μισέλλην ἐξουσία. Ἀπ' αὐτοῦ ἐξηρτᾶτο καὶ ἐνεπνέετο ἡ ὑψηλὴ λεγομένη Ἀστυνομία, μυστικὸν καὶ φοβερὸν σῶμα, ὅπερ ἀνέκρινε, συνελάμβανε, ἐφυλάκιζεν, ἐνήργει κατ' οἶκον ἐρεύνας, ἐπλήθυνε τὰς ξηρονήσους τῶν Ἀντικυθήρων καὶ τῶν Ὀθωνῶν, αἵτινες ἐχρησίμευον ὡς ἡ Σιβηρία τοῦ μικροῦ Ἰονίου Κράτους δι' ἐξορίστων, παντὸς ὅστις καθίστατο ὕποπτος ὡς μὴ ἀρεσκόμενος εἰς τὸν βρεττανικὸν ζυγόν.

Ἐν αὐτῷ πάλιν ἐπεζητεῖτο ἐξ ἄλλου ἡ διὰ τοῦ δόλου προσέλκυσις καὶ προσοικείωσις τῶν ἐξεχόντων ἐν τῷ τόπῳ καὶ ἐδίδοντο ἀριστοκρατικώταται ἑσπερίδες καὶ γεύματα καὶ χοροὶ καὶ διενέμοντο ἐπωμίδες καὶ ξίφη καὶ παράσημα καὶ ἀξιώματα καὶ ἔστιλβον ἐκλαμπροτάτων καὶ ὑψηλοτάτων αἱ χρυσοπόρφυροι στολαὶ καὶ ἡπλοῦτο πολυτέλεια ἐκπλήττουσα καὶ θαμβοῦσα.

Ἐξ ὑπαμοιβῆς ἐμπνέον ἐμπιστοσύνην καὶ δυσπιστίαν, ἄν ὁ κατοικῶν ἐν αὐτῷ δεσπότης ἦτο σώφρων καὶ λογικός, διέχυνεν ἀφειδῶς τῆς καλῆς διοικήσεως καὶ τοῦ πολιτισμοῦ τ' ἀγαθὰ ἐπὶ τὴν χώραν. Ἄν ἐξ ἐναντίας ἦτο ἄγριος καὶ αὐθαίρετος, ἀπ' αὐτοῦ πάλιν ἀπελύοντο ὁ τρόμος καὶ ἡ ἀπειλή.

Ἐπὶ ἥμισυ σχεδὸν αἰῶνα, αὐτὸ διηύθυνεν, αὐτὸ ὥριζεν, αὐτὸ ἀπεφάσιζεν τὰς τύχας ὁλοκλήρου λαοῦ. Καὶ ἦτο οἶκος φόβου ἅμα καὶ ἐλπίδος, ἐνδιαίτημα εὐεργετῶν ἅμα καὶ τυράννων, ἕδρα φιλανθρώπων κυρίων ἤ μισητῶν μοναρχίσκων…

(π. «Ἑστία, 25−1−1887)