ΤΟ ΧΡΥΣΙΟΝ.

Ι.

Ἐνῷ ἡ ἐπ' ἐσχάτων φοβερὰ εἰς τὰ πρόθυρα τῶν Παρισίων γενομένη δολοφονία καθ' ἁπάσης τῆς οἰκογενείας Κίγκ, συνετάραττε τὴν Γαλλίαν ἀπὸ ἄκρου εἰς ἄκρον, ὅλοι δ' ἀνέπνευσαν ἄσμενοι καὶ πρὸς τιμὴν τῆς ἀνθρωπότητος ἀνεκήρυξαν ἐνθουσιώδεις μόλις ἔμαθον ὅτι οὐδαμῶς ἐνείχοντο εἰς τὴν δολοφονίαν ταύτην ὁ πατὴρ ἢ ὁ υἱὸς, τὸ ἀποτρόπαιον τοῦτο κακούργημα προὐκάλει ἅμα, ἐν Γαλλίᾳ ἰδίως, μακροτάτας μελέτας καὶ κρίσεις ἐπὶ τῆς κοινωνικῆς τοῦ λαοῦ ἀνατροφῆς. Εἰς ἓν τῶν τελευταίων φύλλων τοῦ παρισινοῦ Χρόνου ἐν κυρίῳ ἄρθρῳ ἐγράφοντο σὺν ἄλλοις ταῦτα: «Οἱ συνδυασμοὶ τῆς κακουργίας σπανίως ἔφθασαν εἰς βαθμὸν τοιοῦτον, ἐκτὸς παρὰ τοῖς μυθιστοριογράφοις τοῦ ἐγκλήματος. Πρέπει δὲ νὰ ὁμολογήσωμεν ὅτι εἶναι πολὺ δύσκολον νὰ μὴ ἀποδώσῃ τις τὴν φρικώδη σύλληψιν τῆς σκληρᾶς αὐτῆς πράξεως εἰς τὸ ἀποτέλεσμα τῶν μᾶλλον διεφθαρμένων ἀναγνώσεων ἐπὶ κεφαλῆς ἐχούσης ἤδη τὴν πρὸς τοῦτο ῥοπήν. Ἡ δημοτικὴ ἡμῶν φιλολογία εἶναι δυστυχῶς κατὰ μέγα μέρος, μάλιστα κατὰ πολλῷ μείζονας ἀναλογίας ἢ ἀλλαχοῦ, φιλολογία τοῦ ἐγκλήματος καὶ τῆς λαιμητόμου. Ὑπὲρ δὲ τὴν ἀληθείας ταύτης δυνάμεθα νὰ ἐπικαλεσθῶμεν τὴν μαρτυρίαν συγγραφέως, ὅστις καλλιεργήσας αὐτὸς οὗτος τὸ εἶδος τοῦτο, ὁμολογεῖ εἰς τὸ Figaro τὸ σφάλμα του: "Ἡμεῖς οἱ μυθιστοριογράφοι τῶν κακουργιοδικείων, λέγει ὁ Κ. Κωβὲν, οἱ ἐκποιητικίσαντες τοὺς δολοφόνους καὶ διαφημίσαντες τοὺς λαιμοτομηθέντας, εἴμεθα κατὰ μέγα μέρος ἔνοχοι τῆς ἀπαισίας ἐπιδημίας τῶν αἱματηρῶν ἐγκλημάτων, ἥτις καταθλίβει καὶ ἀτιμάζει τὴν γῆν ἡμῶν. Διὰ τήν τοῦ κοινοῦ νοὸς ταύτην ἐλεεινὴν ἀποπλάνησιν ἀπὸ τῆς φυσικῆς εὐθύτητος, τῆς συνειδήσεως καὶ τοῦ δικαίου, ἂς μεμφώμεθα ἐπίσης, θέλω ἐπαναλαμβάνῃ αὐτὸ μέχρι κόρου, τὴν ὀλεθρίαν καὶ οἰκτρῶς ὠνητὴν μανίαν τοῦ νὰ καθιστάμεθα οἱ Ὅμηροι τῶν Ἀχιλλέων τοῦ ἐγχειριδίου καὶ τῶν Ἑλενῶν τῆς δηλητηριάσεως, νὰ ἐφευρίσκωμεν δὲ τοιούτους ἥρωας ὅταν ἡ ἀποτρόπαιος ἀλήθεια χορηγῇ οὐχὶ ἀρκούντως ἐνδιαφέροντας εἰς τὴν νοσοῦσαν ἡμῶν φαντασίαν…"»

Εὐτυχῶς ἐν Ἑλλάδι ἡ τῶν μυθιστοριῶν φιλία καὶ συναναστροφὴ περιστραφεῖσα εἰς τὴν μᾶλλον ἐγγράμματον καί πως διευρωπαϊσμένην μερίδα τῆς κοινωνίας ἡμῶν, μέχρι τοῦδε τοὐλάχιστον, ἀδυνατεῖ νὰ ἐπηρεάσῃ καὶ φέρῃ τὰ οἰκτρὰ παρὰ τῷ λαῷ ἀποτελέσματα ὡς ἐν Γαλλίᾳ. Ἀλλὰ μετὰ τὴν φιλάνθρωπον καὶ γενναιόφρονα ταύτην ὁμολογίαν τοῦ Κ. Κωβὲν, βαθύτερον, ὑφέρπει καὶ ὑπαναφαίνεται εἰς τὰς χειροτέρας τῶν κακουργιῶν, ὡς μυσαρὸν τούτων ἐλατήριον, τὸ χρυσίον, ὅπερ ὤθησεν καὶ ἐν τῇ ἀνωτέρα φοβερᾷ δολοφονίᾳ τὸν αὐτουργὸν αὐτῆς Τρόπμαν, τὸ χρυσίον, ὁ μοιραῖος οὗτος βωμὸς τοῦ νεωτάτου κυρίως ἤδη πολιτισμοῦ, βωμὸς ἐπάνω τοῦ ὁποίου θύει ἡ κόρη τὴν ζώνην της, ἡ καρδία τὴν συνείδησιν, ἡ ἀρετὴ τὴν ζωήν αὐτῆς - ὁ ἄνθρωπος τὸν ἄνθρωπον. - Ὁ προϊὼν χρόνος καὶ ἡ ἐπὶ τὰ πρόσω τοῦ καλουμένου πολιτισμοῦ πρόοδος ἐν Εὐρώπῃ ἐξαμαυροῖ καὶ ἀφανίζει ἢ ἐπικυροῖ τὰ φιλέρημα δόγματα τοῦ 'Ρουσσῶ;

ΙΙ.

Ὑπάρχουσιν ἀλήθεια ἐν τῇ φύσει, ἐν τῇ ἱστορίᾳ τοῦ ἀνθρωπίνου βίου, περιπέτειαι, μεταλλαγαὶ, συνδυασμοὶ, ἐκτρώσεις, παραπλανήσεις, ἄβυσσοι ἐν τῇ πορείᾳ τοῦ ἀνθρώπου, ἃς οὐδ' ἡ μεγαλοφυεστέρα ποιητοῦ φαντασία ἠδύνατο οὑτωσὶ νὰ συλλάβῃ καὶ ἀπεικονίσῃ, ὡς συμβαίνουσι δύσεις τοῦ ἡλίου ἃς μάτην θὰ προσεπάθει ν' ἀπομιμηθῇ καὶ ἂν ὁ σύμπας ἐπυρπολεῖτο ἐπὶ τούτῳ κόσμος. - Τὰ ἑπόμενα εἶναι μία τῶν μᾶλλον νωπῶν καὶ ἀληθεστάτων σκηνῶν, ἃς ὑπαγορεύει ἀμείλικτος εἱμαρμένη, τελεσιουργεῖ δὲ ὁ ἀτελὴς καὶ δύστηνος ἄνθρωπος, δύστηνος καὶ ἀτελὴς αἰωνίως, ἐνόσῳ κἂν ἔχῃ τὰ δύο πλεονάζοντα ταῦτα σκότη: βλακείαν εἰς τὴν διάνοιαν, πάθη εἰς τὴν ψυχήν.

Πρὸ δέκα καὶ τεσσάρων περίπου ἐτῶν, ἔν τινι τῆς Ἑρμιονίδος πολίχνη, υἱὸς πτωχῆς οἰκογενείας, ναύτης πτωχοτέρου πλοιαρίου, ἀλλὰ θρασὺ καὶ προπετὲς μειράκιον, ἀποχαιρετίσαν τοὺς γονεῖς ἐῤῥίφθη εἰς τῆς τύχης τὰ κύματα ζητοῦν εἰς τὴν ξένην μοῖραν εὐδαίμονα. Αἱ εὐλογίαι τῶν γονέων του, τὰ φιλήματα τῆς μόνης του ἀδελφῆς, ὀλίγιστα εἰς τὸ θυλάκιον κερμάτια, ἦσαν τὰ μόνα ἐφόδια τοῦ νέου ἀποδημητοῦ.

Ἤρκει τὸ πρῶτον ἵνα θεμελιώσῃ οἶκον.

Ὁ εὔτολμος ναύτης ἀπὸ πλοίου εἰς πλοῖον, ἀπὸ γῆς εἰς γῆν, εὑρέθη ἐν τέλει εἰς τὰς Ἰνδίας. Ἡ εἰς Θεὸν πίστις ἐμπνέουσα τὴν ἐλπίδα, ἡ καρτερία ἐπιστεφομένη διὰ τῆς νίκης, ἔσωζον καὶ προῆγον μικρὸν κατὰ μικρὸν τὸν ἀκάματον ἐργάτην. Προσελήφθη ἐπιστάτης εἰς ἐμπορικόν τινα οἶκον τῆς Καλκούτης.

Τὰ πρῶτα ἔτη ἡ πατρικὴ αὐτοῦ οἰκογένεια ἐλάμβανε γράμματά του ἐνίοτε, πολλάκις μικρὰς διὰ τοῦ Λονδίνου χρηματικὰς ἀποστολὰς, ἄλλα δωρήματα. Οὗτος μετά τινα χρόνον ἔμαθεν ἐν Καλκούτῃ τὸν γάμον τῆς ἀδελφῆς του ἐν τῇ πατρίδι. Ἔστειλεν ἐπὶ τούτῳ χαρμόσυνον καὶ πλήρη εὐχῶν καὶ χαρίτων ἐπιστολὴν, ἐπιστολὴν τελευταίαν.

Ἐπῆλθε σιγή.

Ἡ στερεὰ γῆ ἔχει πλειότερα τῆς θαλάσσης κύματα. Νέαι τοῦ παλαιοῦ ναύτου τύχαι, ἐμπορικαὶ περιπέτειαι κατέκλιναν καὶ οἰονεὶ ἐστόμωσαν τὸν φιλάδελφον καὶ εὔχαριν υἱόν. Ἦτο ἀσθενὴς, ἐγένετο πένης, μετέβη ἀλλαχοῦ, μακρότερον; Τίς οἶδε! - Τὰ ξένα εἶναι ἔρημα καὶ μαῦρα πάντοτε. Εἰς τὰς ἀκοὰς καὶ τὴν καρδίαν τῆς μητρὸς ὁμιλοῦσι πάντοτε ὑπόπτως, πενθίμως, δυσοιώνως, περιδείλως, λυπηρῶς. Τάχα θερμαίνουσι τὸν ἀπόντα υἱὸν φιλόστοργοι φροντίδες, ἂν ἴσως ἀσθενῇ; Φθάνει γράμμα τι· πρὶν ἀνοιγῇ, τάχα ἐγκλείει χαρὰς ἢ δάκρυα; Ἀλλ' ὅ,τι ᾧδε πικρότατον, ἀπῆλθεν ἤδη ἓν ἔτος, καὶ οὐδεμία ἔτι ἐπιστολή.

Μὲ τὴν ζωὴν τῶν γερόντων γονέων ἐσβύνετο καί ἡ ἐλπὶς τοῦ νὰ ἐπανίδωσι τὸν πεφιλημένον υἱόν. Ἐκ τύχης, ἀπὸ τὴν φωνὴν τῶν ὁδῶν, ἀπό τινος ἐκεῖθεν προελθόντος ἕλληνος ναύτου, ἔμαθον ὅτι ὁ γενναῖος υἱὸς οὐδαμοῦ τῆς γῆς πλέον φαίνεται. Ἐχάθη.

Δηλαδὴ ἀπέθανεν. Ἡ ἐπὶ μακρὸν χρόνον ἐν τῇ ξένῃ σιωπὴ καὶ ἀφάνεια εἶναι θάνατος. Οἱ γονεῖς περιεβλήθησαν πένθος, ἡ μήτηρ διέσχισεν, ἐπὶ μακρὸν χρόνον ἀποδυρομένη, τὴν μορφὴν διὰ τῶν ὀνύχων. Τὸ πρῶτον τεχθὲν παιδίον τῆς ἀδελφῆς, τυχὸν ἄῤῥεν, ἔλαβε τὸ ὄνομα τοῦ ἐκλιπόντος ἀδελφοῦ. Οὕτω κἂν διαιωνίζετο καὶ ἡγιάζετο ἡ μνήμη του.

Πολλάκις εἰς τὸν ἔπειτα χρόνον, ὁπότε τὸ βαρὺ ἄλγος ἐπὶ τῷ πρώτῳ τοῦ θανάτου ἀκούσματι παρῆλθε, πολλάκις καθήμενοι περὶ τὴν ἑστίαν οἱ γονεῖς, ἡ ἀδελφὴ, ὁ νέος αὐτῆς σύζυγος, ἀνεπόλησαν καὶ εὐχήθησαν καὶ ἐφαντάσθησαν τὸν ἀπόντα υἱὸν ἔτι ζῶντα εἰς γωνίαν τινὰ τῆς γῆς, πλουτοῦντα ἐν αὐτῇ πιθανῶς, ἐνθυμούμενον καὶ συνομιλοῦντα περὶ τῆς πατρικῆς του οἰκογενείας πάντοτε, μίαν ἡμέραν τέλος ἐπαναστρέφοντα εἰς τὴν γεννέθλιον γῆν καὶ τὴν πατρῴαν ἑστίαν μὲ μακρὰν γενειάδα καὶ μακροτέραν χρυσιοῦχον ζώνην. Τότε, εἰς τὰς γλυκείας καὶ πικροτάτας συνομιλίας ταύτας «Νὰ δώσῃ ὁ Θεός!» ἐπανέλεγον τῆς μητρὸς τὰ ὑποτρέμοντα χείλη, ὑγραίνοντο οἱ ὀφθαλμοὶ τῆς ἀδελφῆς, ἔπιπτεν ἐπὶ τὸ στῆθος ἡ κεφαλὴ τοῦ γέροντος πατρὸς βαρεῖα καὶ ἄφωνος.

Οἴμοι! Παρῆλθεν ἔτι ἓν ἔτος, ἀλλ' οὐδεμία ποτὲ ἐπιστολὴ, οὐδεμία εἴδησις, οὐδὲν ζωῆς τεκμήριον, οὐδὲν τοῦ ὀνόματός του ἄκουσμα, οὐδαμοῦ. Βεβαίως εἶχεν ἀποθάνῃ. Ἡ φύσις μεγαλουργὸς καὶ παρήγορος περικαλύπτει διὰ κόνεως τὰ ὀστᾶ τῶν κεκοιμημένων, διὰ λήθης τὴν καρδίαν τῶν ἐπιζώντων. Ὁ πεφιλημένος υἱὸς, ὁ παλαιὸς ναύτης, ὁ ἐν τῇ ξένῃ ἔμπορος, ὁ ἐπὶ μακρὸν ἀφανὴς καὶ σιωπήσας ἄνθρωπος, ἐλησμονήθη.

Μόνη ἡ ἀδελφὴ ἤλπιζεν ἔτι· ἴσως τὸ αὐτὸ τοῦ υἱοῦ της ὄνομα ἔφερε πλειότερον εἰς τὴν μνήμην αὐτῆς τὸν ἀδελφὸν, ἴσως ἤλπιζεν ἔτι αὕτη μόνη, διότι ἡ νεότης εἶναι ζωὴ, δηλονότι ἐλπίς.

ΙΙΙ.

Συνεπληροῦντο δέκα καὶ τέσσαρα ἔτη ἀφ' ἧς ἡμέρας ἀπῆλθε τῆς Ἑρμιονίδος ὁ παλαιὸς ναύτης, ὅτε ἡμέραν τινὰ, περὶ τὴν δείλην, ἄνθρωπός τις, εὐτελῶς ἀλλ' ἀσφαλῶς ἐνδεδυμένος, ἀπεβιβάζετο ἐπὶ τῆς γῆς αὐτῆς· ἐκάθησεν εἰς τὸ πρῶτον τυχὸν καφφενεῖον, ἔλαβεν ἠρέμα ποτόν τι, προσεκάλεσεν ἠπίως γνωστόν του γέροντα, ἠρώτησεν ἐπιπολαίως περί τινων ἄλλων, εἶτα περὶ τῶν συγγενῶν του. Ὁ γέρων οὐδὲν ὑπονοῶν, μηδαμῶς ἀναγνωρίζων τὸν παλαιὸν νεανίαν, ὡμολόγησεν ὅτι ζῶσιν οἱ γονεῖς καὶ ἡ κόρη περὶ ὧν ἠρώτα, ἀλλὰ μόνη καὶ βαρυτάτη αὐτῶν δυσμοιρία ἦτον ἄλλοτε ἡ εἰς τὰ ξένα ἀπώλεια τοῦ υἱοῦ των. Ὁ ξένος ἔκ τινων ἄλλων λόγων ἐνόησε τὴν κατοικίαν τῆς ἀδελφῆς, καὶ πληρώσας τὸ ποτόν του καὶ τὸ τοῦ γέροντος, διηυθύνθη βραδεῖ βήματι εἰς τὸν ὑπονοηθέντα οἶκον.

Ἐκτύπησε τὴν θύραν. Ἡ ἀδελφὴ προσέδραμεν. Εἶχε τὸ πρόσωπον ἱλαρὸν, ἐπὶ τοὺς μαστοὺς ἐκράτει εὐτραφὲς νήπιον. Ὁ ξένος ὑπόδακρυς ἐμειδίασεν. Ἀλλὰ καταστείλας ἑαυτὸν καὶ τ' αὐστηρὰ τοῦ τόπου ἤθη γνωρίζων, χωρὶς νὰ προχωρήσῃ ἔνδον, ἐστηρίχθη ἐπὶ τῆς θύρας καὶ εἶπεν: «Ἔχετε καμμίαν εἴδησιν περὶ τοῦ ἀδελφοῦ σας;» - «Τίνος ἀδελφοῦ; ἀπήντησεν ἡ νεαρὰ γυνή.» - «Αἴ! τοῦ ἑνὸς καὶ μόνου!» - «Θεέ μου! ὑπέλαβεν αὕτη, ἐκεῖνος ἀπέθανεν εἰς τὰ ἔρημα τὰ ξένα! Ὁ Θεὸς νὰ ἀναπαύσῃ τὴν ψυχήν του!»

Οἱ ὀφθαλμοὶ τῆς γυναικὸς ἐθολώθησαν. Ὁ ξένος ἐπανέλαβεν: «Ὁ Θεὸς ἀναπαύει τῶν ἀποθαμμένων τὰς ψυχὰς εἰς τὸν οὐρανόν· τῶν ζωντανῶν ὅμως ἀναπαύει τὰ σώματα εἰς τὴν πατρίδα!» - «Τί θέλεις νὰ εἴπῃς, ξένε; εἶπεν ἀποροῦσα ἡ πτωχὴ γυνή.» - «Ὅτι ὁ ἀδελφός σου ζῇ.» - «Ζῇ; ἀνεφώνησεν ἡ ταλαίπωρος, ζῇ; - Μὴν ἔχωμεν γράμματά του;»

Καὶ ἅμα λυομένη εἰς δάκρυα, προσεκάλει τὸν ξένον νὰ εἰσέλθῃ εἰς τὸν πτωχὸν οἰκίσκον αὐτῆς. Ὁ ξένος ἀπεδέχθη τὴν πρόσκλησιν καὶ εἰσῆλθεν. «Ἔχετε, εἶπε, κἄτι τι πλειότερον ἀπὸ γράμματα» - «Ὤ, πλειότερον, ὄχι· ἀρκεῖ τοῦτο! Εὐλογημένος ὁ Θεός!» Καὶ ἀπέμασσε τὰ ἀναβλύζοντα δάκρυα.

Ὁ ξένος ἐπανέλαβεν: «Ἔχετε κἄτι τι πλειότερον. Ἔρχεται ὁ ἴδιος!» - «Αὐτὸς, ἐδῶ; Ὁ Λεωνίδας; Εἶναι πλησίον; Ποῦ; Μὴ μᾶς ἐμπαίζετε!» Τὸ χεῖλος τοῦ ξένου ὑπέτρεμεν, ἀλλ' ἡ γενναία καρδία ἀνθίστατο ἔτι. Ἡ νέα γυνὴ ἐπανέλαβεν: «Ὁμιλεῖτε λοιπόν, ἂν μᾶς λυπῆσθε! Μήπως ἦλθεν εἰς τὴν Ἀγγλίαν;» -«Πλησιέστερον.» - «Εἰς τὴν Σύρον;» -«Πλησιέστερον.» - «Θεέ μου! εἶναι λοιπὸν ἐδῶ;» - «Ἐμπρός σου!»

Καὶ μετά τινα πρῶτον τρόμον καὶ κατάπληξιν, πορφυρᾶ τὴν μορφὴν ὑπὸ αἰδοῦς τινος καὶ τῆς συγκινήσεως, ἄφωνος ὑπὸ τῶν λυγμῶν, ἡ τάλαινα ἀδελφὴ ἐκρεμάσθη εἰς τοῦ ἀνδρικωτάτου ἀδελφοῦ τὸν λαιμὸν καὶ τὴν ἀνοιχθεῖσαν ἀγκάλην. Ἦτο καιρὸς νὰ στηριχθῇ ἐκεῖ, διότι ἤδη τὰ γόνατά της ὑπὸ λιποθυμίας ἐκόπτοντο.

…………………………………………………………………………………………………

Μετά τινα ὥραν θάλπων εἰς τὰς χεῖράς του τὰς χεῖρας τῆς ἀδελφῆς, ἐνώπιον τοῦ μικροῦ ἀνεψιοῦ καὶ τοῦ γαμβροῦ του, ὁ παλαιὸς ναύτης διηγεῖτο τὰς πλάνας του καὶ τὰς περιπετείας· ὑπὸ τὸ ἄφθονον φῶς τῆς λυχνίας διεγράφετο μορφὴ αὐστηρὰ καὶ ἡλιοκαὴς, κόμη μᾶλλον μακρὰ καὶ μέλαινα, ὀφθαλμὸς βαθὺς καὶ ἀπαστράπτων· τὴν αὐστηρὰν μορφὴν ἐγλύκαινεν ἤδη διηνεκὲς καὶ φιλόφρον μειδίαμα, τὴν μέλαιναν κόμην λευκάζουσαι ὑπὲρ τοὺς κροτάφους τρίχες, τοὺς ὀφθαλμοὺς ἐγλύκαινον τὰ ὑπαναβλύσαντα δάκρυα· τὸ δάκρυ εἶναι ἡ ἁγία κολυμβήθρα, ὅπου τὸ στυγνότερον τῶν ὀμμάτων βαπτίζεται εἰς φίλιον καὶ πραῢ χριστιανόν. Τἄλλα ἐφαίνετο ἀνὴρ λιπόσαρκος μᾶλλον ἀλλὰ ῥωμαλέος, ἀναστήματος μᾶλλον ὑψηλοῦ, ὅπου ἡ εὐσταλὴς ῥὶς καὶ περὶ τοὺς ῥώθωνας συνεπτυγμένη, τὰ λεπτὰ χείλη, τὸ περὶ τὸ σῶμα καὶ τὰς κινήσεις μέτρον, ἐδείκνυον τὸ καρτερικὸν τῆς ψυχῆς καὶ τὸ ἀλύγιστον τῆς καρδίας τοῦ ἀνδρός. Ἀπὸ τοῦ νεαροῦ καὶ ῥοδόεντος πάλαι ναύτου, οὐδὲν ἐπ' αὐτοῦ ὑπελείπετο πλέον εἰμὴ μόνον ἐπὶ τοῦ μετώπου του τὰ κύματα: αἱ ῥυτίδες.

«Ἀλλά, εἶπε συνάμα ὑπονοήσας καὶ καταστέλλων τὴν κίνησιν καὶ ἀνέγερσιν τῆς ἀδελφῆς του, νὰ μὴν εἰδοποιήσωμεν ἀκόμη τὸν πατέρα καὶ τὴν μητέρα. Θέλω νὰ παρουσιασθῶ εἰς αὐτοὺς μετὰ χάριτος καὶ θάμβους. Ἔπειτα καὶ τὴν ὥραν τῆς νυκτὸς ταύτην δυνατὸν νὰ ταραχθῶσι, δυνατὸν νὰ γείνω ἀφορμὴ ἀπευκταίου τινός. Ἰδού πῶς σκέπτομαι· θὰ μεταβῶ ἤδη εἰς αὐτοὺς μόνος, θὰ τοὺς παρακαλέσω νὰ μὲ παραχωρήσωσι δωμάτιόν τι νὰ κοιμηθῶ ὡς ξένος, θὰ προδιαθέσω αὐτοὺς περὶ τοῦ υἱοῦ των ὡς παλαιὸς ἐγὼ ναυτικὸς καὶ συναντήσας πρὸ καιροῦ αὐτὸν, θὰ ζητήσω ἔπειτα μέρος τι νὰ κοιμηθῶ. Αὔριον δὲ τὴν πρωΐαν ἔρχεσθε καὶ σεῖς, ὁμιλεῖτε περὶ ἐμοῦ δι' ὀνείρου τινὸς, ἐνθαρρύνετε αὐτούς, καθιστᾶτε βεβαίαν τὴν ἐπάνοδόν μου, ὅτε προβὰς ἀποκαλύπτομαι καὶ ἐγώ.»

Μετά τινας ἠπίας τῆς ἀδελφῆς παρατηρήσεις, ὑπερενίκησεν ἡ ἀκράδαντος ἐπιμονὴ τοῦ ἀδελφοῦ· συνεφώνησαν νὰ γείνῃ οὕτω, καὶ ὁ υἱὸς ἀπῆλθεν ἄγνωστος εἰς τὸν πατρικὸν οἶκον.

Ἐγένετο δεκτός. «Δόσατέ μοι, εἶπε, μέρος τι νὰ κοιμηθῶ· αὔριον θέλω πλουσίως διὰ τοῦτο σᾶς εὐχαριστήσῃ.» - «Εἶσαι ξένος, ἀκόμη καὶ χριστιανός, εἶπεν ὁ γέρων πατήρ· εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου! Θέλεις εὕρῃ εὐτελὲς ἐδῶ δεῖπνον, ἀλλὰ πλουσίαν ἀγάπην· μόνη δὲ εὐχαριστία σου καὶ ἀμοιβὴ εἰς ἡμᾶς, καὶ σήμερον καὶ αὔριον, εἶναι ν' ἀναπαυθῇς ὑπὸ τὴν πτωχὴν ἡμῶν στέγην, νὰ ἐγερθῇς δὲ τὴν πρωΐαν χαρμόσυνος.»

Ὁ υἱὸς κατενύγη. Ἀλλὰ γνήσιος τῆς μητρός του υἱὸς, ἐκράτησε ἔτι ἑαυτόν! Ἀντὶ νὰ ῥιφθῇ εἰς τοῦ πατρὸς τὸν λαιμὸν ἀντέστη ὑπερνικῶν τὴν ἐν τῷ στήθει φύσιν, ὡς ἄλλοτε τὴν τρικυμίαν. Εἶπεν: «Εὐχαριστῶ.» Ἤθελε νὰ εἴπῃ περὶ τοῦ υἱοῦ των, ὃν ἄλλοτε δῆθεν ἐγνώρισεν, ἀλλ' ἱδὼν ὅτι ἐντεῦθεν ὁ λόγος ἦτο ὀλισθηρὸς, ἀπέφυγε περὶ τούτου νὰ ὁμιλήσῃ τι· διηγήθη ὅτι ἦτο δερματέμπορος, ἤκουσε παρ' αὐτῶν συνήθεις τῶν γερόντων κατὰ τοῦ σήμερον βίου μομφὰς καὶ παράπονα, ὑπεκρίθη κάματον, προσεκλήθη ν' ἀναπαυθῇ.

Ἐδέχθη. Ἐκαληνύκτησε γλυκὺς τοὺς γέροντας καὶ εἰσῆλθεν εἰς τὸ ὑποδειχθὲν δωμάτιον τοῦ οἰκίσκου. Ἐκεῖ ἀνέπνευσεν. Ἦτο ἥσυχος. Κατώρθωσε νὰ μὴ ἀναγνωρισθῇ. Μία καὶ τοῦτο νίκη. Εἶχε συνειθισθῆ εἰς τοιούτους ἡρωϊσμούς. Αὔριον θὰ ἤνοιγε τὴν θύραν, φαιδρὸς καὶ εὔκοσμος, θὰ ἐνεφανίζετο ἐνώπιόν των ὁ πάλαι προσφιλὴς υἱός.

Ἵνα μὴ δώσῃ ὑπονοίας βραδύνων, ἤρχισεν ἐκδυόμενος, ἔλυσε καὶ ἐναπέθεσεν ἐπί τινος τραπέζης ζώνην τινὰ δερματίνην, εὐχαρίστησεν ἔνθερμος τὸν Θεόν, ἔσβυσε τὸ κηρίον καὶ κατεκλίθη.

Ἀλλ' ἡ ζώνη ἐκείνη ἐναποτιθεμένη ἐκρότησεν. Ἦχος γλυκὺς χρυσῶν καὶ πολλῶν κερματίων διέφυγεν.

Ἀστραπὴ, συνεπαγομένη κεραυνόν.

IV.

Ὄπισθεν τῆς θύρας ἦτό τις καὶ ἤκουσεν.

Ἦτο ἡ γραῖα, ἡ μήτηρ τοῦ φιλοξενουμένου ἀγνώστου.

Εἰς τὸν ἔμπειρον αὐτῆς ὀφθαλμὸν ἡ διαφεύγουσα μορφὴ τοῦ ξένου, ἡ περὶ τοὺς τρόπους του ἀμφιταλαντευομένη καί πως βιαία παράστασις, ἄλλως τε καὶ συνήθης τις μάλιστα περὶ τοὺς ξένους περιέργεια τῶν θηλέων, διήγειραν τὴν προσοχὴν αὐτῆς· ἠκολούθησε κατασκοποῦσα τὸν ξένον μέχρι τῆς θύρας· ἀπό τινος ἔτι σχισμῆς διεῖδεν ἔσω. Εἶδε τὴν ζώνην, ἤκουσε τὸν χρυσόν. Ἡ ζώνη ἦτο βαρεῖα, τὰ ἐνδύματα τοῦ ἀνδρὸς καθαρώτατα, ὁ βηματισμός του ὑπερήφανος· θὰ ἦτο πλουσιώτατος. Οὐδὲν πλέον. Ἐσβέσθη ἡ λαμπὰς, ἐπῆλθε σκότος.

Ἡ γραῖα ἔστη σιωπηλὴ καὶ σύννους ὄπισθεν τῆς θύρας. Διατί ὁ ξένος οὗτος ἐσιώπα καὶ ἐκρύπτετο σχεδόν, διατὶ κατέφυγεν ἐν μέσῳ τῶν πτωχῶν τούτων; Μὴ ἦτο ἐγκληματίας; Ἄλλως τε τὸ ἐν τῇ ζώνῃ χρυσίον; Βεβαίως θὰ ἦσαν χίλιαι λίραι. Ἀστραπή τις διῆλθε τὸν νοῦν τῆς γραός, ῥῖγός τι ἀπαίσιον διεπέρασε τὴν παλαιὰν καρδίαν.

Ἔφυγεν ἐκεῖθεν ὡς φοβηθεῖσα αὐτὴ ἑαυτήν.

Ὑπάρχουσι θεάματα ὡς τὰ οἰνοπνεύματα. Ὁ ὀφθαλμὸς πίνει αὐτὰ, ἡ δὲ καρδία μεθύει· ὁ μέθυσος μεταβάλλεται εἰς κτῆνος, ὁ ἄνθρωπος ἐντεῦθεν εἰς θηρίον. Ἐνώπιον μιᾶς παρερχομένης περιχρύσου μετὰ εὐτυχῶν κληρονόμων ἁμάξης, ἐνώπιον ἑνὸς προδότου αὐλικοῦ τιμωμένου ὑπὸ τῆς εὐνοίας τοῦ ἡγεμόνος του, ἐνώπιον μιᾶς μοιχαλίδος βασιλικῶς διαπρεπούσης ὡς ἐκ τοῦ συζυγικοῦ τῆς Ἀμαλθείας κέρατος, ἐνώπιον βαρυτίμου ἀνακτόρου προελθόντος ἀπὸ σειρᾶς κακουργιῶν, ἡ καρδία τοῦ ἀνθρώπου ἀγριαίνεται, μεταλλάσσεται, ἐκθηριοῦται, ὡς ὁ ταῦρος ἐνώπιον ὑφάσματος ἐρυθροῦ. Αἱ μορφαὶ τοῦ κόσμου τούτου ἀποπνέουσιν ἐπὶ τοῦ πνεύματος καὶ τῆς ψυχῆς τοῦ ἀνθρώπου ἀνέμους: Ἡ θέα τῶν τυραννικῶν ἀνακτόρων καὶ ἐγκλημάτων ἐγείρει τὴν τρικυμίαν τῶν ἐπαναστάσεων· ἡ ἀπαγγελία τοῦ Ἡροδότου ἐκίνει τὰ δάκρυα καὶ τὴν μεγαλόνοιαν τοῦ Θουκυδίδου· ὁ χειροκροτούμενος καὶ στεφόμενος ποιητὴς ἐγείρει εἰς ἥττονα στήθη κυματισμοὺς φθόνου· ἡ παρουσία τοῦ ἄρτου ἀνοίγει καὶ κατασείει τὸν στόμαχον τοῦ λαιμάργου, ἡ θέα χρυσίου πολλοῦ καὶ ὑπόπτου ἐγείρει εἰς πένητα καταιγίδα παθῶν. Ἔπειτα εἶναι αἱ βαθμίδες: εἷς βασιλεὺς ὑπὲρ τοῦ στέμματός του σφαγιάζει ἕνα λαόν· εἷς πρωθυπουργὸς ὑπὲρ μελαίνης ἀρχομανίας ναυαγεῖ ἓν ἔθνος· εἷς πτωχὸς ὑπὲρ τοῦ πλούτου δολοφονεῖ ἓν ἄτομον. Φρικτόν, ἀλλὰ γινόμενον. Εἶναι ὁ ἔμφυτος τῷ ἀνθρώπῳ ἔρως τῆς προόδου, ἀλλὰ μαινόμενος. Ἔπειτα πρὸς τέλεσιν τῆς κακουργίας ὡς καὶ τοῦ ἀγαθοῦ ἐπιφαίνονται καὶ συντρέχουσιν αἱ στιγμαί. Ἰδιαίτεραί τινες συμπτώσεις ὅπου ἡ εἱμαρμένη γίνεται προαγωγὸς, ἂν ὄχι ἀνάγκη: ἡ ἀνεμοζάλη, εἶναι ἡ εὐμενὴς στιγμὴ τοῦ λύκου· ἀλλοίμονον εἰς τὰ πρόβατα! ἡ σκοτία εἶναι ἡ εὐμενὴς στιγμὴ τοῦ δολοφόνου· ἀλλοίμονον εἰς τὸ θῦμα! ἡ ἀναργυρία εἶναι ἡ εὐμενὴς στιγμὴ τοῦ τοκογλύφου· ἀλλοίμονον εἰς τὸν πένητα! τὸ ῥάσον εἶναι διηνεκῶς ἡ εὐμενὴς στιγμὴ τοῦ ἱερέως· ἀλλοίμονον εἰς τοὺς πιστούς! Ὁ λαὸς λέγει «Ἡ εὐκαιρία γεννᾷ τὸν κλέπτην». Ἡ σκοτία, ὁ ὕπνος, ἡ σιωπή, ἡ ἔρημος, εἶναι ἐμπνεύσεις καὶ μητέρες ἐγκλήματος. Ὁ διαβαίνων ἐν μέσῳ σκοτίας, ὁ διατελῶν ἐν ὕπνῳ, ὁ ζῶν ἐν μέσῳ κοιμωμένων, ὁ πλανηθεὶς εἰς ἔρημον, προκαλοῦσιν ἄγνωστόν τι ἐγχειρίδιον· ὑφίστανται ἐνέδραν.

Ἐδῶ συνῆλθον ὅλα· ἡ ὀσμὴ τοῦ χρυσίου, ἡ σκοτία, ἡ σιωπὴ, ὁ ὕπνος, ἡ ἔρημος, ἐμέθυσαν, ἐτρικυμίωσαν, διετεράτωσαν τὴν γυναῖκα. Ἡ γραῖα ἐγένετο τίγρις.

Ἦλθεν εἰς τὸν σύζυγον. Οὗτος ἦτο κατακεκλιμένος. «Ἐξύπνα!» τῷ εἶπε· «Διατί;» -«Ἄκουσον!» Διηγήθη εἰς τὸν γέροντα τὸν θησαυρὸν τοῦ ξένου, τὰς ἐντυπώσεις της, εἴτα προσέθηκε· «Μ' ἔρχεται μία ἰδέα.» - «Τί;» - «Εἶσαι σύμφωνος;» - «Εἰς τί;» -«Νὰ τὸν φονεύσωμεν!»

Ὁ γέρων ἐσιώπησε κατάπληκτος. Ἡ μήτηρ ἐπανέλαβε «Κοιμᾶσαι.» -«Καὶ ὅμως ὀνειρεύεσαι σύ!» Εἶπεν ὁ ἀγαθὸς ἄνθρωπος.

Τότε ἤρξατο μεταξὺ τῶν δύο τούτων παλαιῶν παίδων παράβολος καὶ ἐλεεινοτάτη συζήτησις. Ἡ γραῖα ἔλεγεν: «Ἦτο νύκτα. Οὐδεὶς εἶδεν εἰσελθόντα αὐτὸν ἐδῶ. Ἦτο μόνος. Θὰ ἦναι κακοῦργός τις ἁρπάσας διὰ δολοφονίας θησαυρούς. Εἶδα αὐτοὺς μὲ τὰ ὄμματά μου· πλέον τῶν χιλίων λιρῶν. Προλαμβάνομεν τὸν νόμον· ἂν φύγῃ ἐδῶθεν, θὰ ἀναβῇ εἰς τὴν λαιμητόμον. Ἡ θύρα εἶναι σχεδὸν ἀνοικτή. Οὐδὲν ὅπλον κρατεῖ μαζῆ του. Εἶδα αὐτὸν γυμνωθέντα. Μὴ χάνωμεν καιρόν. Αὔριον ἡ σύζυγος τοῦ Δημάρχου, θὰ ἦναι τὰ φρόκαλα τῆς αὐλῆς μου!»

Εἶπεν ἄλλα, ἄλλα, ἄλλα· φλογερὰ, μιαρὰ, ἀπαίσια. Τὸ ἔγκλημα ἀγορεύει ὡς ὁ Δημοσθένης. Ἡ ἀρετὴ σιωπᾷ, ἀλλ' οὐδεὶς τοῦ Σατανᾶ εὐγλωττότερος. Οἱ ἄγγελοι, τὰ ἄστρα καὶ ὁ μάϊος λαλοῦσι τὴν γλῶσσαν τῆς σιγῆς καὶ τῶν ἀῤῥήτων ὕμνων. Ἀλλ' ὁ χειμών; Τὴν γλῶσσαν τοῦ κεραυνοῦ.

Ὁ γέρων εἶπε: «Δι' ὄνομα τοῦ Θεοῦ! Διήλθομεν τόσους χρόνους ἐν εἰρήνῃ καὶ ἤδη εἰς τὸ γῆρας νὰ γείνωμεν φονεῖς; Τὰ χρήματα ταῦτα, ἂν ἔτι τὰ λάβωμεν, θέλουσι χρησιμεύσῃ διὰ τὴν ἐκφορὰν καὶ τὴν πλάκα τοῦ τάφου μας! Αὔριον, μεθαύριον, θ' ἀποθάνωμεν. Οὕτω πως θὰ ἑτοιμασθῶμεν ν' ἀντιμετωπίσωμεν τὸν Θεόν; Μὲ τὸν φόνον ἔτι ἀχνίζοντα εἰς τὰς χεῖρας; Δυστυχής, ἀποκοιμήσου! Τὸ ἔγκλημα εἶναι δάνειον· θέλομεν ἴσως πληρώσῃ πικρότατα αὐτό. Φοβοῦ τὸν Θεόν. Σιωπᾷ, ἀλλὰ βλέπει· ἐκεῖνος γνωρίζει, ἐὰν τοιοῦτον διεπράττομεν ἔγκλημα, πόσον ἠθέλομεν σκληρῶς τιμωρηθῇ! Σὲ διῆλθεν ἀπὸ τὸν νοῦν τοιαύτη φοβερὰ ἰδέα, ἐνῷ εἶναι νέος, ἐνῷ εἶναι ξένος, ὑπὸ τὴν στέγην μας μάλιστα! - Ἐὰν ἔχῃ μητέρα;»

Ἡ γραῖα ἔστη ἐπὶ στιγμήν. Εἶτα εἶπεν, μόλις ἀκουσθεῖσα. «Αἴ, εἶχα κ' ἐγὼ, ἀλλ' ἀπέθανεν!»

Οὕτω συνεζήτουν οὗτοι καὶ ἐπάλαιον. Οἴμοι· ὁ ἔρως, ἡ νηπιότης καὶ ἡ κακία δὲν ἔχουσιν ἀκοάς. Ἡ γραῖα, ὡς ὁ μαινόμενος, ἐπέμενεν. -Ἑτέρωθεν, εἰς τὸ μικρὸν δωμάτιον, γλυκεῖαι στοργῆς συγκινήσεις διεκράτουν ἀνοικτὰ τὰ βλέφαρα τοῦ εὐσεβοῦς υἱοῦ. Ἀφίνετο πυρέσσων εἰς μυρίους ῥεμβασμοὺς, ἁγιωτέρους τῶν ὕμνων τοῦ Χερουβεὶμ, γλυκυτέρους τῶν μύρων τοῦ κρίνου. Περιπλανηθεὶς τόσους καὶ τόσους τόπους ἐπανῆλθε λοιπὸν εἰς τὴν πατρίδα· ἦτο ὑπὸ τὴν πατρικὴν στέγην, ἐν μέσῳ τῶν γονέων του αὐτῶν, ζώντων. Προσήλου τὸ βλέμμα του ἐπὶ τῆς χρυσούχου ζώνης· ἔλεγεν: «Αὔριον πρωΐαν, θέλω καταθέσῃ εἰς τὰς χεῖρας τῆς μητρός μου τὰς ὀκτακοσίας αὐτὰς λίρας. Ποία χαρά! Δύο θησαυροὶ ὑπὸ τὰ ὄμματά των, ὁ εἷς τοῦ ἄλλου πολυτιμότερος: ἐγὼ καὶ ὁ χρυσὸς, ὁ πλοῦτος καὶ ὁ υἱός των. Θὰ ἑορτάσωμεν ἡμέρας πολλὰς ὅλοι. Θὰ δώσω εἰς τὴν ἀδελφήν μου τὸν ἀδαμάντινον ἐκεῖνον δακτύλιον· εἰς τὴν μητέρα μου πάλιν ἓν φίλημα. Θὰ ἔλθω εἰς γάμον. Θὰ ἐργασθῶ ἠσύχως, ἀσφαλῶς, τιμώμενος. Πόσον εἶμαι εὐτυχὴς, Θεέ μου!» Δὶς, τρὶς ἀνεσηκώθη νὰ μεταβῇ καὶ προσπέσῃ εἰς τὰ γόνατα καὶ τὸν λαιμὸν τῶν γονέων του· ἀλλὰ πάλιν ἐκρατήθη ἡ ψυχὴ τοῦ γενναίου ἔτι χθὲς τυχοθήρα. Ὑπὸ τοιούτους ἐγρηγορότος περικαλλεῖς ὀνείρους, μικρὸν κατὰ μικρὸν ἐλιποθύμουν, ὡς ὑπὸ βαρύτατα ἀρώματα, αἱ αἰσθήσεις τοῦ ἐναρέτου ἀνδρός. Ὁ ὕπνος, μάγος καὶ δολοφόνος, ἐνίκησεν, ὑπέτρεμον δ' ἔτι τὰ βλέφαρα τοῦ κοιμωμένου πρὸ τῶν παρερχομένων καθ' ὕπνους ἱλαρῶν μορφῶν τῶν γονέων του, τῆς ἀδελφῆς, τῶν συγγενῶν, τῶν φίλων του συνευθυμούντων μὲ γέλωτας, μὲ ᾄσματα, μὲ χορούς…

Οὐδὲν τοῦ ὕπνου καὶ τῆς γυναικὸς ἀπατηλότερον.

VΙ.

Πρὸ μιᾶς ὥρας ὁ ἀγαθὸς πατὴρ τοῦ ἀγνώστου ἀπεκοιμήθη καὶ αὐτός. Πεισθεὶς, ἢ μᾶλλον μετὰ πολλὰς ὁμιλίας καὶ ἀπειλὰς, ὑποθεὶς τὴν σιωπὴν τῆς γυναικός του ὡς συναίνεσιν, ἀπεκοιμήθη. Τὰ νήπια καὶ οἱ γέροντες, εἰθισμένοι καὶ γειτνιάζοντες πρὸς τὸ ἄφωνον χάος ὅθεν ἦλθον καὶ ὅπου ἀπέρχονται, ἀποκοιμῶνται εὐκολώτατα.

Ἀλλὰ τὸ ἔγκλημα ἐγρηγόρει. Σιωπηλὴ ὡς ὁ τάφος, ζῶσα ὡς ἡ γέεννα, ἑτοίμη ὡς ἡ αἰχμηρὰ λεπὶς, ἡ γραῖα σύζυγος οὐδαμῶς τὰ βλέφαρα ἔκλειεν. Ὑπάρχει καὶ εἰς τὴν κακουργίαν ἐγωϊσμός· ἴσως ἂν ὁ γέρων ἀπεδέχετο ἄσμενος τὸ ἀπαίσιον διανόημα τῆς γυναικὸς, ἡ παράφρων αὐτῆς κακία θὰ ὑπεχώρει, θὰ ἐδειλία, θὰ ἐσκέπτετο. Ἀλλ' ἡ ἄκαμπτος ἄρνησις τοῦ συζύγου, ἡ ἄμεσος ἀντίστασις αὐτοῦ, ὁ ἤρεμος καὶ ἄφροντις ὕπνος του ὑποληφθέντα ὑπὸ ταύτης ὡς δεῖγμά τι ὅτι ἀδύνατον ἐθεώρει ὁ γέρων νὰ κατορθωθῇ τοιοῦτόν τι, ἐνέπνευσαν καταχθόνιον εἰς αὐτὴν θάῤῥος, ἐγωϊσμὸν ἑωσφόρου, σκεπτομένην ἂν κατώρθου νὰ γείνῃ βαθύπλουτος, τοῦ συζύγου ἀπρακτοῦντος, ἀγνοοῦντος, κοιμωμένου!

Νευρικὴ φορὰ ἔσυρεν αὐτὴν κάτω τῆς κλίνης. Ἔστη ὀρθία, μᾶλλον ἐπικλινὴς, μή τοι ὁ γέρων ἀφυπνισθῇ.

Ὁ δίκαιος ἀνεπαύετο ῥέγχων, ὡς ἡ γαλήνη φλοισβίζουσα.

Ἡ γυνὴ ἐστράφη, τὴν μορφὴν φέρουσα πρὸς τὸν κοιτῶνα τοῦ ἀγνώστου υἱοῦ. Ἠκροάσθη. Τί; Τὸν κόσμον ὅλον. Ὑπάρχει εἰς τὸ σκότος τὸ κάλυμμα τῶν ἀνθρωπίνων ὀφθαλμῶν, ἀλλ' ὑπάρχει ἐν αὐτῷ ἀνεῳγμένος καὶ ὀφθαλμὸς τοῦ ἀοράτου. Οὐδεὶς ἐθεώρει αὐτὴν, ἀλλ' ᾐσθάνετό τι ἐπ' αὐτῆς βαρῦνον, ἀδιάλλακτον, ἀκατανόητον. Ἐπὶ τοῦ τοίχου, πρὸ πτωχῶν εἰκόνων, ἔκαιεν ἀμυδρὰ κανδήλα. Ἐβημάτισεν ἡσυχῇ πρὸς αὐτὴν, ἔσβυσε τὸ φῶς ἐκεῖνο. Ἀνεκουφίσθη.

Ἀπὸ τοῦ φλεγομένου ῥικνοῦ μετώπου της κατέπιπτε παγετώδης ἱδρώς. Ἀπαίσιος θρῆνος ἀγωνιώσας ψυχῆς. Ἐνώπιόν της διέλαμπον ὡς φάσματα, αἵματα, στίλβων χρυσὸς, σπαρακτικὴ φωνή. Ἔπειτα ἠρεμία, ἔπειτα ἡμέρα, ἡμέρα ἑορτῆς, εὐτυχίας, χαρᾶς μαγικῆς. Ἐστράφη πρός τινα γωνίαν· ἐκεῖ εὑρίσκετο ἐγχειρίδιον, κάλλιστον. Ἤγειρε τὸν ἕνα πόδα, ἐκράτησεν αὐτὸν ἐπὶ στιγμὴν μετέωρον· εἶτα ἐχώρησεν ἐκεῖ. Ῥιγῶσα, τρέμουσα, φρικώδης, ἐλαφρὰ ὡς ἡ γαλῆ, βαρεῖα ἅμα ὡς ὁ μόλυβδος. Εὗρεν, ἔλαβεν εἰς χεῖρας τὸ ἐγχειρίδιον. Οὐδαμῶς προσέσχεν εἰς τὴν ἀκωκὴν καὶ τὴν λεπίδα, ἀλλ' ᾐσθάνθη αὐτὸ εἰς τὴν σπασμωδοῦσαν χεῖρα ἀβαρὲς ὡς πτίλον, ὡς ἀέρα· ἀβέβαιον. Ἀφῆκε τοῦτο, κύψασα ἀνέλαβε σῶμά τι στρυφνὸν ὡς τὸ ἔγκλημα, βαρὺ ὡς ὁ φόνος· ἦτό τι. Πέλεκυς.

Ἦλθε πρὸς τὴν θύραν. Ἐστράφη, εἶδε τὸν γέροντα κοιμώμενον. Ἐφάνη αὐτῇ ὡς νὰ ἠγέρθη οὗτος καὶ τὴν εἶδεν. Ἀπάτη. Μετά τινα λεπτὰ ἀπέσεισε τὴν θύραν. Εὑρέθη ἀπέναντι τοῦ κοιτῶνος τοῦ ξένου. Τῇ ἐφάνη ὡς νὰ ἐσβέσθη ἔνδον φῶς τι. Ἀπάτη. Σῶμά τι πρὸ τῶν ποδῶν της μετὰ ταραχῆς διέφυγεν· ἡ καρδία τῆς γραίας μονονοὺ ἀπεσπᾶτο ἀπὸ τὸν κατακυριεύσαντα τρόμον. Ἀλλ' ἦτο ἡ γαλῆ τοῦ οἴκου. Πρασινωποὶ εἰς τὸ βάθος τοῦ σκότους ὀφθαλμοὶ ἐσπινθηροβόλησαν ἐπὶ στιγμὴν καὶ ἠφανίσθησαν. Ἡ γραῖα, ὡς ἐρείπιον προαιώνιον κατασεισθὲν, ἐστηρίχθη ἐπὶ τοῦ τοίχου καὶ τοῦ πελέκεως.

Ἔμεινεν ἐκεῖ ἐπ' ὀλίγον· ἐπανεῖδε τὸν κοιμώμενον σύζυγον καὶ τὸν κοιτῶνα τοῦ ἀγνώστου, ἡ μήτηρ ἐν μέσῳ πατρὸς καὶ υἱοῦ. Ἔσυρεν ὄπισθέν της ἠμίκλειστον ἀφήσασα τὴν θύραν τοῦ γέροντος καὶ ἐπροχώρησεν.

Ἦτο πρὸ τῆς θύρας τοῦ ξένου. Ἀπὸ τοῦ σώματός της ἄλλο τι δὲν ᾐσθάνετο εἰμὴ τὸν πέλεκυν ὅστις κρατούμενος ἰσχυρότατα ἐφαίνετο ὡς νὰ συνεκολλήθη μετὰ τῆς χειρὸς, ἄλλο τι δὲν ἤκουεν εἰμὴ τὴν παλλομένην ἔνδον, ὡς ἀφηνιάσαντα ἵππον, καρδίαν της, οὐδὲν ἄλλο ἔβλεπε εἰμὴ τὰ κατατρέμοντα καὶ ἐπαλλήλως κτυπώμενα γόνατά της. Ἦτο ἀπαισία, φαντασματώδης, ἐλεεινή.

Τὴν στιγμὴν ταύτην ἠκούσθη διαβαίνουσα τὸν δρόμον ἐκεῖνον ἡ φωνὴ ἐκβεβακχευμένου ναύτου, πιθανῶς δύο. Ὡς πλοῖον ναυαγοῦν ἐπὶ βράχων, φωνὴ ᾄδουσα παρατόνως, συγκεκομμένως, βραγχωδῶς, ἢ ἦχοι μόνον, ἐκτύπησαν τὸν ἀέρα, παρετάθησαν, εἶτα ἐμακρύνθησαν, ἐλεπτύνθησαν, ἐσβέσθησαν εἰς τὴν ἀπόστασιν καὶ τὸ κενόν.

Τὸ ἐνεδρεῦον θῆλυ ἀνεθάρρησεν. Ὁ ἔνδον κοιμώμενος ἄνθρωπος καὶ υἱὸς ἀνεκινήθη, μετεστράφη ἐπὶ τῆς κλίνης.

Φέρετε φῶτα, ἂς ἀναφθῶσι λαμπάδες, ἂς λαμπρυνθῇ ὁ πτωχὸς οὗτος κοιτών, ἂς ἀνατείλῃ ἡμέρα ἐν αὐτῷ! Ἴσως τότε ἀναγνωρίσῃ ἐν τῇ ὑστάτῃ στιγμῇ ἐπὶ τοῦ κοιμωμένου υἱοῦ γραμμήν τινα τῶν ἰδίων σπλάγχνων αὐτῆς ἡ ἐλεεινὴ μήτηρ, ἴσως τότε ὑπὸ τὸ πολὺ φῶς ἀναγνωρίσῃ ἐπὶ τοῦ κοιμωμένου ἀνδρὸς τὴν εἰκόνα τοῦ ἰδίου αὐτῆς συζύγου ἀκμαίου ποτὲ καὶ προσφιλοῦς.

Μάτην. Οὐδεμία ἀκτίς· ἀλλὰ σκότος εἰς τὸν νοῦν τῆς γρᾳὸς, σκότος εἰς τὴν συνείδησιν, σκότος εἰς τὸν κοιτῶνα. Ἡ σκοτία εἶναι ἡ θήκη, εἶναι ἐνέδρα τοῦ θανάτου.

Πένθιμος εἱμαρμένη, ὀλίγος χρόνος ν' ἀποσβέννῃ ὑπὸ τὰ ὄμματα καὶ αὐτῆς τῆς μητρὸς τὴν μορφὴν καὶ τοὺς χαρακτῆρας υἱοῦ!

Ἡ γραῖα εἰσῆλθεν ὅλη, εἶδε τὸν κοιμώμενον ἐν πλάτει.

Ὁ υἱὸς ὑπετραύλισεν ἀσυλλήπτους φράσεις βαθέος ὕπνου καὶ ζωηρῶν ὀνείρων.

Ἡ ὕαινα ἐχύθη κουφοπετὴς, ὁ πέλεκυς κατέβη ἀνίλεως.

…………………………………………………………………………………………………

Τὴν πρωΐαν, εἰς τὰς πρώτας τῆς ἡμέρας αὐγὰς, ἡ ἀδελφὴ τοῦ ξενισθέντος ἤρχετο πρὸς τὸν οἶκον τῶν γερόντων. Παρεπομένη θεραπαινὶς καὶ ὁ μικρὸς τῆς ἀδελφῆς υἱὸς, ἐκράτουν εἰς πλατέα κάνεα πολλὰ καὶ εὐφρόσυνα γλυκύσματα, ἅτινα δι' ὅλης τῆς νυκτὸς ἀγρυπνήσασα ἡτοίμασεν ἡ ἀδελφή ἵνα, φέρουσα πρὸς τοὺς γονεῖς, συγχαρῇ καὶ ἑορτάσῃ μετ' αὐτῶν τοῦ ἀδελφοῦ τὴν ἕλευσιν!

Φαιδροὶ καὶ διακοπτόμενοι γέλωτες ἀντήχησαν ἔτι ἀπὸ τῆς κλίμακος. Ἡ φιλάδελφος κόρη ἤρχισεν ἀναφωνοῦσα εὐχὰς καὶ συγχαρητήρια. - Ἡ μήτηρ κατεγίνετο νὰ σκεπάσῃ διὰ πέπλων τὸ θῦμα καὶ τὸ πλημμυροῦν αἷμα, ἀλλ' ἀφῆκε ταῦτα καὶ προέβη πρὸς τὴν ἐρχομένην κόρην. Εἰς τὰς χαριέσσας αὐτῆς φωνὰς ταραχθεῖσα: διὰ ποῖον, εἶπε, λαλεῖς;

«Πῶς, ἀπήντησεν ἡ θυγάτηρ μειδιῶσα, δὲν ἦλθεν ἐδῶ ὁ ξένος;»

Ἡ μήτηρ ἔστη ὠχρὰ ὡς τὸ σάβανον. Ἠδυνήθη νὰ ἐναρθρώσῃ: «Ποῖος ξένος;» «Ξένος! Ὁ πονηρὸς, ἐφώνησεν ἔνδακρυς καὶ φιλοῦσα τὴν μητέρα ἀκράτητος ἡ κόρη, σᾶς ἀπατᾷ! Αὐτὸς εἶναι ὁ ἀδελφός μου!»

Εἰς μίαν ἔτι κραυγὴν αἱ γυναῖκες ἀμφότεραι ἔπεσαν κατὰ γῆς.

…………………………………………………………………………………………………

Ὁ δίκαιος γέρων ἐκοιμᾶτο ἔτι, ἠγρύπνει ὅμως ὁ Θεός. Ὅταν δ' οὗτος τιμωρῇ ἐπὶ τῆς γῆς, οὐαὶ τῷ ἐγκληματίσαντι! Ὁ μιαρὸς τοῦ χρυσίου ἔρως, τὸ φοβερὸν πρὸς τὸν ἄνθρωπον καὶ τὴν ξενίαν ἔγκλημα ἐτιμωροῦντο ἴσα ἀποκαλυφθέντος ὅτι ἡ δολοφόνος ἦτο μήτηρ τοῦ θύματος!

Ὁ Ὀρέστης πάλαι εἶχε δίκαιον.

VII.

Ὤδινεν ὄρος, εἶτα δέ…

Εὐτυχῶς δηλαδὴ διὰ τὴν Ἑλλάδα, παρηγόρως ἔτι διὰ τὴν ἀνθρωπότητα, ὁ ἀντιπρόσωπος τῆς Ἐρμιονίδος Κ. Ἰω. Μίλησις διέψευσε τὸ ἀπαίσιον τοῦτο καὶ ἀνωτέρω πλάσμα τῆς φήμης.

Δικαίως καὶ ἀληθῶς.

Τοσοῦτος τοῦ χρήματος ἔρως ἀνόσιος, τοιαύτη τῆς ἑστίας ἀνηλεὴς παραβίασις, ἐν τῇ αἰθρίᾳ ἡμῶν καὶ ἐλεήμονι καὶ λιτῇ πατρίδι ἦτο ἀδύνατον νὰ γείνη οὐδ' ἐγένετο.