Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ

§1.1. Ως υποκείμενο των προσωπικών ρημάτων χρησιμοποιούνται τα ουσιαστικά (ή κάποιος όρος ισοδύναμος με ουσιαστικό) σε πτώση πάντοτε ονομαστική.

ΘΟΥΚ 1.1.1 Θουκυδίδης … ξυνέγραψε || ο Θουκυδίδης συνέγραψε.

ΘΟΥΚ 1.28.1 ἐπύθοντο οἱ Κερκυραῖοι || πληροφορήθηκαν οι Κερκυραίοι.

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.5.6 ὁ σῖτος ἐπέλιπε || τέλειωσαν τα τρόφιμα.

ΔΗΜ 18.6 οἱ νόμοι κελεύουσι || οι νόμοι προστάζουν.

ΠΛ Φαιδ 59d ἕως ἀνοιχθείη τὸ δεσμωτήριον || ώσπου να ανοίξει το δεσμωτήριο.

§1.2. Τη λειτουργία του υποκειμένου μπορούν να αναλάβουν και οι παρακάτω όροι, οι οποίοι ισοδυναμούν με ουσιαστικό:

• Αντωνυμίες και αριθμητικά:

ΔΗΜ 54.17 θαυμάζω γὰρ ἔγωγε || εγώ τουλάχιστον εκπλήσσομαι.

ΔΗΜ 20.73 ἐπειδὴ δ' οὐχ ἧκον οὗτοι || κι όταν αυτοί δεν επέστρεψαν.

ΔΗΜ 45.64 ἐπειδὴ δ' ἀπώλετ' ἐκεῖνος || κι όταν εκείνος καταστράφηκε.

• Ουσιαστικοποιημένα επίθετα ή μετοχές:

ΙΣΟΚΡ 10.49 οἱ δὲ βάρβαροι τοσοῦτον ἐφρόνησαν || οι βάρβαροι απέκτησαν τόση αυτοπεποίθηση.

ΛΥΣ 19.2 πάντες ἴσασιν || όλοι γνωρίζουν.

ΘΟΥΚ 2.34.4 ξυνεκφέρει δὲ ὁ βουλόμενος καὶ ἀστῶν καὶ ξένων || συμμετέχει στην τελετή της εκφοράς (των νεκρών) όποιος θέλει και από τους πολίτες και από τους ξένους.

• Αναφορικές προτάσεις:

ΛΥΣ 12.35 ὅσοι δὲ ξένοι ἐπιδημοῦσιν, εἴσονται πότερον ἀδίκως τοὺς τριάκοντα ἐκκηρύττουσιν ἐκ τῶν πόλεων ἢ δικαίως || κι όσοι ξένοι βρίσκονται στην πόλη μας θα μάθουν αν δίκαια ή άδικα απελαύνουν τους Τριάκοντα από τις πόλεις τους.

ΛΥΣ 31.23 ὅστις γὰρ περὶ τοὺς ἑαυτοῦ ἀναγκαίους τοιαῦτα ἁμαρτάνει ἁμαρτήματα, τί ἂν περί γε τοὺς ἀλλοτρίους ποιήσειεν; || όποιος διαπράττει τέτοια αδικήματα σε βάρος των δικών του συγγενών, τι θα ήταν άραγε ικανός να πράξει αναφορικά με τους ξένους;

• Εμπρόθετο, επίρρημα ή γενική με άρθρο:

ΘΟΥΚ 8.75.3 ξυνώμνυσαν δὲ καὶ Σαμίων πάντες τὸν αὐτὸν ὅρκον οἱ ἐν τῇ ἡλικίᾳ || ορκίστηκαν συγχρόνως κάνοντας τον ίδιο όρκο και όλοι οι Σάμιοι που βρίσκονταν σε ηλικία στράτευσης.

ΘΟΥΚ 2.11.4 ἄδηλα γὰρ τὰ τῶν πολέμων || γιατί η έκβαση των πολεμικών επιχειρήσεων είναι άγνωστη.

• Έναρθρο απαρέμφατο:

ΠΛ Φαιδ 71c τῷ ζῆν ἐστί τι ἐναντίον, ὥσπερ τῷ ἐγρηγορέναι τὸ καθεύδειν || υπάρχει κάτι το αντίθετο προς τη ζωή, όπως ο ύπνος είναι αντίθετος προς την εγρήγορση.

• Όταν το υποκείμενο δηλώνει ποσό κατά προσέγγιση, τότε εκφέρεται εμπρόθετα με τις προθέσεις εἰς, ἀμφί, περί, κατά, ὑπέρ και αιτιατική:

ΞΕΝ Ελλ 6.5.10 ἔφυγον εἰς Λακεδαίμονα περὶ ὀκτακοσίους || κατέφυγαν στη Σπάρτη περίπου οχτακόσιοι.

ΘΟΥΚ 1.8.1 ὑπὲρ ἥμισυ (τῶν τεθνεώτων) Κᾶρες ἐφάνησαν || πάνω από τους μισούς νεκρούς αποδείχτηκαν Κάρες.

ΛΥΣ 13.8 εἰ κατασκαφείη τῶν τειχῶν τῶν μακρῶν ἐπὶ δέκα στάδια ἑκατέρου || αν γκρεμιστεί σε έκταση δέκα σταδίων καθένα από τα μακρά τείχη.

§1.3. Παράλειψη του υποκειμένου. Το υποκείμενο του ρήματος παραλείπεται κανονικά όταν είναι αντωνυμία του πρώτου ή δευτέρου προσώπου, όπως συμβαίνει και στα νέα ελληνικά, γιατί υποδηλώνεται από την κατάληξη του ρήματος. Διατηρείται μόνο στις περιπτώσεις που εκφράζεται έμφαση ή αντιδιαστολή.

ΔΗΜ 15.6 παρελθὼν πρῶτος ἐγὼ παρῄνεσα || αφού ανέβηκα στο βήμα πρώτος εγώ σας συμβούλευσα (έμφαση).

ΔΗΜ 48.3 οὐκ ἐγὼ αἴτιός εἰμι τοῦ εἰς τὸ δικαστήριον εἰσιέναι, ἀλλ' οὗτος αὐτός || δεν είμαι εγώ αίτιος της παραπομπής του στο δικαστήριο, αλλά αυτός ο ίδιος (αντιδιαστολή).

§1.4. Το υποκείμενο του ρήματος σε τρίτο πρόσωπο παραλείπεται συνήθως όταν (α) μπορεί να εννοηθεί εύκολα από τα συμφραζόμενα, (β) είναι αόριστο, οπότε εννοείται ως υποκείμενο η αόριστη αντωνυμία τις ή ο κάποιος άλλος αόριστος όρος π.χ. οἱ ἄνθρωποι, τὰ πράγματα κ.ά. και (γ) η ενέργεια που εκφράζει το ρήμα αρμόζει σε ένα συγκεκριμένο υποκείμενο, όπως με τα ρήματα ἐσάλπιγξε (ὁ σαλπιγκτής), ἐκήρυξε (ὁ κῆρυξ), ἀναγνώσεται (ὁ γραμματεύς) κ.ά., καθώς και με ρήματα δηλωτικά φυσικών φαινομένων, όπως ὕει βρέχει, νίφει χιονίζει, ἀστράπτει, ἔσεισε έγινε σεισμός κλπ.,για τα οποία ως υποκείμενο εννοείται ὁ θεός ή Ζεύς.

ΞΕΝ Αγ 1.13 μέγα φρονήσας ὁ Τισσαφέρνης ἐπὶ τῷ καταβάντι στρατεύματι προεῖπεν Ἀγησιλάῳ πόλεμον, εἰ μὴ ἀπίοι ἐκ τῆς Ἀσίας (ενν. ὁ Ἀγησίλαος) || ο Τισσαφέρνης, επειδή αλαζονεύτηκε από την άφιξη του νέου στρατεύματος, απείλησε τον Αγησίλαο ότι θα του επιτεθεί, αν δεν αποχωρήσει από την Ασία.

ΙΣΑΙΟΣ 2.13 ὁ νόμος, ὅς κελεύει τὰ ἑαυτοῦ ἐξεῖναι διαθέσθαι ὅπως ἄν ἐθέλῃ (ενν. τις) || ο νόμος, ο οποίος ορίζει ότι μπορεί κανείς να διαθέσει την περιουσία του όπως θέλει.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 7.3.16 καὶ τὸ μνῆμα ὑπερμέγεθες ἐχώσθη, ὥς φασιν (ενν. οἱ ἄνθρωποι) || και το μνήμα με συσσώρευση χώματος κατασκευάστηκε τεράστιο, όπως λένε.

ΑΙΣΧΙΝ 3.15 τοὺς νόμους ἀναγνώσεται (ενν.ὁ γραμματεύς) || ο γραμματέας θα διαβάσει τους νόμους.

§1.5. Συμφωνία του υποκειμένου με το ρήμα. Το ρήμα της πρότασης κανονικά συμφωνεί με το υποκείμενό του ως προς το πρόσωπο και τον αριθμό, όπως και στα νέα ελληνικά: σὺ λέγεις, ἡμεῖς λέγομεν, οὗτοι λέγουσι. Όταν όμως το υποκείμενο είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, τότε στην αττική διάλεκτο το ρήμα βρίσκεται κανονικά σε ενικό αριθμό (αττική σύνταξη).

ΞΕΝ Ελλ 2.3.11 τὰ μακρὰ τείχη καὶ τὰ περὶ τὸν Πειραιᾶ καθῃρέθη γκρεμίστηκαν τα μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά.

ΞΕΝ Ελλ 5.1.32 ὥσπερ τὰ βασιλέως γράμματα ἔλεγεν όπως όριζαν οι επιστολές του Βασιλιά.

ΛΥΣ 13.20 τὰ ψηφίσματα <τὰ> ἐξ ἐκείνης τῆς βουλῆς […] ἐπὶ καταλύσει τοῦ δήμου τοῦ ὑμετέρου ἅπαντα ἐγένετο όλα ανεξαιρέτως τα ψηφίσματα εκείνης της βουλής έγιναν με σκοπό την κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος.

Ακόμη και στην αττική διάλεκτο όμως, δεν λείπουν περιπτώσεις που η αττική σύνταξη παραβιάζεται,

ΞΕΝ ΚΑναβ 1.7.17 φανερὰ ἦσαν καὶ ἵππων καὶ ἀνθρώπων ἴχνη πολλά (αντί ἦν) || ήταν ορατά πολλά ίχνη και αλόγων και ανθρώπων.

§1.6. Όταν το υποκείμενο είναι περιληπτικό ουσιαστικό (ουσιαστικό το οποίο γραμματικά είναι ενικού αριθμού, ως προς τη σημασία του όμως δηλώνει πλήθος προσώπων, π.χ. οι λέξεις τὸ πλῆθος, ἡ πόλις, τὸ στράτευμα, ὁ ὅμιλος, κλπ.), το ρήμα είναι δυνατόν να βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό, συμφωνώντας με τον σημασιολογικό και όχι τον γραμματικό αριθμό του υποκειμένου (σύνταξη κατά το νοούμενο).

ΘΟΥΚ 1.20.1 Ἀθηναίων γοῦν τὸ πλῆθος Ἵππαρχον οἴονται ὑφ' Ἁρμοδίου καὶ Ἀριστογείτονος τύραννον ὄντα ἀποθανεῖν || οι περισσότεροι λοιπόν από τους Αθηναίους πιστεύουν πως ο Ίππαρχος σκοτώθηκε από τον Αρμόδιο και τον Αριστογείτονα, ενώ ήταν τύραννος.

ΘΟΥΚ 1.125.1 τὸ πλῆθος ἐψηφίσαντο πολεμεῖν || η πλειοψηφία υπερψήφισε την πρόταση για πόλεμο.

ΘΟΥΚ 6.32.2 ξυνεπηύχοντο δὲ καὶ ὁ ἄλλος ὅμιλος ὁ ἐκ τῆς γῆς || μαζί με τους προηγούμενους (δηλ. εκείνους που βρίσκονταν πάνω στα πλοία) πρόσθετε τις προσευχές του και το άλλο πλήθος που βρισκόταν στην ακτή.

§1.7. Στην περίπτωση που το ρήμα έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, κανονικά βρίσκεται σε πληθυντικό αριθμό. Αν, επιπλέον, τα υποκείμενά του διαφέρουν ως προς το πρόσωπο, το ρήμα συμφωνεί με το επικρατέστερο πρόσωπο (επικρατέστερο είναι το πρώτο σε σχέση με το δεύτερο και το τρίτο, και το δεύτερο σε σχέση με το τρίτο).

ΠΛ Γοργ 523a διενείμαντο τὴν ἀρχὴν ὁ Ζεὺς καὶ ὁ Ποσειδῶν καὶ ὁ Πλούτων || μοίρασαν την εξουσία μεταξύ τους ο Δίας, ο Ποσειδώνας και ο Πλούτωνας.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 8.7.1 καὶ ὁ μὲν πατὴρ καὶ ἡ μήτηρ πάλαι δὴ […] ἐτετελευτήκεσαν αὐτῷ || ο πατέρας και η μητέρα του από καιρό πια του είχαν πεθάνει.

ΠΛ Πρωτ 361a ἐγώ τε καὶ σὺ μακρὸν λόγον ἑκάτερος ἀπετείναμεν || και εγώ και εσύ, ο καθένας από τη σκοπιά του, μιλήσαμε για πολλή ώρα.

ΛΥΣ 18.21 Διόμνηστος καὶ ἐγὼ καὶ ὁ ἀδελφὸς ἐκ μιᾶς οἰκίας τρεῖς ὄντες τριηραρχοῦμεν || ο Διόμνηστος και εγώ και αδελφός μου, τρεις από μια οικογένεια, είμαστε τριήραρχοι.

§1.8. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που το ρήμα, παρότι έχει περισσότερα από ένα υποκείμενα, βρίσκεται σε ενικό αριθμό και συμφωνεί ως προς το πρόσωπο με το πλησιέστερο ή το επικρατέστερο υποκείμενο.

ΞΕΝ ΚΠαιδ 7.3.11 παρῆν δὲ ὁ Γωβρύας καὶ ὁ Γαδάτας (αντί παρῆσαν) || ήταν παρόντες ο Γωβρύας και ο Γαδάτας.

ΔΗΜ 18.172 ἐκεῖνος ὁ καιρὸς καὶ ἡ ἡμέρα 'κείνη οὐ μόνον εὔνουν καὶ πλούσιον ἄνδρ' ἐκάλει, ἀλλὰ καὶ παρηκολουθηκότα τοῖς πράγμασιν ἐξ ἀρχῆς (αντί ἐκάλουν) η περίσταση και η ημέρα εκείνη απαιτούσαν έναν άνδρα όχι μόνο με καλές διαθέσεις για την πόλη και πλούσιο, αλλά και κάποιον που είχε παρακολουθήσει εξ αρχής την εξέλιξη των πραγμάτων.

ΛΥΣ 19.1 ἐὰν ἐγὼ μὲν μὴ νῦν εὖ εἴπω, οὐ μόνον ἐγὼ ἀλλὰ καὶ ὁ πατὴρ δόξει ἄδικος εἶναι (αντί δόξομεν ἄδικοι εἶναι) || αν εγώ τώρα δεν υπερασπιστώ σωστά την υπόθεση, όχι μόνο εγώ, αλλά και ο πατέρας μου θα φανεί άδικος.

ΠΛ Νομ 699d ἐπισκόπει μὴν καὶ σὺ καὶ Κλεινίας (αντί ἐπισκοπεῖτε) || εξετάστε λοιπόν κι εσύ και ο Κλεινίας.