Διδασκαλία-Εκπαίδευση

Εργαστήριο Αρχαιομάθειας 

Φύλλο εργασίας αριθμ. 21 

Σύνταξη-επιμέλεια: Ιωάννης Κονδυλόπουλος

Κείμενο: ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ 6.96.1-6.97.5
Γραμματική: Δοτική (ονομάτων) | Πτωτικά | Ρήματα
Συντακτικό: Προτάσεις (δευτερεύουσες) | Ευθύς-πλάγιος λόγος | Μετοχή (υποκείμενο)
Λεξιλογικά: Πόλεμος (ειδικό λεξιλόγιο) | Επιβίωση αρχαιοελληνικών λέξεων | Οικογένειες λέξεων
Ερμηνευτικά: ΘΟΥΚ 6.96.1-6.97.5 (κατανόηση-ερμηνεία)

Κείμενο

ΘΟΥΚΥΔΙΔΗΣ, ΙΣΤΟΡΙΑΙ 6.96.1-6.97.5

ΘΟΥΚ 6.96.1-6.97.5

[6.96.1] Καὶ οἱ Συρακόσιοι τοῦ αὐτοῦ θέρους, ὡς ἐπύθοντο τούς
[τε] ἱππέας ἥκοντας τοῖς Ἀθηναίοις καὶ μέλλοντας ἤδη ἐπὶ
σφᾶς ἰέναι, νομίσαντες, ἐὰν μὴ τῶν Ἐπιπολῶν κρατήσωσιν
οἱ Ἀθηναῖοι, χωρίου ἀποκρήμνου τε καὶ ὑπὲρ τῆς πόλεως
εὐθὺς κειμένου, οὐκ ἂν ῥᾳδίως σφᾶς, οὐδ' εἰ κρατοῖντο
μάχῃ, ἀποτειχισθῆναι, διενοοῦντο τὰς προσβάσεις αὐτῶν
φυλάσσειν, ὅπως μὴ κατὰ ταύτας λάθωσι σφᾶς ἀναβάντες
οἱ πολέμιοι· οὐ γὰρ ἂν ἄλλῃ γε αὐτοὺς δυνηθῆναι. [6.96.2] ἐξήρτηται
γὰρ τὸ ἄλλο χωρίον, καὶ μέχρι τῆς πόλεως ἐπικλινές τ' ἐστὶ
καὶ ἐπιφανὲς πᾶν ἔσω· καὶ ὠνόμασται ὑπὸ τῶν Συρακοσίων
διὰ τὸ ἐπιπολῆς τοῦ ἄλλου εἶναι Ἐπιπολαί. [6.96.3] καὶ οἱ μὲν
ἐξελθόντες πανδημεὶ ἐς τὸν λειμῶνα παρὰ τὸν Ἄναπον
ποταμὸν ἅμα τῇ ἡμέρᾳ (ἐτύγχανον γὰρ αὐτοῖς καὶ οἱ περὶ
τὸν Ἑρμοκράτη στρατηγοὶ ἄρτι παρειληφότες τὴν ἀρχήν)
ἐξέτασίν τε ὅπλων ἐποιοῦντο καὶ ἑξακοσίους λογάδας τῶν
ὁπλιτῶν ἐξέκριναν πρότερον, ὧν ἦρχε Διόμιλος φυγὰς ἐξ
Ἄνδρου, ὅπως τῶν τε Ἐπιπολῶν εἶεν φύλακες, καὶ ἢν ἐς
ἄλλο τι δέῃ, ταχὺ ξυνεστῶτες παραγίγνωνται. [6.97.1] οἱ δὲ Ἀθη-
ναῖοι ταύτης τῆς νυκτὸς τῇ ἐπιγιγνομένῃ ἡμέρᾳ ἐξητάζοντο
καὶ ἔλαθον αὐτοὺς παντὶ ἤδη τῷ στρατεύματι ἐκ τῆς Κατάνης
σχόντες κατὰ τὸν Λέοντα καλούμενον, ὃς ἀπέχει τῶν Ἐπι-
πολῶν ἓξ ἢ ἑπτὰ σταδίους, καὶ τοὺς πεζοὺς ἀποβιβάσαντες,
ταῖς τε ναυσὶν ἐς τὴν Θάψον καθορμισάμενοι· ἔστι δὲ
χερσόνησος μὲν ἐν στενῷ ἰσθμῷ προύχουσα ἐς τὸ πέλαγος,
τῆς δὲ Συρακοσίων πόλεως οὔτε πλοῦν οὔτε ὁδὸν πολλὴν
ἀπέχει. [6.97.2] καὶ ὁ μὲν ναυτικὸς στρατὸς τῶν Ἀθηναίων ἐν τῇ
Θάψῳ διασταυρωσάμενος τὸν ἰσθμὸν ἡσύχαζεν· ὁ δὲ πεζὸς
ἐχώρει εὐθὺς δρόμῳ πρὸς τὰς Ἐπιπολὰς καὶ φθάνει ἀναβὰς
κατὰ τὸν Εὐρύηλον πρὶν τοὺς Συρακοσίους αἰσθομένους ἐκ
τοῦ λειμῶνος καὶ τῆς ἐξετάσεως παραγενέσθαι. [6.97.3] ἐβοήθουν
δὲ οἵ τε ἄλλοι, ὡς ἕκαστος τάχους εἶχε, καὶ οἱ περὶ τὸν
Διόμιλον ἑξακόσιοι· στάδιοι δὲ πρὶν προσμεῖξαι ἐκ τοῦ
λειμῶνος ἐγίγνοντο αὐτοῖς οὐκ ἔλασσον ἢ πέντε καὶ εἴκοσι.
[6.97.4] προσπεσόντες οὖν αὐτοῖς τοιούτῳ τρόπῳ ἀτακτότερον καὶ
μάχῃ νικηθέντες οἱ Συρακόσιοι ἐπὶ ταῖς Ἐπιπολαῖς ἀνεχώ-
ρησαν ἐς τὴν πόλιν· καὶ ὅ τε Διόμιλος ἀποθνῄσκει καὶ τῶν
ἄλλων ὡς τριακόσιοι. [6.97.5] καὶ μετὰ τοῦτο οἱ Ἀθηναῖοι τροπαῖόν
τε στήσαντες καὶ τοὺς νεκροὺς ὑποσπόνδους ἀποδόντες τοῖς
Συρακοσίοις, πρὸς τὴν πόλιν αὐτὴν τῇ ὑστεραίᾳ ἐπικατα-
βάντες, ὡς οὐκ ἐπεξῇσαν αὐτοῖς, ἐπαναχωρήσαντες φρούριον
ἐπὶ τῷ Λαβδάλῳ ᾠκοδόμησαν, ἐπ' ἄκροις τοῖς κρημνοῖς τῶν
Ἐπιπολῶν, ὁρῶν πρὸς τὰ Μέγαρα, ὅπως εἴη αὐτοῖς, ὁπότε
προΐοιεν ἢ μαχούμενοι ἢ τειχιοῦντες, τοῖς τε σκεύεσι καὶ
τοῖς χρήμασιν ἀποθήκη.

Γραμματική

Δοτική (ονομάτων) [Επίπεδο Α]

Άσκηση 1η

Να σχηματίσεις τη δοτική των παρακάτω ονομάτων στον ενικό και πληθυντικό, όπως στο παράδειγμα.
ἀποκρήμνου: ἀποκρήμνῳ ἀποκρήμνοις

ἱππέαςΈλεγχος
ἐπικλινὲςΈλεγχος
τὰς προσβάσειςΈλεγχος
λειμῶναΈλεγχος
ποταμὸνΈλεγχος
νυκτὸςΈλεγχος
πόλεωςΈλεγχος
πλοῦνΈλεγχος
ἐξετάσεωςΈλεγχος
στάδιοιΈλεγχος
ἀποθήκηΈλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Πτωτικά [Επίπεδο Α]

Άσκηση 2η

Να πληκτρολογήσεις στα κενά τους τύπους που λείπουν από τη γραμματική ακολουθία των λέξεων, όπως στο παράδειγμα:

σφεῖς
σφῶν
σφίσι(ν)
σφᾶς (ΘΟΥΚ 6.96.1.3)

1.
01. πᾶν (ΘΟΥΚ 6.96.2.3)
02. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
03. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
04. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
05. πᾶν
2.
06. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
07. ταύτης (ΘΟΥΚ 6.97.1.2)
08. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
09. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
10. αὕτη
3.
11. φυγὰς (ΘΟΥΚ 6.96.3.6)
12. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
13. φυγάδι
14. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
15. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
4.
16. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
17. τάχους (ΘΟΥΚ 6.97.3.2)
18. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
19. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
20. τάχος
5.
21. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
22. σταδίων
23. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
24. σταδίους (ΘΟΥΚ 6.97.1.5)
25. Πατήστε για πληκτρολόγησηΈλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Ρήματα [Επίπεδο Α]

Άσκηση 3η

Για καθέναν από τους παρακάτω τύπους να πληκτρολογήσεις στο κενό που ακολουθεί τον αντίστοιχο τύπο οριστικής στην ίδια φωνή, όπως στο παράδειγμα: κρατοῖντο κρατοῦνται

κρατήσωσιν (ΘΟΥΚ 6.96.1.3)Έλεγχος
λάθωσι (ΘΟΥΚ 6.96.1.7)Έλεγχος
εἶεν (ΘΟΥΚ 6.96.3.7)Έλεγχος
παραγίγνωνται (ΘΟΥΚ 6.96.3.8)Έλεγχος
εἴη (ΘΟΥΚ 6.97.5.6)Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Συντακτικό

Προτάσεις (δευτερεύουσες) [Επίπεδο Α]

Άσκηση 4η

Με αντιγραφή-επικόλληση να μεταφέρεις στα κενά τις προτάσεις στις οποίες ανήκουν τα παρακάτω ρήματα και στη συνέχεια να επιλέξεις από τον πίνακα το είδος καθεμιάς από τις δευτερεύουσες προτάσεις, όπως στο παράδειγμα :

ἐπύθοντο (ΘΟΥΚ 6.96.1.1)
ὡς ἐπύθοντο τούς [τε] ἱππέας ἥκοντας τοῖς Ἀθηναίοις καὶ μέλλοντας ἤδη ἐπὶ σφᾶς ἰέναι
Δευτερεύουσα χρονική

κρατήσωσιν (ΘΟΥΚ 6.96.1.3)Έλεγχος
κρατοῖντο (ΘΟΥΚ 6.96.1.5)Έλεγχος
λάθωσι (ΘΟΥΚ 6.96.1.7)Έλεγχος
ἦρχε (ΘΟΥΚ 6.96.3.6)Έλεγχος
εἶεν (ΘΟΥΚ 6.96.3.7)Έλεγχος
δέῃ (ΘΟΥΚ 6.96.3.8)Έλεγχος
παραγίγνωνται (ΘΟΥΚ 6.96.3.8)Έλεγχος
ἀπέχει (ΘΟΥΚ 6.97.1.4)Έλεγχος
παραγενέσθαι (ΘΟΥΚ 6.97.2.5)Έλεγχος
εἶχε (ΘΟΥΚ 6.97.3.2)Έλεγχος
ἐπεξῇσαν (ΘΟΥΚ 6.97.5.4)Έλεγχος
εἴη (ΘΟΥΚ 6.97.5.6)Έλεγχος
προΐοιεν (ΘΟΥΚ 6.97.5.7)Έλεγχος
ΒοήθειαΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Άσκηση 5η

Να επιλέξεις από τον κατάλογο της στήλης Β την έγκλιση (καθώς και την αιτιολόγηση της εκφοράς) καθεμιάς από τις δευτερεύουσες προτάσεις της στήλης Α, όπως στο παράδειγμα:

Η πρόταση εκφέρεται με οριστική, γιατί δηλώνει κάτι που είναι ή παρουσιάζεται ως πραγματικό

AB
οὐδ' εἰ κρατοῖντο μάχῃΈλεγχος
ὧν ἦρχε Διόμιλος φυγὰς ἐξ ἌνδρουΈλεγχος
ὅπως τῶν τε Ἐπιπολῶν εἶεν φύλακεςΈλεγχος
ὃς ἀπέχει τῶν Ἐπιπολῶν ἓξ ἢ ἑπτὰ σταδίουςΈλεγχος
ὡς ἕκαστος τάχους εἶχεΈλεγχος
ὡς οὐκ ἐπεξῇσαν αὐτοῖςΈλεγχος
ὅπως εἴη αὐτοῖς τοῖς τε σκεύεσι καὶ τοῖς χρήμασιν ἀποθήκηΈλεγχος
ΒοήθειαΑπάντηση

Ευθύς-πλάγιος λόγος [Επίπεδο Β]

Άσκηση 6η

Αξιοποιώντας τα γραφόμενα στην παράγραφο ΘΟΥΚ 6.96.1, να φανταστείς έναν Συρακούσιο να εκθέτει τη γνώμη του (σε ευθύ λόγο) στη συνέλευση του λαού και στη συνέχεια να συμβουλεύει τους συμπολίτες του για τα παρακάτω:

Σημ. Να ακολουθήσεις τη σειρά των λέξεων του πρωτοτύπου.

Άσκηση 1η

1. Για την άφιξη και τα σχέδια των Αθηναίων:

Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Άσκηση 2η

2. Για τη δυνατότητα των Αθηναίων να υπερισχύσουν στη μάχη:

Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Άσκηση 3η

3. Η προτροπή προς τους Συρακουσίους:

Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Μετοχή (υποκείμενο) [Επίπεδο Α]

Άσκηση 7η

Να πληκτρολογήσεις στα παρακάτω κενά το υποκείμενο κάθε μετοχής (μαζί με το άρθρο, όπου υπάρχει), όπως στο παράδειγμα:

ἥκοντας (ΘΟΥΚ 6.96.1.2): ἱππέας

μέλλοντας (ΘΟΥΚ 6.96.1.2):Έλεγχος
νομίσαντες (ΘΟΥΚ 6.96.1.3):Έλεγχος
ἀναβάντες (ΘΟΥΚ 6.96.1.7):Έλεγχος
ἐξελθόντες (ΘΟΥΚ 6.96.3.2):Έλεγχος
παρειληφότες (ΘΟΥΚ 6.96.3.4):Έλεγχος
ἐπιγιγνομένῃ (ΘΟΥΚ 6.97.1.2):Έλεγχος
ἀποβιβάσαντες (ΘΟΥΚ 6.97.1.5):Έλεγχος
προύχουσα (ΘΟΥΚ 6.97.1.7):Έλεγχος
αἰσθομένους (ΘΟΥΚ 6.97.2.4):Έλεγχος
ΒοήθειαΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Λεξιλογικά

Πόλεμος (ειδικό λεξιλόγιο) [Επίπεδο Β]

Άσκηση 8η

Να βρεις στο κείμενο και να πληκτρολογήσεις στον λημματικό τους τύπο τις παρακάτω λέξεις ή εκφράσεις:

αποκλείομαι με τείχος:Έλεγχος
οχυρώνω με πασσάλους:Έλεγχος
επιτίθεμαι, πέφτω πάνω στον εχθρό:Έλεγχος
το ναυτικό, ο στόλος (δύο λέξεις):Έλεγχος
το πεζικό (δύο λέξεις):Έλεγχος
βαριά οπλισμένος στρατιώτης:Έλεγχος
πρόχειρο μνημείο που έστηναν μετά τη μάχη οι νικητές:Έλεγχος
αυτός που βρίσκεται κάτω από την προστασία συνθηκών ή ανακωχής:Έλεγχος
βγαίνω από τα τείχη και επιτίθεμαι εναντίον κάποιου:Έλεγχος
επίλεκτος:Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Επιβίωση αρχαιοελληνικών λέξεων [Επίπεδο Α]

Άσκηση 9η

Στα παρακάτω μεταφρασμένα αποσπάσματα (μετάφραση Λαμπρίδη) επισημαίνονται κάποιες λέξεις. Να αναζητήσεις τους αρχαιοελληνικούς τύπους στο ΘΟΥΚ 6.97.1 εξ. και να τους πληκτρολογήσεις στον λημματικό τους τύπο, για να συμπληρώσεις τη στήλη Α του πίνακα. Στη συνέχεια, να πληκτρολογήσεις στη στήλη Β τους αντίστοιχους τύπους στη νέα ελληνική.

Οι Αθηναίοι πάλι, την ίδια εκείνη νύχτα(1), πριν από την ημέρα (2) της γενικής επιθεώρησης, πέρασαν χωρίς να τους καταλάβουν με ολόκληρη τη δύναμή τους και προσεγγίζοντας στην ακτή που λέγεται Λέων, και που απέχει έξη ή επτά στάδια από τις Επιπολές, και ξεμπαρκάροντας εκεί το πεζικό πήγαν κι άραξαν τα καράβια, στη Θάψο· αυτή είναι χερσόνησος (3) που εξέχει στο πέλαγος (4) σα στενός ισθμός (5), και δεν απέχει πολύ από την πολιτεία των Συρακουσών ούτε από τη στεριά ούτε από τη θάλασσα. (…)
επειδή όμως αυτοί δε βγήκαν να δώσουνε μάχη, γύρισαν στις θέσεις τους κ' έχτισαν φρούριο (6) πάνω στο Λάβδαλο, που βρίσκεται στην άκρη-άκρη του γκρεμού (7) του βουνού των Επιπολών και κοιτάει προς τα Μέγαρα, για να 'χουν, όποτε απομακρύνονταν είτε για να πολεμήσουν είτε για να χτίσουν τείχος, αποθήκη (8) για τα όπλα και τα χρήματά (9) τους.

Παράδειγμα: νὺξ νύχτα

*AB
Έλεγχος
Έλεγχος
Έλεγχος
Έλεγχος
Έλεγχος
Έλεγχος
Έλεγχος
Έλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Οικογένειες λέξεων [Επίπεδο Α]

Άσκηση 10η

Να βρεις στο κείμενο και να πληκτρολογήσεις στα παρακάτω κενά μια ετυμολογικά συγγενή λέξη για καθεμιά από τις ακόλουθες λέξεις του αποσπάσματος, όπως στο παράδειγμα:

κρημνοῖς ἀποκρήμνου

προΐοιενΈλεγχος
παραγίγνωνταιΈλεγχος
σχόντεςΈλεγχος
τειχιοῦντεςΈλεγχος
προσβάσειςΈλεγχος
φυλάσσεινΈλεγχος
ΑπάντησηΒοήθεια στην πληκτρολόγηση

Ερμηνευτικά

ΘΟΥΚ 6.96.1-6.97.5 (κατανόηση-ερμηνεία) [Επίπεδο Α]

Άσκηση 11η

Να επιβεβαιώσεις ή να αναιρέσεις την αλήθεια των παρακάτω ισχυρισμών:

Άσκηση 1η

Οι Επιπολές βρίσκονταν σε μεγάλη απόσταση από την πόλη των Συρακουσών.

ΣΩΣΤΟ
ΛΑΘΟΣ
ΈλεγχοςΑπάντηση

Άσκηση 2η

Αποκλειστική αποστολή των εξακοσίων επίλεκτων Συρακούσιων θα ήταν η φύλαξη των Επιπολών.

ΣΩΣΤΟ
ΛΑΘΟΣ
ΈλεγχοςΑπάντηση

Άσκηση 3η

Οι Αθηναίοι δεν κατόρθωσαν να μείνουν απαρατήρητοι κατά την προσέγγισή τους στην περιοχή των Συρακουσών και έτσι αναγκάστηκαν να στρατοπεδεύσουν στη γειτονική χερσόνησο Θάψο.

ΣΩΣΤΟ
ΛΑΘΟΣ
ΈλεγχοςΑπάντηση

Άσκηση 4η

Αθηναϊκός στρατός και στόλος με συνδυασμένη επίθεση κατόρθωσαν να νικήσουν τους Συρακούσιους και να καταλάβουν τις Επιπολές.

ΣΩΣΤΟ
ΛΑΘΟΣ
ΈλεγχοςΑπάντηση

Άσκηση 5η

Οι Αθηναίοι επέτρεψαν στους Συρακούσιους να πάρουν από το πεδίο της μάχης τους νεκρούς τους.

ΣΩΣΤΟ
ΛΑΘΟΣ
ΈλεγχοςΑπάντηση