Ερμούπολη της Σύρου, η «Αρχόντισσα των Κυκλάδων». Μια νησιώτικη πόλη με ξεχωριστή ταυτότητα, απαστράπτουσα στο εκτυφλωτικό φως του Αιγαίου και επιβλητική χάρη στα εντυπωσιακά αρχιτεκτονικά μνημεία της, που μαρτυρούν την αίγλη του παρελθόντος της.
Η πόλη ονομάστηκε έτσι προς τιμή του αρχαίου θεού του εμπορίου Ερμή από τους πρώτους οικιστές της, πρόσφυγες εμπόρους που ήρθαν σταδιακά μετά την επανάσταση του 1821 στο νησί από τη Μικρά Ασία, τη Χίο, την Κάσο, τα Ψαρά και την Κρήτη, αναζητώντας ασφάλεια. Οι ιστορικές συνθήκες που οδήγησαν στην ίδρυση της Ερμούπολης συνέβαλαν και στη συγκρότηση της ιδιαίτερης κοινωνικής και πολιτισμικής φυσιογνωμίας της. Έτσι, αναπτύχθηκε στους κόλπους της μια δυναμική, νεωτερική και καθαρά εξευρωπαϊσμένη αστική τάξη με διάχυτες επιρροές από τις ιδεολογικές αρχές του φιλελευθερισμού και του διαφωτισμού, αλλά και από τον ιδιόμορφο καθολικισμό μεγάλης μερίδας των κατοίκων της.
Τα πρώτα χρόνια του νέου ελληνικού κράτους, το λιμάνι της Ερμούπολης έγινε το πρώτο εμπορικό λιμάνι της Ελλάδας και σπουδαίο κέντρο του διαμετακομιστικού εμπορίου της Ανατολικής Μεσογείου. Γι’ αυτό και κατά την περίοδο 1840-1880 η Ερμούπολη αναπτύχθηκε ραγδαία και μετατράπηκε σε μια κοσμοπολίτικη πόλη. Ακολούθησαν στη δεκαετία του 1880 χρόνια μαρασμού, λόγω της ανάπτυξης άλλων ελληνικών λιμανιών, κυρίως του Πειραιά. Ωστόσο, από τα μέσα του 19ου αιώνα δημιουργήθηκε στην ακτή της Ερμούπολης μία μεγάλη βιομηχανική ζώνη και άρχισε μια μακρά περίοδος ανάκαμψης, η οποία διήρκεσε μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ου αι. Στο τέλος, όμως, του μεσοπολέμου τα εργοστάσια έκλεισαν και το λιμάνι της πόλης νέκρωσε.
Αναμφισβήτητα, τον λογοτεχνικό ιστό της πόλης και των ιστορικών αλλαγών της πλέκουν πολλά και ποικίλα λογοτεχνικά κείμενα, ποιητικά και πεζά, γραμμένα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους και με διαφορετική τεχνοτροπία κυρίως από ανθρώπους που έζησαν και περπάτησαν στα στενά της. Σε αρκετά από αυτά, που ανθολογούνται και εδώ, η Ερμούπολη δε διαχωρίζεται από το νησί της Σύρου, ταυτίζεται με αυτό. Σε άλλα, πάλι, είναι εμφανή συγκεκριμένα γεωγραφικά σημεία της πόλης της Ερμούπολης και της γύρω περιοχής. Η πολυκύμαντη στο πέρασμα του χρόνου ανθρωπογεωγραφία της με την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της ανασυντίθεται μέσα από τα ανθολογημένα λογοτεχνικά κείμενα, τα επιλεγμένα τραγούδια και βίντεο, αλλά και τις άφθονες εικόνες, που συνιστούν κυρίως πανοραμικές απόψεις περιοχών της ή φωτογραφικές απεικονίσεις οδών, πλατειών, κτισμάτων και κατοίκων της σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους. Δε μένει παρά να επιχειρήσουμε να διακρίνουμε τις πολλαπλές, άλλοτε συγκρουόμενες και άλλοτε αλληλοεπικαλυπτόμενες όψεις της κατά τη διάρκεια της ψηφιακής μας περιήγησης.