ΣΤ2. Η Μυκηναϊκή τέχνη

Οι ερευνητές^[26] συγκρίνουν, συνήθως τη μυκηναϊκή τέχνη^[27] με την προγενέστερη μινωική της Κρήτης, εντοπίζοντας ομοιότητες και διαφορές, ενώ δε λείπουν και απόψεις που θεωρούν πως η μυκηναϊκή τέχνη αποτελεί μετεξέλιξή ή/και μίμηση της μινωικής. Ταυτόχρονα, οι ίδιοι αναζητούν πρόδρομα στοιχεία του μεταγενέστερου ελληνικού κλασικού πολιτισμού στη μυκηναϊκή περίοδο, θεωρώντας -μετά και από την ταύτιση της μυκηναϊκής Γραμμικής Β γραφής με την ελληνική γλώσσα ύστερα από την αποκρυπτογράφηση της από τον Μ. Βέντρις- τον μυκηναϊκό πολιτισμό ως τον «πρώτο ελληνικό πολιτισμό». Οι αναφορές στην τέχνη τονίζουν μεν την επίδραση της μινωικής τέχνης, αλλά από την άλλη πλευρά αναγνωρίζουν και «καθαρά» μυκηναϊκά χαρακτηριστικά, όπως, για παράδειγμα, συμβαίνει στην περίπτωση της αρχιτεκτονικής. Τονίζεται, επίσης, το γεγονός ότι η μυκηναϊκή τέχνη εμφανίζει μια πορεία από τη ζωντάνια των πρώτων αιώνων της θεωρούμενης μινωικής επίδρασης προς τη σχηματοποίηση και την τυποποίηση των διακοσμητικών θεμάτων, την επανάληψη δηλαδή με τον ίδιο τρόπο των ίδιων μοτίβων, η οποία παρατηρείται μετά το 1400 π.Χ. Τότε πιστεύεται πως η μινωική Κρήτη καταρρέει και την αντικαθιστά η μυκηναϊκή κυριαρχία σε όλο το Αιγαίο η οποία και καταλήγει στο φαινόμενο που ονομάζεται «Μυκηναϊκή Κοινή».

Η «Μυκηναϊκή Κοινή» υποδηλώνει, βέβαια, κοινά πολιτιστικά στοιχεία, για παράδειγμα στη γλώσσα, στα ήθη και έθιμα, στη θρησκεία και στον υλικό πολιτισμό, αλλά ίσως να παραπέμπει, εκτός από μια πιθανή κοινότητα ανθρώπων με «συνείδηση» κοινής καταγωγής, και σε μια κοινωνία με κοινά ζητούμενα και σύμβολα για τις ταυτότητες και τις ιδέες των ανθρώπων της. Μπορεί να δηλώνει, επιπλέον, μια μαζική και τυποποιημένη παραγωγή αντικειμένων η οποία κυριαρχεί σε σχέση με τη χειροποίητη παραγωγή των μικρών κοινοτήτων και νοικοκυριών, ένα φαινόμενο που μοιάζει λίγο με τη σημερινή εξάλειψη των χειροτεχνικών, βιοτεχνικών και «μοναδικών» προϊόντων, από τα αντίστοιχα τυποποιημένα και όμοια βιομηχανικά.

Στο παραπάνω πλαίσιο δύο θεωρούνται, παραδοσιακά, ως τα κύρια χαρακτηριστικά της μυκηναϊκής τέχνης: α) η επίδραση από την τέχνη του μινωικού πολιτισμού που αναπτύχθηκε στην Κρήτη από τον 19ο μέχρι τον 15ο αι. π.Χ. (1900-1450 π.Χ. περίπου), και β) ο «πολεμικός», ρωμαλέος και αγωνιστικός χαρακτήρας του περιεχομένου της, από τον 15ο αι. π.Χ. και μετά, σε αντίθεση με την κυριαρχία θεμάτων από τη φύση, αλλά και θεμάτων που θεωρούνται «ειρηνικά» στην αντίστοιχη μινωική τέχνη (βλ. Ιακωβίδης 1994: 222). Θα προσθέταμε εδώ και ένα τρίτο χαρακτηριστικό. Φαίνεται πως η τέχνη της μυκηναϊκής εποχής συνδέεται στενά με την κοινωνική διαστρωμάτωση της περιόδου, καθώς αποσκοπούσε στην υποδήλωση και ενίσχυση του κύρους των ανώτερων κοινωνικά τάξεων, ενώ ελεγχόταν από τα ανάκτορα και τα μικρότερα κέντρα, στο επίπεδο τόσο της εισαγωγής πρώτων υλών, της ύπαρξης τεχνιτών και εργαστηρίων, όσο και της ίδιας της παραγωγής.

Επιπρόσθετα, σημαντικό ρόλο στην παραγωγή αντικειμένων που σχετίζονται και με την τέχνη πρέπει να διαδραμάτιζε το εμπόριο το οποίο πρέπει να συνέβαλε τα μέγιστα και στην εξάπλωση της «Μυκηναϊκής Κοινής». Ειδώλια, κοσμήματα, φυλαχτά, σφραγίδες, αιγυπτιακοί σκαραβαίοι, αγγεία, όπλα, εργαλεία και βάρη κατασκευασμένα από διάφορα υλικά όπως αλάβαστρο, πηλό, φαγεντιανή, ορεία κρύσταλλο, ελεφαντόδοντο, μάρμαρο, χαλκό, χρυσό και ασήμι διακινούνται σε όλο τον γνωστό κόσμο της Ύστερης Εποχής του Χαλκού: από τη δυτική Μεσόγειο, σημερινή Ιταλία, Σικελία και Σαρδηνία μέχρι την ανατολική Μεσόγειο των Αιγυπτίων, των Χετταίων, των Ασσύριων και Βαβυλώνιων και των κατοίκων της Συροπαλαιστινιακής ακτής, με τους λαούς του Αιγαίου και της Κύπρου να βρίσκονται στο μέσον.^[28]