Σεγδίτσα Π.Ε., Οι κοινοί ναυτικοί μας όροι και αι ρωμανικαί γλώσσαι, Αθήνα 1967, Ίδρυμα Ευγενίδου, Βιβλιοθήκη του Ναυτικού

1. Χαρακτηριστικά έκδοσης

Η μελέτη αποτελείται από 116 σελίδες. Περιλαμβάνει εισαγωγικά α) την εισήγηση του Δ. Βαγιακάκου, διευθυντή του Κέντρου Συντάξεως του Ιστορικού Λεξικού της Ακαδημίας Αθηνών, για τον γλωσσικό διαγωνισμό της εν Αθήναις Γλωσσικής Εταιρείας του έτους 1967 και β) εισαγωγή του συγγραφέα καθώς και γ) πίνακα συντομογραφιών και βιβλιογραφίας (ενιαίος πίνακας). Οι σελίδες 10-115 περιέχουν τα 1420 λήμματα του γλωσσαρίου. Είναι δίστηλες με διπλή κεφαλίδα. Σε κάθε άρθρο με έντονους χαρακτήρες τυπώνεται το λήμμα. Με πλάγια στοιχεία δηλώνεται η γραμματική κατηγορία όταν πρόκειται για ρήμα ή επίρρημα, ενώ το ουσιαστικό ακολουθείται από το άρθρο του. Σε κάποιες περιπτώσεις το λήμμα δεν κατατάσσεται γραμματικά (συνήθως όταν προέρχεται από κάποια επιρρηματική φράση). Ακολουθεί το ερμήνευμα και η ετυμολόγηση του από την αντίστοιχη λέξη ή έκφραση ρωμανικής γλώσσας, ενώ κατόπιν παρατίθενται χωρία από κείμενα με παραπομπές. Σε ορισμένα λήμματα υπάρχει ευρύτερος σχολιασμός (π.χ . σχετικά με παλαιότερες απόψεις για την ετυμολόγηση, πβ. τσιμινιέρα), καθώς και βιβλιογραφικά στοιχεία, όταν πρόκειται για έργα τα οποία δεν συμπεριληφθήκανε στον πίνακα συντομογραφιών-βιβλιογραφίας.

Στη σελίδα 116 παρατίθεται μικρός Πίναξ ημαρτημένων.

2. Περιεχόμενα - Παρατηρήσεις

I. ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

Η καταγραφή των λέξεων του κοινού ελληνικού ναυτικού λεξιλογίου, οι οποίες προέρχονται από διάφορες ρομανικές γλώσσες, κυρίως από την ιταλική και τις διαλέκτους της και σε μικρότερο βαθμό από τη γαλλική και την ισπανική. Η χρήση των λέξεων που συμπεριλαμβάνονται εκτείνεται σύμφωνα με την εισαγωγή από τον 6^ο-7^ο αι. μέχρι και την περίοδο μετά τη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, ενώ κάποιοι όροι επιβίωσαν μέχρι σήμερα.

II. ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στον Πρόλογο γίνεται αναφορά σε προηγούμενες χρονολογικά μελέτες και γλωσσάρια ναυτικών όρων που προέρχονται από τις ρομανικές γλώσσες. Με μία μικρή ιστορική αναδρομή παρουσιάζονται τα αίτια του δανεισμού από τις ρομανικές γλώσσες (κυρίως ιταλική και ενετική) στον τομέα του ναυτικού λεξιλογίου. Οι πρώτες επαφές των Βυζαντινών με τα ναυτικά κέντρα της Αδριατικής και της Ιταλίας τοποθετούνται κατά τον 6^ο με 7^ο αι., αλλά γίνονται εντονότερες κατά τον 10^ο αι. και εξής. Οι όροι που καταγράφονται χρησιμοποιούνταν μέχρι και μετά την επανάσταση του 1821 και τη σύσταση του ελληνικού κράτους, οπότε έγιναν και οι πρώτες προσπάθειες για τον καταρτισμό επίσημου ναυτικού ονοματολογίου. Μεγάλος όμως αριθμός από τις καταγραφόμενες λέξεις παρέμεινε μέχρι και τη σύγχρονη εποχή παρά την εισροή νέων δανείων, κυρίως αγγλικών. Στο τέλος του προλόγου υπάρχει κατάλογος των βασικότερων βιβλιογραφικών πηγών για τη σύνταξη της μελέτης.

III. ΠΙΝΑΚΑΣ

Οι σ. 18-23 της μελέτης περιέχουν πίνακα συντομογραφιών και ανάλυση των εκδόσεων που αποτελούν τις βιβλιογραφικές πηγές της μελέτης.

IV. ΜΑΚΡΟΔΟΜΗ

Τα λήμματα διαρθρώνονται στο γλωσσάριο με μοναδικό κριτήριο το αλφαβητικό. Δεύτεροι τύποι των λημμάτων σημειώνονται με έντονα στοιχεία όπως και το λήμμα (π.χ. μάκενα η, και μάκινα). Τα ομόγραφα λήμματα δεν διαφοροποιούνται μεταξύ τους παρά μόνο από το περιεχόμενό τους (πβ. λ. μαδέρι). Τυπογραφικά τα λήμματα σημειώνονται με έντονα στοιχεία.

V. ΜΙΚΡΟΔΟΜΗ

Το κάθε λήμμα αποτελείται από τη λημματική λέξη και τους τύπους του, εφόσον υπάρχουν, το ερμήνευμα και την ετυμολόγηση από την αντίστοιχη λέξη ή φράση ρωμανικής γλώσσας (τυπολογικό - σημασιολογικό - ετυμολογικό). Κατόπιν παρατίθενται χωρία με τις παραπομπές τους για τη χρήση της κάθε λέξης.

3. Αξιολογικές παρατηρήσεις

Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή προσπάθεια συγκέντρωσης των ελληνικών ναυτικών όρων που προέρχονται από τις ρωμανικές γλώσσες από έναν μη ειδικό φιλόλογο ή γλωσσολόγο μεν, αλλά πολύ έμπειρο στη ναυτική ορολογία και με μεγάλη διάθεση για όσο το δυνατόν πληρέστερη έρευνα του αντικειμένου, ερευνητή.

Σε σχέση με αντίστοιχες εκδόσεις από άλλους μη ειδικούς ερευνητές των λεξιλογικών δανείων κατά την ίδια περίπου χρονική περίοδο, παρατηρούμε εκτενέστερη και εξαντλητικότερη χρήση της ειδικής βιβλιογραφίας. Συγκριτικά επίσης, οι όροι αντλήθηκαν από αρκετές πηγές (παλαιότερα και νεότερα λογοτεχνικά και μη κείμενα, ειδικές μελέτες για τη ναυτική ορολογία, λεξικά εγκυκλοπαιδικά και ξενόγλωσσα). Παρατηρείται επίσης αρκετά καλή γνώση της λεξικογραφικής παράδοσης μέσα στην οποία ο συγγραφέας καλείται να ανιχνεύσει την πορεία της κάθε λέξης.

Ορισμένες από τις λέξεις που συμπεριλαμβάνονται δεν φαίνεται (από το ερμήνευμα τους) να έχουν ειδική σχέση με τα ναυτικά, δεδομένου ότι πρόκειται για λεξιλογικά δάνεια της κοινής νεοελληνικής, τα οποία θα μπορούσαν να είχαν εξαιρεθεί από την έκδοση αυτή (π.χ. γκρίζος, κρεπάρω, πάρλα).

Οι ειδικοί ελληνικοί όροι που χρησιμοποιούνται για να ερμηνεύσουν τους ξενικούς είναι αρκετές φορές εξίσου ακατανόητοι για τον μη ειδήμονα στα ναυτικά αναγνώστη (π.χ. παγιόλο επιφράκτης, παλάγκο σύσπαστον), πράγμα που κάνει συχνά απαραίτητη την παράλληλη χρήση λεξικού της σύγχρονης ναυτικής ορολογίας.

Παρουσίαση: Ανθούλα Ζαγκλαβήρα