Γεωργίου Κοτσοβίλλη, Περί εξαρτισμού των πλοίων ήτοι εξέτασις, καταμέτρησις και αναλογίαι των εμπορικών πλοίων παντός είδους. Απλαί μέθοδοι του σχεδιάζειν και εξαρτίζειν πλοία και λέμβους, κόπτειν εν αναλογία και εφαρμόζειν ιστία, σχοινία κλπ. κλπ. κλπ., Σύρος, 2η έκδ. (Ν. Φρέρη), 1919. Ανατύπωση, Αθήνα, Καραβίας, 1979.

1. Χαρακτηριστικά έκδοσης

• Η μελέτη καλύπτει 144 σελίδες.
• Η ύλη κατανέμεται σε 5 μέρη και κάθε μέρος χωρίζεται σε υποκεφάλαια χωρίς αρίθμηση.
• Οι τίτλοι των κεφαλαίων και των υποκεφαλαίων, καθώς και οι όροι τυπώνονται με έντονα στοιχεία.
• Ενσωματωμένα στην κυρίως ύλη είναι πίνακες, σχεδιάσματα και εικόνες.

2. Περιεχόμενα - Παρατηρήσεις

Το βιβλίο χωρίζεται σε 5 μέρη: στο 1^ο μέρος (σσ. 9-76) ο Κοτσοβίλλης περιγράφει μια σειρά πλοίων (Κορβέτο ή Νάβε, Μπάρκο ή Γαβάρα, Μπάρκο-Μπέστια, Μπρίκι, Βρίκι, Γολέτα, Σκούνα με σταύρωσιν, Σκούνα δίχως σταύρωσιν, Λόβερ, Μπορμπάρδα, Σαμπατιέρα Μπομπάρδα, Κότερο, Τσιρνίκι, Μπελού, Σακκουλέβα, Μπρατσέρα)· η περιγραφή καλύπτει το μέγεθος κάθε πλοίου, τον τρόπο υπολογισμού της κλίμακας (Περί σκάλας), την τοποθέτηση & το μέγεθος των ιστίων, το μέγεθος των Κεραιών (Αντένες ή Πινά) και τις ονομασίες τους. Επίσης τα σχοινιά και τις ονομασίες τους, το πάχος των σχοινιών και των συρμάτων και γενικά όρους που συχνά ποικίλλουν σε κάθε πλοίο. Η περιγραφή εμπλουτίζεται με σχέδια των πλοίων και πίνακες.

Το 2^ο μέρος (σσ. 77-89) αναφέρεται στους Ιστοθέτες (Γαύρια ). Συγκεκριμένα στην τοποθέτηση των ιστών - άρμπουρων και του Μπομπρέσου, στη χρήση της Γαύριας, στον τρόπο που κόβουμε τα Ξάρτια και τα Παταράτσα, στο χειρισμό των εργαλείων. Ακόμα, ο Κοτσοβίλλης περιγράφει τα ιστία (άρμπουρα), τον τρόπο που «ματίζονται» τα σχοινιά, τον περιελιγμό των σχοινιών (πατρουνάρισμα) δίνοντας παράλληλα τα σχέδια των ιστίων και των σχοινιών. Το τμήμα αυτό του βιβλίου τελειώνει με τον τρόπο που γίνονται τα πορτούζια, το μύομμα και το ξενοθήλυ και το μέτρημα των σχοινιών, του σίρματος και της αλυσίδας.

Στο 3^ο μέρος (σσ. 90-112) ο Κοτσοβίλλης δίνει πληροφορίες για τα Ιστία (πανιά) και συγκεκριμένα για τη μαΐστρα, τον τρίγκο, την κουρτελάτσα, τους φλόκους, την μπούμα (σχεδιασμός, υλικό, κοπή και άλλες χρήσιμες πληροφορίες). Επιπλέον, περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο μετριούνταν, σχεδιάζονταν και κόβονταν οι τέντες και στο τέλος ασχολείται με τα πανιά των ατμόπλοιων και τους ανεμοδόχους. Και σ΄ αυτό το τμήμα του βιβλίου οι περιγραφές συνοδεύονται από σχέδια-πίνακες.

Το 4^ο μέρος (σσ. 113-124) έχει ως αντικείμενο του τις λέμβους. Συγκεκριμένα περιγράφονται οι : Λέμβος με δύο λατίνια, Λέμβος Λατίνι, Λέμβος με δύο πέννες, Λέμβος Πέννα, Λέμβος με δύο μπούμες, Λέμβος Κότερο, Λέμβος με δύο ψάθες, Λέμβος Ψάθα, Λέμβος Σακκουλέβα ή Μαλτέζα. Σε κάθε περίπτωση δίνεται το σχέδιο της βάρκας και στοιχεία για το μέγεθος, την τοποθέτηση των αρμπούρων, τις αντένες, το μπαστούνι κ.ά.

Ευρετήριο (δίστηλο) ναυτικών λέξεων και φράσεων καλύπτει το 5^ο μέρος του βιβλίου (σσ. 125-144) στο οποίο οι συνώνυμες λέξεις ή φράσεις, που παρατίθενται, λειτουργούν ερμηνευτικά, λ.χ. βιράρω αργάτη, στρέφω/ δένω άγκουρα, αγκυροδετώ/ μηδενικό, αφετηρία/ μπούσουλας, πυξίς. Επιπρόσθετα είναι αρκετά χρήσιμο για την κατανόηση των προηγούμενων τεσσάρων μερών του βιβλίου.

3. Αξιολογικές Παρατηρήσεις

Το γεγονός πως το βιβλίο διανθίζεται από μεγάλο αριθμό σχεδίων είτε καραβιών είτε εργαλείων και από πολλούς πίνακες - πολύ βοηθητικός είναι ο πίνακας με την αναλογία μέτρων μήκους, πλάτους και πάχους (σ. 8)- σε συνδυασμό με τους ναυτικούς όρους [λέξεις & εκφράσεις] που διαβάζει κανείς όχι μόνο στο ευρετήριο, αλλά σ' όλα τα μέρη του βιβλίου καθιστούν το έργο του Κοτσοβίλλη σημαντική πηγή άντλησης πληροφοριών σχετικών με τα εμπορικά πλοία κάθε είδους. Μια άλλη αξιοσημείωτη προσφορά του έργου είναι πως ο Κοτσοβίλλης διατήρησε στο βιβλίο του τη ναυτική «ζωντανή» γλώσσα, τη ναυτική διάλεκτο, χωρίς καμία προσπάθεια εξελληνισμού των ναυτικών όρων: "Μοναδική ίσως εξαίρεση αποτέλεσε το βιβλίο του ερμουπολίτη «ναυτοδασκάλου» Γεωργ. Ι. Κοτσοβίλλη με τον τίτλο «Περί εξαρτισμού των πλοίων», που εκδόθηκε στη Σύρα το 1894 είχε γραφτεί όμως παλιότερα και ο εκδότης «ετήρησε την μικτήν αλλά εκφραστική των ναυτικών διάλεκτον εις ην και μόνην περιωρίζοντο αι γνώσεις του γράψαντος». Ένα απόσπασμα απ' το βιβλίο αυτό (…) είναι αρκετό για να δείξει πόσο όμορφα θα είχε διαμορφωθεί η ναυτική μας γλώσσα αν αφήνονταν ελεύθερη στο στόμα των ναυτικών αντί να … διορθωθεί." [απόσπασμα από τον Πρόλογο του Α.Ι. Τζαμτζή στο βιβλίο Ονοματολόγιον Ιστιοφόρων 1890 του Η. Φ. Κανελλόπουλου, σσ. 19-20].

Παρουσίαση: Άννα Δεληγιαννοπούλου