Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <

Ο Κοδρικάς, ο οποίος είχε σταδιοδρομήσει στις φαναριώτικες αυλές των ηγεμόνων, όπου είχε δημιουργήσει δεσμούς με τον πνευματικό κύκλο του Μοισιόδακα και του Καταρτζή, πριν ακολουθήσει ως διερμηνέας την πρώτη οθωμανική διπλωματική αποστολή στο Παρίσι το 1797, ήταν άνθρωπος με φιλελεύθερες τάσεις. Αποπειράθηκε να μεταφράσει το Essay on Man του Alexander Pope, ενώ η μετάφραση μαζί με την παράλληλη ενημέρωση του έργου του Fontenelle, Entretiens sur la pluralité des mondes, την οποία πραγματοποίησε, πιθανότατα κατά προτροπή του Μοισιόδακα, επέσπευσε τη δημοσίευση του έργου του Σεργίου Μακραίου, Τρόπαιον κατά των οπαδών του Κοπερνίκου και, σύμφωνα με μία μαρτυρία, καταδικάστηκε από την Εκκλησία. Είναι σαφές ότι ο Κορδικάς δεν ήταν άνθρωπος του Αντιδιαφωτισμού. Αντιστρατεύθηκε όμως έντονα στις πιο προωθημένες ιδεολογικές θέσεις, που εκπροσωπούσαν ο Κοραής και οι οπαδοί του κατά τις δύο προεπαναστατικές δεκαετίες. Αντικείμενο της διαμάχης, που κορυφώθηκε μεταξύ του 1816 και του 1821, ήταν το γλωσσικό ζήτημα. Κατά των επιχειρημάτων του Κοραή για την απλούστευση και τον «καθαρισμό» της νέας ελληνικής γλώσσας, ο Κοδρικάς επέμενε ότι το γλωσσικό όργανο του γένους όφειλε να είναι η επίσημη γλώσσα, την οποία καλλιεργούσαν και χρησιμοποιούσαν το Πατριαρχείο και οι φαναριώτικες αυλές. Ο Κοδρικάς γνώριζε ασφαλώς ότι η διαμάχη δεν αφορούσε ουσιαστικά δύο αντίθετες γλωσσικές θεωρίες, αλλά αντιπαρέθετε δύο αντίπαλες πολιτικές στάσεις σχετικά με το μέλλον του γένους. Ο ίδιος δεν αποσκοπούσε στην εξουδετέρωση του Διαφωτισμού, αλλά μόνο στην περιστολή των ανατρεπτικών του επιπτώσεων, τις οποίες θεωρούσε καταστρεπτικές για την έννομη τάξη και τις γνήσιες παραδόσεις του Ορθόδοξου Ελληνισμού. Κατά την άποψή του, ο Κοραής δεν ήταν απλός εκδότης των κλασικών συγγραφέων και γλωσσικός μεταρρυθμιστής, αλλά «αυτεπάγγελτος νομοθέτης προς αναστάτωσιν των κοινών εθίμων», η δε θεωρία του δεν αποτελούσε παρά «μίαν αίρεσιν συστηματικήν, η οποία αποτείνεται δραστικώς, όχι μόνον εις γενικήν ανατροπήν και του σχήματος και της μορφής και όλης διόλου της οργανικής κατασκευής της Εθνικής Διαλέκτου μας, αλλά και προς τέλειαν αναστάτωσιν και μεταβολήν και του ήθους και του έθους και ολοκλήρου της ηθικής καταστάσεως του Έθνους μας». Ο κοραϊσμός συνεπώς απέβλεπε «εις γενικήν αναστάτωσιν των καθεστώτων», ο νομοθέτης του ήταν στην πραγματικότητα «Δημεγέρτης» και στις αντιπαραθέσεις του γλωσσσικού ζητήματος ο λόγος ήταν «περί των κυριωτέρων εθίμων του Γένους μας όχι απλώς περί δύο ή τριών Γραικοβαρβαρικών λεξειδίων».

Η διαμάχη εκδηλώθηκε με μεγάλη ένταση σε μια θυελλώδη ανταλλαγή φυλλαδίων μεταξύ του Κοραή και των οπαδών του από τη μία πλευρά, και του Κοδρικά και των φίλων του από την άλλη. Ο ελληνικός περιοδικός τύπος της εποχής και συγκεκριμένα το περιοδικό Ερμής ο λόγιος, το οποίο το 1816 είχε περάσει υπό τον έλεγχο των μαθητών του Κοραή, καθώς και το περιοδικό Καλλιόπη, το οποίο εξέφραζε τις απόψεις της αντίπαλης πλευράς, έγιναν όργανα της φιλολογικής διένεξης. Ο Κοραής είχε την υποστήριξη του μεγαλύτερου μέρους της νεότερης γενεάς του Διαφωτισμού. Ο Κοδρικάς, από την άλλη πλευρά, αν και είχε λίγους μαθητές, διέθετε ισχυρά ερείσματα μεταξύ των ηγετικών ομάδων της ελληνικής κοινωνίας, ιδίως στους κόλπους της Εκκλησίας και στους φαναριώτικους κύκλους. Το κυριότερο έργο του κατά των γλωσσικών θεωριών του Κοραή ήταν αφιερωμένο στον Τσάρο της Ρωσίας -μια λεπτομέρεια που έδειχνε χαρακτηριστικά την αυτοκρατορική εύνοια. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως εξάλλου τον υποστήριζε ανεπιφύλακτα.