ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
- α. Πήλινο «μετάλλιο» με οπή ανάρτησης από την Κνωσό, β. Πήλινη ράβδος από την Κνωσό.
- α. Duhoux, Y. Γραμμική Α, σελ. 180-181, β. Κατάλογος των συλλαβικών συμβόλων της γραμμικής A και των αντίστοιχων της γραμμικής B.
- Duhoux, Y. Γραμμική Α, σελ.182-183.
- α. Χριστίδης, Α.-Φ. Εισαγωγή [στη Β΄ Ενότητα], σελ.123-124, β. Mallory, J. P. Η ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια: Το ιστορικό ζήτημα, σελ. 140-141, γ. Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων. σελ. 288.
- α. Chadwick, J. Γραμμική Β, σελ. 200-201, β. Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 64-75.
- Ανδρέου, Σ. Πρωτοϊστορία: Το πλαίσιο, σελ. 171-172.
- Πινακίδα από την Πύλο σε γραμμική B
- Βοκοτόπουλος, Λ. Οι Σκοτεινοί Αιώνες: Τα αρχαιολογικά δεδομένα, σελ. 204-205, 208-209.
- α. Βουτυράς, Ε. Η εισαγωγή του αλφαβήτου, σελ.211-212, β. Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 97-102, γ. Brixhe, C. The history of the alphabet: Some guidelines for avoiding oversimplification, σελ. 284-285.
- Αλφάβητα ελληνικών πόλεων
- Ηρόδοτος, Ἱστορίαι 5.58 Hude.
- Βουτυράς, Ε. Η εισαγωγή του αλφαβήτου, σελ. 215-216.
- Thomas R. Γραπτός και προφορικός λόγος στην Αρχαία Ελλάδα, σελ. 19-21, 29-31.
- Ανδρέου, Σ. Πρωτοϊστορία: Το πλαίσιο, σελ. 167.
- α. Thomas, R. Aλφαβητισμός και προφορικότητα στην κλασική περίοδο, σελ. 238, β. Thomas, R. Γραπτός και προφορικός λόγος στην Αρχαία Ελλάδα, σελ. 158-159.
- Thomas, R. Aλφαβητισμός κι προφορικότητα στην κλασική περίοδο, σελ. 243-244.
- Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 104-105.
- Η Οινοχόη του Διπύλου
- Η επιγραφή στο ποτήρι του Νέστορα
- Πειραματικά αλφάβητα σε όστρακα από την Aρχαία Aγορά της Aθήνας
- Θουκυδίδης 2.2. Budé
- Πλάτων,Φαίδρος 274b-279b
- Μίσιου, Ά. Γλώσσα και εκπαίδευση στην αρχαιότητα, σελ. 889.
- Τσαντσάνογλου, Κ. Σημεία στίξης, σελ. 991.
- Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 106.
- Τσαντσάνογλου, Κ. Τονισμός, σελ. 987.
- α. Αριστοφάνης, Νεφέλες, 768-772 Budé, β. Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές, 9. 407 b-c Budé
Θέματα ιστορίας της ελληνικής γλώσσας
Γραφή και ελληνική γλώσσα
Άννα Μίσσιου (2007)
Τσαντσάνογλου, Κ. 2001.
Τονισμός. Στο Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα, επιμ. Α.-Φ. Χριστίδης, 985-990. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], σελ. 987.
© Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη]Στην ελληνιστική εποχή η καθημερινή γλώσσα είχε ήδη απομακρυνθεί πολύ και απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τη γλώσσα του έπους, της λυρικής ποίησης, της τραγωδίας. Oι άγνωστες λέξεις, τύποι και εκφράσεις ολοένα αυξάνονταν. Kαι όπως γινόταν απαραίτητη πια η χρήση ερμηνευτικού υπομνηματισμού για την κατανόηση των παλαιών έργων, έτσι και στον τομέα της ανάγνωσης έγινε αναγκαία η χρήση βοηθημάτων. H scriptio continua, η συνεχής δηλαδή γραφή, με το να μη διακρίνει τα όρια των λέξεων, συχνά άγνωστων ή δυσνόητων, δυσκόλευε ακόμη περισσότερο την ανάγνωση. Tη δυσκολία την επέτεινε ακόμη η ύπαρξη στην ελληνική πολλών ομόγραφων λέξεων, και μάλιστα σε εποχή που η δασύτητα είχε πάψει να δηλώνεται, ενώ συχνά παραλειπόταν και το προσγεγραμμένο ι: λ.χ. APA = ἄρα, ἆρα, ἀρά, ἀρᾷ· ΔHMOΣ = δῆμος, δημός· H = ἤ, ἦ, ἡ, ἥ, ᾗ, ἦ' (ἦα), ᾖ' (ᾖε). Tέλος, πρέπει να προστεθούν οι αθέατες στη γραφή διαλεκτικές τονικές ιδιομορφίες, ιδιαίτερα συχνές στη μελική ποίηση: θέος, Ἀφρόδιτα, τίθεισα, γυναίκωνστη λεσβιακή διάλεκτο, ἐλάβον, παντῶν, γεραιτάτοιστη δωρική.
Έτσι δεν είναι τυχαίο που το ζήτημα απασχόλησε τον Aριστοφάνη τον Bυζάντιο: ο γραμματικός δρα στα τέλη του 3ου και τις αρχές του 2ου αιώνα π.X., όταν το αναγνωστικό πρόβλημα των παλαιών ποιητών κορυφώνεται, και καταρτίζει εκδόσεις του Ομήρου και των μελικών ποιητών, στους οποίους το αναγνωστικό πρόβλημα ήταν ιδιαίτερα οξύ. Ότι ο Αριστοφάνης ήταν ο «ευρετής» των τονικών σημαδιών μαρτυρείται άμεσα από μεταγενέστερους γραμματικούς, αλλά επιβεβαιώνεται και έμμεσα από εγγραφές των ομηρικών σχολίων.