ΒΑΣΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΒΟΗΘΗΤΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ
- α. Πήλινο «μετάλλιο» με οπή ανάρτησης από την Κνωσό, β. Πήλινη ράβδος από την Κνωσό.
- α. Duhoux, Y. Γραμμική Α, σελ. 180-181, β. Κατάλογος των συλλαβικών συμβόλων της γραμμικής A και των αντίστοιχων της γραμμικής B.
- Duhoux, Y. Γραμμική Α, σελ.182-183.
- α. Χριστίδης, Α.-Φ. Εισαγωγή [στη Β΄ Ενότητα], σελ.123-124, β. Mallory, J. P. Η ινδοευρωπαϊκή γλωσσική οικογένεια: Το ιστορικό ζήτημα, σελ. 140-141, γ. Καραλή, Μ. Η ταξινόμηση των αρχαίων ελληνικών διαλέκτων. σελ. 288.
- α. Chadwick, J. Γραμμική Β, σελ. 200-201, β. Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 64-75.
- Ανδρέου, Σ. Πρωτοϊστορία: Το πλαίσιο, σελ. 171-172.
- Πινακίδα από την Πύλο σε γραμμική B
- Βοκοτόπουλος, Λ. Οι Σκοτεινοί Αιώνες: Τα αρχαιολογικά δεδομένα, σελ. 204-205, 208-209.
- α. Βουτυράς, Ε. Η εισαγωγή του αλφαβήτου, σελ.211-212, β. Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 97-102, γ. Brixhe, C. The history of the alphabet: Some guidelines for avoiding oversimplification, σελ. 284-285.
- Αλφάβητα ελληνικών πόλεων
- Ηρόδοτος, Ἱστορίαι 5.58 Hude.
- Βουτυράς, Ε. Η εισαγωγή του αλφαβήτου, σελ. 215-216.
- Thomas R. Γραπτός και προφορικός λόγος στην Αρχαία Ελλάδα, σελ. 19-21, 29-31.
- Ανδρέου, Σ. Πρωτοϊστορία: Το πλαίσιο, σελ. 167.
- α. Thomas, R. Aλφαβητισμός και προφορικότητα στην κλασική περίοδο, σελ. 238, β. Thomas, R. Γραπτός και προφορικός λόγος στην Αρχαία Ελλάδα, σελ. 158-159.
- Thomas, R. Aλφαβητισμός κι προφορικότητα στην κλασική περίοδο, σελ. 243-244.
- Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 104-105.
- Η Οινοχόη του Διπύλου
- Η επιγραφή στο ποτήρι του Νέστορα
- Πειραματικά αλφάβητα σε όστρακα από την Aρχαία Aγορά της Aθήνας
- Θουκυδίδης 2.2. Budé
- Πλάτων,Φαίδρος 274b-279b
- Μίσιου, Ά. Γλώσσα και εκπαίδευση στην αρχαιότητα, σελ. 889.
- Τσαντσάνογλου, Κ. Σημεία στίξης, σελ. 991.
- Χριστίδης, Α.-Φ. Ιστορία της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, σελ. 106.
- Τσαντσάνογλου, Κ. Τονισμός, σελ. 987.
- α. Αριστοφάνης, Νεφέλες, 768-772 Budé, β. Αθήναιος, Δειπνοσοφιστές, 9. 407 b-c Budé
Θέματα ιστορίας της ελληνικής γλώσσας
Γραφή και ελληνική γλώσσα
Άννα Μίσσιου (2007)
Μίσιου, Ά. 2001.
Γλώσσα και εκπαίδευση στην αρχαιότητα. Στο Ιστορία της ελληνικής γλώσσας: Από τις αρχές έως την ύστερη αρχαιότητα, επιμ. Α.-Φ. Χριστίδης, 886-894. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη], σελ. 889.
© Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας & Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών [Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη]Όπως και παλαιότερα, τα μαθήματα που διδάσκονταν στο διδασκαλείο ήταν η ανάγνωση, η γραφή και η αριθμητική. Mας ενδιαφέρει ο συστηματικός τρόπος διδασκαλίας που χρησιμοποιούσαν οι γραμματιστές της ελληνιστικής εποχής, τον οποίο γνωρίζουμε από αρκετά μακροσκελή εγχειρίδια σε πάπυρο· το αρχαιότερο είναι το σχεδόν πλήρες εγχειρίδιο του 3ου αιώνα π.X. -βρέθηκε στο Φαγιούμ της Aιγύπτου το 1935- σε δεκαέξι φύλλα, κολλήματα, από πάπυρο συνολικού μήκους 2.90 μ. Μεμονωμένες φράσεις χαραγμένες σε όστρακα ή πινακίδες συμπληρώνουν τις γνώσεις μας. Oι μαθητές πρώτα αποστήθιζαν το αλφάβητο, μάθαιναν δηλαδή τα ονόματα των γραμμάτων χωρίς να έχουν υπόψη τους την εικόνα των διαφόρων γραμμάτων. Μετά την αποστήθιση του αλφαβήτου, ο δάσκαλος παρουσίαζε τα κεφαλαία γράμματα σε ομάδες και οι μαθητές ασκούνταν στη γραπτή απεικόνιση μεμονωμένων γραμμάτων, για να περάσουν μετά σε συλλαβές με δύο στην αρχή γράμματα -σύμφωνο και φωνήεν ή φωνήεν και σύμφωνο- και μετά τρία. Μετά τις συλλαβές οι μαθητές ασκούνταν στην αντιγραφή λέξεων -μονοσύλλαβων στην αρχή και μετά δισύλλαβων, τρισύλλαβων και πολυσύλλαβων- που στην πλειονότητά τους ήταν ονόματα και επίθετα από λογοτεχνικά κείμενα, κυρίως από τα ομηρικά έπη, και παρουσίαζαν δυσκολίες στην προφορά και στην ορθογραφία. Συνέχιζαν με την αντιγραφή μικρών φράσεων που συνήθως ήταν αποφθέγματα (γνῶμαι) με ηθικό περιεχόμενο ή αποσπάσματα από ποιητικά έργα. Tα πρώτα αυτά συνεχή κείμενα δίνονταν στους μαθητές με τις συλλαβές χωρισμένες, για να διευκολύνεται η ανάγνωση. Στο εγχειρίδιο από το Φαγιούμ παρατίθενται αποσπάσματα, έξι στίχων από τις Φοίνισσες (529-534) και τεσσάρων στίχων από την Iνώ (χαμένη τραγωδία) του Ευριπίδη, με τις συλλαβές να διακρίνονται η μία από την άλλη με κενό και δύο στιγμές. Στο επόμενο στάδιο οι γραμματικοί, οι επαγγελματίες μελετητές και δάσκαλοι της γλώσσας, σχολίαζαν λογοτεχνικά κείμενα, διατύπωναν κανόνες της σωστής χρήσης της γλώσσας και επέβλεπαν την αποστήθιση των κειμένων και των κανόνων από τους έφηβους μαθητές τους, που ανήκαν στη μορφωμένη επίλεκτη τάξη. O κατάλληλος χώρος για τις πνευματικές αυτές ασκήσεις ήταν το ελληνιστικό γυμνάσιο, όπου πήγαιναν μόνο τα παιδιά των πλουσίων, ως έφηβοι σε ηλικία 18 ετών.