Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση >

Η ελληνική γλώσσα ως αντικείμενο διδασκαλίας αντιμετωπίζεται τις περισσότερες φορές ως ένα σύστημα κανόνων γραμματικής και σύνταξης, η γνώση των οποίων, μαζί με τη γνώση ενός όγκου λεξιλογίου, πιστοποιεί και τη γνώση της γλώσσας. Η γνώση, ωστόσο, της δομής της γλώσσας δεν αποτελεί αρκετή προϋπόθεση για την επιτέλεση μιας επικοινωνιακής πράξης. Ανάμεσα σε αυτούς που μιλούν τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα συχνά συναντάει κανείς ανθρώπους οι οποίοι μιλούν ευχερώς -με ή χωρίς γραμματικά λάθη-, χωρίς να γνωρίζουν τους κανόνες της γραμματικής ή σύνταξης της γλώσσας (γιατί οι περισσότεροι ομιλητές αυτής της κατηγορίας έχουν μάθει να μιλούν σε κάποιο φυσικό περιβάλλον), καθώς επίσης και ανθρώπους οι οποίοι γνωρίζουν τους κανόνες αλλά δυσκολεύονται στη χρήση της γλώσσας. Όλοι όσοι ασχολούνται με τη διδασκαλία της ελληνικής ως ξένης γλώσσας γνωρίζουν αυτό το φαινόμενο του "δομικά ικανού", αλλά δίχως "επικοινωνιακή ικανότητα" μαθητή. Γλωσσική δομή και γλωσσική χρήση λοιπόν είναι το δίπτυχο πάνω στο οποίο αρθρώνεται η γλωσσική διδασκαλία.

'Eχουν προταθεί πολλές μέθοδοι, και προσεγγίσεις στη διδασκαλία ξένων γλωσσών (βλ. 5.8) που διαφέρουν μεταξύ τους ως προς τη βαρύτητα που δίνεται κατά τη διδασκαλία στη δομή ή στη χρήση της γλώσσας. Αναφέρουμε επιλεκτικά και επιγραμματικά τις πιο γνωστές:

1. Γραμματικομεταφραστική μέθοδος [Grammar-Translation Method]
2. Άμεση μέθοδος[The Direct Method]
3. Προφορική προσέγγιση και η μέθοδος εκμάθησης μέσα από καταστάσεις [The Oral Approach and Situational Method]
4. Σιωπηλή Μέθοδος [The Silent Way]
5. Δομική προσέγγιση [The Structural Approach]
6. Επικοινωνιακή προσέγγιση [Communicative Approach]

Τα τελευταία χρόνια επικρατέστερο στον χώρο της διδασκαλίας ξένων γλωσσών είναι το μοντέλο της επικοινωνιακής προσέγγισης (Ε.Π.). Εδώ η λέξη-κλειδί είναι η επικοινωνία και η βασική άποψη είναι ότι η γλώσσα αποτελεί ένα εργαλείο για διαπροσωπική επικοινωνία που συμβαίνει μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικό περιβάλλον το οποίο ορίζεται από την κατάσταση της επικοινωνίας, το θέμα που διαπραγματεύεται αυτή, τους ρόλους των συνομιλητών κλπ. Με αυτό τον τρόπο η Ε.Π. προσπαθεί να ενώσει για χάρη της γλωσσικής διδασκαλίας και εκμάθησης τους δύο πόλους που αναφέραμε: τη δομή και τη χρήση. Έτσι διαμορφώνεται μια προσέγγιση η οποία δίνει ένα πολύ συγκεκριμένο περιεχόμενο στη διδασκαλία της ξένης γλώσσας, καθώς αντιμετωπίζει τη γλωσσική ικανότητα ως δεξιότητα, και όχι ως "γνώση". Η δεξιότητα στην επικοινωνιακή χρήση της γλώσσας αναλύεται στα διάφορα συστατικά της, τα οποία αποτελούν τις βασικές κατηγορίες με βάση τις οποίες διαμορφώνεται το υλικό για τη διδασκαλία της γλώσσας. Οι κατηγορίες αυτές είναι οι ακόλουθες:

1. Περίσταση επικοινωνίας
2. Θέματα επικοινωνίας
3. Γλωσσικές λειτουργίες
4. Έννοιες γενικές και ειδικές
5. Γλωσσικά στοιχεία

Το περιεχόμενο της γλωσσικής διδασκαλίας ορίζεται με βάση αυτούς τους άξονες, αλλά, κάθε φορά, σύμφωνα με τις ανάγκες του μαθητικού κοινού προς το οποίο αυτή απευθύνεται. Αν, π.χ. αυτός που μαθαίνει ελληνικά είναι ένας επισκέπτης για τουρισμό στην Ελλάδα, οι καταστάσεις επικοινωνίας που θα περιλάβουμε στο διδακτικό υλικό μας θα είναι αυτές που συμβαίνουν σε ένα εστιατόριο, στην αγορά, στο αεροδρόμιο/σταθμό/λιμάνι, σε ένα γραφείο ταξιδίων, στον Ε.Ο.Τ., σε γραφείο πληροφοριών κλπ. Οι θεματικές περιοχές αντίστοιχα θα περιλαμβάνουν την αγορά, καταναλωτικά προϊόντα, διατροφή, ταξίδια, καιρικές συνθήκες, υπηρεσίες κλπ. Οι γλωσσικές λειτουργίες θα περιλαμβάνουν αυτά που θα πρέπει να μπορεί να κάνει ο ομιλητής στις παραπάνω καταστάσεις, δηλαδή να χαιρετάει, να ζητάει πληροφορίες, να αγοράζει, να πληρώνει, να παραγγέλνει, να εκφράζει μια επιθυμία κλπ. Οι έννοιες και τα γλωσσικά στοιχεία θα οριστούν σύμφωνα με τις γλωσσικές λειτουργίες και τις θεματικές περιοχές που έχουν επιλεγεί για να διδαχτούν. Υπάρχει δηλαδή συσχετισμός μεταξύ των γλωσσικών λειτουργιών, των καταστάσεων επικοινωνίας, των θεμάτων επικοινωνίας, των εννοιών και των γλωσσικών σχημάτων που τα εκφράζουν.

Η επιλογή και η διαμόρφωση του περιεχομένου της διδασκαλίας γίνεται με βάση τις γλωσσικές ανάγκες των μαθητών και με στόχο να εξυπηρετηθούν αυτές οι γλωσσικές ανάγκες. Αυτό αποτελεί βασική αρχή της Ε.Π. και πρέπει να αποτελεί το πρώτο βήμα στην προετοιμασία του δασκάλου: να αναγνωριστούν και να οριστούν οι πραγματικές γλωσσικές ανάγκες αυτών που μαθαίνουν τη γλώσσα, έτσι ώστε να υπάρχει κάποιος σκοπός στη διαδικασία της μάθησης που να είναι ορατός τόσο για τον δάσκαλο όσο και για τον μαθητή, και να είναι επίσης και εφικτός. Αν λοιπόν κάποιος διδάσκει τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα στο περιβάλλον ενός σχολείου, θα πρέπει καταρχήν να εντοπίσει τις γλωσσικές ανάγκες των μαθητών και να κάνει έναν πίνακα στον οποίο θα περιλαμβάνονται η αναλυτική περιγραφή της γλωσσικής συμπεριφοράς που είναι επιθυμητό να αποκτήσει ο μαθητής, αλλά και πληροφορίες που αφορούν τον ίδιο τον μαθητή, την ταυτότητα και την προσωπικότητά του, προκειμένου να διαμορφώσει ένα διδακτικό υλικό και έναν τρόπο διδασκαλίας που να έχουν ως στόχο το μεγαλύτερο δυνατό όφελος του μαθητή ( σχεδιασμός γλωσσικού μαθήματος). Ζητήματα που αφορούν τον χρόνο (πόσες ώρες) ή τον χώρο (χωριστές τάξεις γλωσσικής διδασκαλίας για τους ξενόφωνους μαθητές ή όχι) αφορούν φυσικά την πολιτική του κάθε σχολείου ή τη γενικότερη εκπαιδευτική πολιτική.

Κυκλοφορούν πολλά βιβλία για τη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας ως ξένης, Φορείς στους οποίους διδάσκονται τα νέα ελληνικά ως ξένη/ δεύτερη γλώσσα στην Ελλάδα και για διαφορετικά επίπεδα. Περισσότερα είναι αυτά που απευθύνονται σε αρχάριους. Μπορεί αυτός που πρόκειται να διδάξει τα ελληνικά ως ξένη γλώσσα να χρησιμοποιήσει κάποια από αυτά, ανάλογα με το επίπεδο και το είδος των μαθητών στους οποίους πρόκειται να διδάξει· ή, ακόμη, μπορεί να διαλέξει στοιχεία από διάφορες εκδόσεις για να διαμορφώσει ένα υλικό που είναι το πιο κατάλληλο κατά τη γνώμη του. Ακόμη μπορεί κανείς να σχεδιάσει ένα δικό του υλικό -πράγμα που γίνεται συνήθως- δημιουργώντας διαλόγους, κείμενα, σενάρια για παιχνίδι ρόλωνεπιλέγοντας τραγούδια, παιχνίδια, ώστε να διαμορφώσει έτσι την εκπαιδευτική ατμόσφαιρα που ταιριάζει καλύτερα σε αυτόν και στην ομάδα των μαθητών του.

Υπάρχουν δύο σημαντικά βοηθήματα για κάθε δάσκαλο της ελληνικής ως ξένης γλώσσας, ενώ ετοιμάζονται και δύο άλλα.

1. Επίπεδο-κατώφλι για τα ελληνικά : Περιγράφει αναλυτικά τους στόχους που πρέπει να έχει ένα πρόγραμμα διδασκαλίας της ελληνικής γλώσσας που απευθύνεται σε ανθρώπους οι οποίοι επιθυμούν να αποκτήσουν την ικανότητα να επικοινωνούν γενικά με τους φυσικούς ομιλητές της γλώσσας. Βασίζεται στο Threshold Level και αποτελεί ουσιαστικά υλοποίηση αυτού του εργαλείου στα ελληνικά.
2. Πιστοποίηση επάρκειας της ελληνικής γλώσσας: Στον τόμο αυτό περιγράφεται η γλωσσική ικανότητα που πρέπει να αποκτήσουν οι υποψήφιοι ομιλητές της ελληνικής γλώσσας, διαβαθμισμένη σε τέσσερα διαδοχικά επίπεδα, προκειμένου να αποκτήσουν τους αντίστοιχους τίτλους ελληνομάθειας.
3. Κρατικό πιστοποιητικό επάρκειας της ελληνομάθειας . Το Υπουργείο Εθνικής Παιδείας θεσμοθέτησε πρόσφατα τη χορήγηση κρατικού τίτλου πιστοποίησης ελληνομάθειας. Το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (Γ΄ Τμήμα Στήριξης και Προβολής της Ελληνικής Γλώσσας) έχει τη συνολική ευθύνη και εποπτεία της εξεταστικής διαδικασίας μέσω της οποίας χορηγείται το πιστοποιητικό ελληνομάθειας. Οι εξετάσεις διεξάγονται προς το παρόν μια φορά τον χρόνο σε εξεταστικά κέντρα που έχει ορίσει το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.