Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 2: Μ. Αραποπούλου & Γ. Γιαννουλοπούλου. Η τεχνικότητα του επιστημονικού λόγου και οι λειτουργίες της.

Σύμφωνα με τους Wignell, Martin & Eggins (1993, 160-162), ο βαθμός τεχνικότητας του επιστημονικού λόγου θέτει τα εξής ερωτήματα: ποιες είναι η λειτουργίες αυτής της τεχνικότητας και γιατί είναι απαραίτητο ένα επιστημονικό πεδίο να συγκροτήσει έναν ιδιαίτερο λόγο, αποκλίνοντας από τη γενική χρήση της γλώσσας τόσο στο επίπεδο του λεξιλογίου όσο και των φραστικών δομών. Ο επιστημονικός λόγος δέχεται κριτική για την πολυπλοκότητα, τη συντακτική αμφισημία, τη λεξιλογική πυκνότητα που τον χαρακτηρίζουν. Η κριτική στηρίζεται σε δύο κυρίως επιχειρήματα:

• α. Xρησιμοποιείται για να παρεμποδίσει την επικοινωνία και να περιορίσει την πρόσβαση των πολλών σε ένα επιστημονικό πεδίο· του αποδίδεται δηλαδή μια λίγο πολύ κρυπτική λειτουργία. H αντίληψη αυτή στηρίζεται στην πίστη ότι για κάθε όρο υπάρχει μια απολύτως κατάλληλη κοινή λέξη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη θέση του. Έτσι, η ειδική γλώσσα με τον τεχνικό της χαρακτήρα νοείται ως απλή επονομασία των αντικειμένων και πιστεύεται ότι ένας τεχνικός όρος κατασκευάζεται με στόχο να εντυπωσιάσει το αμύητο κοινό ή να του δημιουργήσει αισθήματα ανεπάρκειας. Ωστόσο, κατά τους παραπάνω συγγραφείς, η τεχνικότητα δεν είναι απλά ένας εντυπωσιακός τρόπος να μιλάει κανείς για πράγματα που έχουν ήδη ένα άλλο όνομα. Kαι αυτό το αποδεικνύουν οι ίδιοι οι γλωσσικοί πόροι: οι επιστήμονες αξιοποιούν με οικονομικό τρόπο τα σχήματα που η ίδια η γλώσσα παρέχει σε λεξικογραμματικό επίπεδο -π.χ. ταξινομίες, τρόπος σύνδεσης ενός όρου με μια συγκεκριμένη αξία (σημασία), υπερωνυμία, υπωνυμία κλπ.-, για να κατασκευάσουν ένα ειδικό πεδίο (γνωστικό αλλά και γλωσσικό) με ιδιαίτερη λειτουργικότητα, π.χ. [φώνημα] είναι {η ελάχιστη διακριτική μονάδα…}. Oι Wignell, Martin & Eggins συγκρίνουν τη δόμηση του τεχνικού λεξιλογίου με τη διαγλωσσική μετάφραση: όπως και στην περίπτωση του "το cat σημαίνει γάτα" δεν έχουμε απλώς μια αντικατάσταση σημαινόντων, δηλαδή μορφής, αλλά έχουμε και τη μεταφορά -μέσω μιας και μόνο λέξης- ενός ολόκληρου πλαισίου συμφραζομένων, έτσι και στο ειδικό λεξιλόγιο η κατασκευή όρων δεν σημαίνει απλώς μετονομασία των υπαρχόντων: π.χ. η ταξινόμηση των ειδών του κλίματος από τους γεωγράφους (τροπικό υγρό, υποτροπικό, εύκρατο, πολικό κλπ.) δεν αντιστοιχεί στην κοινή ταξινόμηση (υγρό, ψυχρό, μαλακό κλπ.), καθώς η επιστήμη χρησιμοποιεί εντελώς διαφορετικά κριτήρια και θέτει διαφορετικού είδους αντιθέσεις, που, για να τις εκφράσει, χρειάζεται να κατασκευάσει τη δική της ορολογία.
• β. Xρησιμοποιείται ως πρόχειρο, εύχρηστο και οικονομικό εργαλείο για την επικοινωνία μεταξύ των ειδικών. Aυτό είναι σε μεγάλο βαθμό ορθό, καθώς η τεχνικότητα, μέσω κυρίως της ονοματοποίησης, "συμπυκνώνει" τον λόγο. Ωστόσο, η λειτουργία της τεχνικότητας δεν είναι απλώς συνθηματική, όπως υπονοείται από την παραπάνω άποψη, και αυτό αποδεικνύεται αν προσπαθήσουμε να ξαναγράψουμε ένα επιστημονικό κείμενο αντικαθιστώντας τους τεχνικούς όρους με λέξεις και φραστικές δομές που προέρχονται από την κοινή χρήση της γλώσσας: το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα κείμενο πιο εύληπτο, πιο απλό και κατανοητό, το οποίο όμως θα έχει χάσει σε έκταση αλλά κυρίως σε πυκνότητα νοήματος.