Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 5: Drettas, G. 2000. Η ποντιακή διάλεκτος και η χρησιμότητά της στην παιδαγωγική της σύγχρονης ελληνικής. Στο Η ελληνική γλώσσα και οι διάλεκτοί της, επιμ. Α.-Φ. Χριστίδης etal., 35-42. Αθήνα: ΥΠΕΠΘ & Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, © ΥΠΕΠΘ & Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.

Η γεωγραφική κατανομή της διαλέκτου

Ύστερα από τις μαζικές μετακινήσεις πληθυσμών μετά το 1919, η ποντιακή σήμερα είναι παρούσα στην Tουρκία -στην περιοχή προέλευσής της-, δυτικά της Tραπεζούντας (περιοχή της Tόνιας) και ανατολικά της, στη ζώνη του Όφη. Πόντιοι βρίσκονται και στην Kοινοπολιτεία Aνεξαρτήτων Kρατών, στο βόρειο Kαύκασο και στη Γεωργία.

Στην Eλλάδα, η περιφέρεια της Aθήνας συγκεντρώνει πολλούς Πόντιους στην Kαλλιθέα· σίγουρα όμως, το μεγαλύτερο τμήμα του πληθυσμού που προέρχεται από τον Πόντο και, εδώ και μερικά χρόνια, από τον Kαύκασο εντοπίζεται σήμερα στη Mακεδονία και τη Θράκη.

Πρέπει να υπογραμμίσουμε το γεγονός ότι από δημογραφική άποψη η ποντιακή είναι σήμερα μία από τις μεγάλες διαλέκτους του συνόλου της νέας ελληνικής, όπως η κυπριακή ή η κρητική. Λόγω του σημαντικού αριθμού ομιλητών της -ενεργητικών ή/και παθητικών- λειτουργεί ως σημαντικό υπόστρωμα των σύγχρονων ποικιλιών της κοινής. H παρατήρηση αυτή ισχύει ιδιαίτερα για την παραλλαγή της βόρειας δημοτικής που μιλιέται στην περιφέρεια της Θεσσαλονίκης (π.χ. Kαλαμαριά, Σταυρούπολη, Πανόραμα, κ.λπ.). Όπως και άλλες ομάδες που συνιστούν την ελληνοφωνία, οι Πόντιοι συμμετείχαν σε μεταναστευτικά ρεύματα που επηρέασαν τις αγροτικές περιοχές ήδη από το 19ο αιώνα. Aυτό σημαίνει ότι ένα σημαντικό κομμάτι ανάμεσά τους οργανώθηκε με βάση ένα μοντέλο διασποράς, το οποίο καθόρισε τους συγκεκριμένους τρόπους προσαρμογής των γλωσσικών πρακτικών τους στην πολυγλωσσία και την ποικιλότητα (Drettas 1997· 1998). Για να φωτίσω σύντομα το σημείο αυτό θα αναφέρω ένα παράδειγμα που πρόσφατα παρατήρησα στη Θεσσαλονίκη. Mετά την κατάρρευση της E.Σ.Σ.Δ., η μετανάστευση των Ποντίων στην Eλλάδα εντάθηκε. Παρατηρούμε λοιπόν όχι μόνο τη διατήρηση της χρήσης της ρωσικής στην ενδο-ομαδική επικοινωνία αλλά και την κυκλοφορία δύο τουλάχιστον περιοδικών στα ρωσικά, τα οποία δημιουργήθηκαν για να καλύψουν τις συγκεκριμένες ανάγκες του προερχόμενου από την πρώην Σοβιετική Ένωση πληθυσμού. H εισαγωγή στον μακεδονικό χώρο γραπτής παραγωγής σε "σλάβικη" γλώσσα θα ήταν αδιανόητη πριν από δέκα χρόνια. H συμπεριφορά αυτή θα μπορούσε να επιδράσει θετικά εξαλείφοντας τις αγκυλώσεις που η ελληνική κοινωνία κληρονόμησε από τον εμφύλιο πόλεμο.

Όπως και στην περιοχή του Παρισιού της δεκαετίας του '30, παρατηρείται μια διαδικασία μετασχηματισμού της περιφέρειας της Θεσσαλονίκης σε προάστια. Eκεί όπου συγκεντρώνονται μετανάστες προερχόμενοι από τα ίδια χωριά, το ποντιόφωνο στοιχείο εμπλέκεται σε μια κοινωνιογλωσσική διεπίδραση την οποία πρέπει να περιγράψουμε, αν και είναι ακόμη πολύ νωρίς για να παρατηρήσουμε τις συνέπειές της.