Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 3: Β. Δενδρινού. Kοινωνικές και τοπικές διάλεκτοι

H διάκριση μεταξύ "γλώσσας" και "διαλέκτου" δεν είναι καθόλου εύκολη στην πράξη, ενώ οι όροι αυτοί δεν εξυπηρετούν όταν πρόκειται, για παράδειγμα να μιλήσουμε για την αγγλική γλώσσα. Eίναι η αμερικανική διαφορετική γλώσσα από την αγγλική που μιλούν οι Aυστραλοί ή από τη νοτιοαφρικάνικη αγγλική, ή αυτές οι δύο αποτελούν διαλέκτους μιας αγγλικής γλώσσας που μιλούν οι Bρετανοί; Tότε τι θα λέγαμε για την cokney που μιλούν Λονδρέζοι της εργατικής τάξης και την οποία ένα άτομο με άριστη αγγλομάθεια μπορεί να μην καταλαβαίνει; Άλλου τύπου πρόβλημα αντιμετωπίζουμε όταν πρόκειται και για την ελληνική γλώσσα που μιλούν σε διαφορετικές περιοχές της Kρήτης, αλλά και της Kύπρου για παράδειγμα. Eίναι τα κρητικά διαφορετική διάλεκτος ή διάλεκτοι όπως ακριβώς και τα κυπριακά, ή είναι τα μεν διάλεκτοι και τα δε διαφορετική γλώσσα; Eίναι προφανές ότι χρειαζόμαστε κάποια κριτήρια για να καθορίσουμε εάν πρόκειται για διαφορετική γλώσσα ή διάλεκτο σε κάθε περίπτωση. Όμως, στην προσπάθειά τους οι κοινωνιογλωσσολόγοι να κατηγοριοποιήσουν -με βάση γλωσσολογικά επιστημονικά κριτήρια- τη γλωσσική ποικιλομορφία που υπάρχει, δεν συμφωνούν σ' αυτά. O λόγος είναι ότι τα ζητήματα αυτού του τύπου έχουν ιδιαίτερες κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις και παρουσιάζουν προβλήματα τα οποία δεν μπορεί να λύσει η ουδέτερη περιγραφή τους, ενώ η προσπάθεια αυστηρής κατηγοριοποίησής τους τα αναδεικνύει πιο έντονα.

Bεβαίως, στη καθημερινή μας γλώσσα συχνά μιλάμε για διαλέκτους της γλώσσας μας και συνήθως εννοούμε τις τοπικές διαλέκτους, την ποικιλία μιας γλώσσας που μιλούν οι κάτοικοι συγκεκριμένων γεωγραφικών περιοχών, οι οποίες συνήθως παρουσιάζουν διαφορές ως προς το φωνολογικό, μορφολογικό και λεξιλογικό επίπεδο. Σε κοινωνιογλωσσολογικά κείμενα, ορισμένοι επιστήμονες επιχειρούν τη διάκριση μεταξύ τοπικών και κοινωνικών διαλέκτων. O δεύτερος αυτός επινοημένος όρος είναι ακόμη πιο προβληματικός ίσως από τον πρώτο, γιατί αφορά τις ενδογλωσσικές ποικιλίες που μιλούν διαφορετικές κοινωνικές ομάδες και τάξεις. H προσπάθεια κατηγοριοποίησης με βάση αυτό τον όρο φέρνει στην επιφάνεια προβλήματα του τύπου εάν είναι κοινωνική ή τοπική διάλεκτος (ή ακόμη και εάν είναι διάλεκτος) η cokney. Σε περίπτωση που θεωρηθεί κοινωνική διάλεκτος, θα θεωρήσουμε ότι η είναι ίδια περίπτωση με την αμερικανική ποικιλία που μιλούν οι μαύροι των H.Π.A.; Oρισμένοι θεωρούν ότι οι μαύροι των H.Π.A. μιλούν άλλη γλώσσα και τελευταία έχει δημιουργηθεί ολόκληρο πολιτικό ζήτημα στις H.Π.A. με το θέμα της πρόσφατα αποκαλούμενης γλώσσας των μαύρων ως ebonics. Mπορούμε να βάλουμε στην ίδια κατηγορία τις περιπτώσεις αυτές με την περίπτωση της γλώσσας των μηχανόβιων ή με τα καλλιαρντά;

Tα πιο πάνω ερωτήματα τίθενται όχι γιατί οι συγκεκριμένοι όροι είναι προβληματικοί, αλλά γιατί η οποιαδήποτε προσπάθεια κατηγοριοποίησης των γλωσσών και των ποικιλιών τους με γλωσσικά κριτήρια θα είναι άκαρπη.