Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 11: Vendryes, J. [1921] 1978. Le langage: Introduction linguistique à l'histoire. Παρίσι: Albin Michel, σελ. 276-278, © Albin Michel.

Λέγοντας ειδική γλώσσα, εννοούμε μια γλώσσα η οποία δεν χρησιμοποιείται παρά μόνον από ομάδες ατόμων σε ειδικές περιστάσεις. Η περίπτωση του δικαστικού κλητήρα ή του δικαστή είναι ένα παράδειγμα. Όταν δικάζουν ή όταν συντάσσουν τις δικογραφίες τους, χρησιμοποιούν μια γλώσσα πολύ απομακρυσμένη από την καθημερινή χρήση: είναι η δικονομική γλώσσα. Άλλο παράδειγμα μπορούμε να εντοπίσουμε στην περίπτωση της λειτουργικής. Για να απευθυνθούμε στον Θεό, χρησιμοποιούμε συχνά μια ειδική γλώσσα, όπως τα λατινικά των καθολικών ιερέων. Τις εκκλησιαστικές γλώσσες πρέπει να τις κατατάξουμε στις ειδικές γλώσσες. Τέλος, ειδικές γλώσσες είναι και οι αργκό: οι κολλεγιόπαιδες, οι τεχνίτες, οι κακοποιοί χρησιμοποιούν μεταξύ τους μια προσυνεννοημένη γλώσσα. Υπάρχουν πολλές ακόμη ειδικές γλώσσες οι οποίες διακρίνονται από την καθομιλούμενη γλώσσα και χρησιμεύουν σε μια λίγο ως πολύ μυστική επικοινωνία μεταξύ ενός περιορισμένου αριθμού ατόμων. Έχουν όλες το εξής κοινό χαρακτηριστικό, ότι είναι ειδικές σε σχέση με την ίδια κοινή γλώσσα· και αν εξετάσουμε τον σχηματισμό τους, θα καταλάβουμε πως προκύπτουν από την ίδια τάση η οποία συνίσταται στην προσαρμογή της γλώσσας στις ανάγκες της ομάδας που τη χρησιμοποιεί.

Ορισμένες από αυτές τις ειδικές γλώσσες είναι γλώσσες διαφορετικές από την κανονική γλώσσα. Όπως τα λατινικά τα οποία χρησιμοποίησαν για πολύ καιρό οι επιστήμονες για τις διεθνείς τους σχέσεις. Επέλεξαν ως ειδική γλώσσα για να επικοινωνούν με άλλους επιστήμονες μια γλώσσα νεκρή· οι ιερείς μας κάνουν το ίδιο για να απευθυνθούν στον Θεό. Τα σανσκριτικά, άλλη νεκρή γλώσσα, παρέμεινε στην Ινδία η γλώσσα των πάντιτ, των καλλιεργημένων δηλαδή. Ως λειτουργικές γλώσσες διαφορετικές από τη ζωντανή γλώσσα, μπορούμε να αναφέρουμε τα ελληνικά, τα αρχαία σλαβικά, τα αρμενικά, ή, καλύτερα ακόμη, τα κοπτικά, τα οποία διατηρούν ως θρησκευτική γλώσσα άνθρωποι οι οποίοι κανονικά μιλάνε μια γλώσσα ολότελα άλλης οικογένειας, τα αραβικά. Όλα αυτά εξηγούνται από συγκεκριμένους λόγους: από την ανάγκη να γίνει η επικοινωνία δυνατή μεταξύ ανθρώπων που προέρχονται από χώρες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους -είναι η περίπτωση της χρήσης των λατινικών από τους επιστήμονες-, ή ακόμη, σε ό,τι αφορά τις θρησκευτικές γλώσσες, από την υποταγή σε μια παράδοση ή, πολύ περισσότερο, από την ανάγκη να διακριθεί το ιερό από το κοσμικό.

Γενικά, οι ειδικές γλώσσες αναπτύσσονται πάνω στα κοινά αποθέματα μιας ζωντανής γλώσσας. Υπάρχουν, όμως, μερικές που είναι τόσο νεκρές όσο τα λατινικά. Τέτοια είναι η γλώσσα των δικαστηρίων. Κάθε όρος έχει λάβει μια οριστική σημασία· οι δικαστές οφείλουν να τη μάθουν και να συμβιβαστούν, χωρίς να αλλάξουν τίποτε. Κατά βάθος δεν είναι τίποτε άλλο από μια τεχνική γλώσσα, όπως η γλώσσα των γιατρών όταν συντάσσουν ένα ιατρικό δελτίο και, εν γένει, η γλώσσα των επιστημόνων κάθε είδους, όταν εξετάζουν ζητήματα της ειδικότητάς τους. Οι τεχνικές γλώσσες οφείλουν την ύπαρξή τους στην ανάγκη να περιγραφούν αντικείμενα ή έννοιες που δεν έχουν όνομα στην τρέχουσα χρήση· καλύπτουν, όμως, εξίσου, την ανάγκη να περιγράψουν "επιστημονικά" -με έναν όρο δηλαδή πιο συγκεκριμένο, ο οποίος να αποκλείει κάθε αμφισημία- αντικείμενα τα οποία η κανονική γλώσσα περιγράφει κατά τα άλλα πολύ καλά. Έτσι, άλλοτε επινοούν ειδικές λέξεις, άλλοτε χρησιμοποιούν με ειδική σημασία λέξεις της κανονικής γλώσσας· αυτό συμβαίνει όταν οι φυσικοί μιλάνε για "μάζα", για "ταχύτητα" ή για "δύναμη". Από αυτή την άποψη οι τεχνικές γλώσσες συντάσσονται με αυτό που λέμε αργκό.

Μετάφραση Θεόφιλος Τραμπούλης