α. Παρουσίαση

Στη διδακτική δοκιμή προτείνονται κατευθύνσεις, για να οδηγηθεί ο μαθητής σε μια περίληψη που θα αποδίδει με αποτελεσματικό τρόπο τα κύρια σημεία και την οργάνωση του κειμένου από το οποίο προέρχεται. Για το λόγο αυτό προτάσσεται το θεωρητικό μέρος που:

• εξετάζει τη σχέση της περίληψης με τις σημειώσεις, με τους πλαγιότιτλους των ενοτήτων ενός κειμένου και με το διάγραμμα του κειμένου
• συζητά ποιο είναι το κατάλληλο ύφος για την περίληψη, ποια η σημασία της επιλογής ενεργητικής ή παθητικής σύνταξης, ποιο ρόλο παίζουν οι διαρθρωτικές λέξεις και οι λέξεις - κλειδιά του αρχικού κειμένου κτλ.

β. Διδακτική πρόταση

Στόχοι

• Να κατανοήσουν οι μαθητές ότι η περίληψη είναι ένα δικό τους κείμενο που δεν προδίδει, όμως, το πνεύμα του συγγραφέα.
• Να αντιληφθούν ότι η περίληψη είναι μια αφαιρετική διαδικασία και, συνεπώς, πρέπει να εντοπίζουν το καίριο, με τις σημαντικές λεπτομέρειες, τους πλαγιότιτλους των παραγράφων, τις λέξεις κλειδιά.
• Να αντιληφθούν τα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέχουν στη σύνταξη της περίληψης.
• Να ασκηθούν σε ένα λόγο σαφή και νοηματικά πυκνό, οξύνοντας ταυτόχρονα και την κριτική τους ικανότητα.

Περιεχόμενο - μεθοδολογία

Θεωρητικό μέρος

Για να οδηγηθούν οι μαθητές στη γραπτή περίληψη ενός κειμένου, προσέχουν ορισμένα βασικά σημεία, όπως:

Περίληψη και έκταση

Αν η περίληψη που πρόκειται να γράψουν είναι εκτενής, τότε βασίζονται στη θεματική περίοδο και στις σημαντικές λεπτομέρειες κάθε παραγράφου του κειμένου, από το οποίο θα προέλθει η περίληψη (όπως και στις σημειώσεις από μια παράγραφο).

Αν η περίληψη είναι συνοπτική, τότε βασίζονται στα θεματικά κέντρα των παραγράφων ή των ευρύτερων νοηματικών ενοτήτων του κειμένου.

Περίληψη και διάγραμμα

Από το διάγραμμα ενός κειμένου μπορεί να προκύψει περίληψη του ίδιου κειμένου, συνοπτική ή εκτενέστερη, οπότε αξιοποιούν οι μαθητές λιγότερα ή περισσότερα από τα στοιχεία που δίνει το διάγραμμα, αναλόγως.

Περίληψη και πλαγιότιτλοι

Σε περίπτωση που δεν υπάρχουν σημειώσεις ή διάγραμμα από το κείμενο που θέλουν να βγάλουν περίληψη, κάτι που είναι και το πιο φυσικό άλλωστε, οι πλαγιότιτλοι που θα δώσουν οι μαθητές σε ευρύτερες ενότητες του κειμένου μαζί με τις λέξεις κλειδιά και με κάποιες σημαντικές λεπτομέρειες, ανάλογες με το σκοπό τους, είναι ένας ασφαλής τρόπος, για να δώσουν τα κύρια σημεία του κειμένου.

Περίληψη, γλώσσα και ύφος

Οι μαθητές πρέπει να προσέχουν τις διαρθρωτικές λέξεις του κειμένου από το οποίο θα βγάλουν περίληψη, διότι η περίληψη αποδίδει τα κύρια σημεία του αρχικού κειμένου και τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα (για τις διαρθρωτικές λέξεις βλ. "Σημειώσεις", σ. 223).

Επιπλέον, πρέπει να ασκηθούν να αποδίδουν στο δικό τους κείμενο το ξετύλιγμα της σκέψης του συγγραφέα με λέξεις όπως :(ο συγγραφέας) αναφέρει, διατυπώνει τη γνώμη, επισημαίνει, υποστηρίζει, τονίζει, υπογραμμίζει, προσθέτει, αναλύει, συμπεραίνει κτλ.

την περίληψη δεν πρέπει να αντιγράφονται κομμάτια αυτούσια, σκέψεις προσωπικές του συγγραφέα· ν είναι απαραίτητο να συμπεριληφθούν κάποια τέτοια κομμάτια, τότε πρέπει να μπαίνουν σε εισαγωγικά.

Ωστόσο, όσο εκτενέστερη είναι η περίληψη, όσο σοβαρότερο το ύφος - επισημότερο το ακροατήριο και όσο ειδικότερο το κείμενο από το οποίο προέρχεται η περίληψη (ιδίως αν χρησιμοποιείται ορολογία) είναι αναπόφευκτο να μεταφέρουμε και στην περίληψη ορισμένες χαρακτηριστικές λέξεις-φράσεις. Εκείνο που πρέπει να προσέχουμε είναι να ενσωματώνεται το νόημα των ξένων φράσεων μέσα στο δικό μας κείμενο-περίληψη.

Εξαρτάται, επομένως, από την έκταση και το σκοπό ο λόγος της περίληψης: αν πρόκειται να μεταφέρουμε στην τάξη την περίληψη ενός εκτενούς άρθρου ή ενός κεφαλαίου από κάποιο μάθημα, για να το παρουσιάσουμε στους συμμαθητές μας, τότε μπορεί ο λόγος μας να είναι πιο κοντά στο κείμενο στο οποίο αναφερόμαστε και το ύφος μας να είναι οικείο· ν, όμως, θέλουμε να εντάξουμε μια περίληψη σε μια εισήγησή μας, να τη δημοσιεύσουμε ως βιβλιοπαρουσίαση σε σχολικό περιοδικό, τότε πρέπει ο λόγος μας να έχει την προσωπική μας σφραγίδα, χωρίς όμως, όπως είπαμε, να προδίδει το κείμενο στο οποίο αναφέρεται.

Περίληψη και ενεργητική ή παθητική σύνταξη

Οι μαθητές ενημερώνονται ότι μπορούν να επιλέξουν την ενεργητική ή την παθητική σύνταξη στην περίληψη που θα γράψουν, ανάλογα με το τι θέλουν να τονίσουν (το πρόσωπο που δρα ή το αποτέλεσμα της ενέργειας κτλ.), ανάλογα με το ύφος που θα έχει η περίληψη (περισσότερο ουδέτερο / απρόσωπο με την παθητική σύνταξη) κ.ο.κ.. Αντιλαμβάνονται ακόμα ότι, όταν η περίληψη γίνεται από το συγγραφέα, εκείνος χρησιμοποιεί παθητική σύνταξη, για να αποφύγει την αναφορά στο άτομό του· όταν, όμως, η περίληψη γίνεται από ένα τρίτο άτομο, εκείνο επιλέγει ανάμεσα στις δυο μορφές σύνταξης με βάση τους λόγους που αναφέρθηκαν προηγουμένως (βλ. και "Χρήσιμες πληροφορίες", βιβλίο του μαθητή, σ, 236-237, καθώς και το βιβλίο του καθηγητή για τη Β' Λυκείου, σ. 159).

Διδακτική διαδικασία στην τάξη

Τα κείμενα που αξιοποιούνται για τη διδασκαλία της συγκεκριμένης ενότητας είναι: "Η πολιτική διάσταση των Ευμενίδων του Αισχύλου", Δ. Ιακώβ, σ. 217-218, τ. Β', "Τεχνική και Εκπαίδευση" και "Κράτος και Νεοέλληνες", Ε. Π. Παπανούτσου, σ. 225-227 και 228 - 232 αντίστοιχα, τ. Β΄.

Να προσεχθεί ότι στην εκτενή περίληψη του κειμένου Η πολιτική διάσταση των "Ευμενίδων" του Αισχύλου , σ. 235 του βιβλίου, υπάρχουν ορισμένες αυτούσιες φράσεις από το ίδιο το κείμενο των σ. 217-218 του βιβλίου, συγκεκριμένα φράσεις που αφορούν τις διαφορές του σύγχρονου από το αρχαίο θέατρο. Ίσως επειδή στην περίληψη δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στις διαφορές αυτές , που δείχνουν και την ιδιομορφία του αρχαίου θεάτρου. Αντίθετα, η συνοπτική περίληψη (σ. 235-236) είναι πιο ελεύθερη, καθώς μέσα σε λίγες σειρές πρέπει να αποδοθεί το βασικό νόημα του αρχικού κειμένου.

Είναι σημαντικό να αντιληφθούν οι μαθητές τη σχέση της περίληψης με το διάγραμμα ενός κειμένου και με τους πλαγιότιτλους που προέρχονται από τις παραγράφους ή, κυρίως, από ευρύτερες νοηματικές ενότητες του κειμένου. Για το λόγο αυτό, αν δεν έχουν ασχοληθεί προηγουμένως με το κεφάλαιο που αναφέρεται στο διάγραμμα ενός κειμένου, μελετούν το διάγραμμα που δίνεται στη σ. 232 για το κείμενο Κράτος και Νεοέλληνες. Στη συνέχεια, ακολουθώντας τη συλλογιστική πορεία που αποτυπώνει το διάγραμμα και με βάση τους πλαγιότιτλους που περιέχονται σε αυτό, προσπαθούν να δώσουν την περίληψη του ίδιου κειμένου. Μια τέτοια περίληψη θα μπορούσε να είναι η εξής:

το κείμενο "Κράτος και Νεοέλληνες", γραμμένο το 1948, ο συγγραφέας μεταφέρει στην αρχή τη θέση κάποιου δημόσιου υπαλλήλου, ο οποίος υποστηρίζει ότι το κράτος, ως συγκεκριμένο βίωμα, λείπει από τους Νεοέλληνες. Αιτιολογεί τη θέση του (ο δημόσιος υπάλληλος) αναφερόμενος στην αδιαφορία και στην εχθρότητα που δείχνουν οι πολίτες απέναντι στο κράτος και δίνει την προσωπική του ερμηνεία, ότι δηλαδή πιθανόν να υπάρχει μια τάση αναρχισμού στους Έλληνες. Αντίθετα, ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψη ότι η ερμηνεία για τον αναρχισμό δεν ευσταθεί. Παραθέτει μια σειρά από αίτια, για να εξηγήσει την εχθρότητα των Νεοελλήνων προς το κράτος: αίτια ψυχολογικά, κοινωνικά, την κακοδιοίκηση που υφίστανται, τους ξενόφερτους διοικητικούς και πολιτιστικούς θεσμούς που δεν ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες τους κ.ά.. Προσθέτει στον προβληματισμό του και την παγκόσμια κρίση που υφίσταται η έννοια του κράτους. Καταλήγει ότι, εξαιτίας των λόγων που προανέφερε, οι Έλληνες αισθάνονται ξένοι στον τόπο τους, με αποτέλεσμα να εκδηλώνονται αρνητικά, χωρίς οι εκδηλώσεις αυτές να δηλώνουν διάθεση αναρχισμού.

Προτιμήθηκε η ενεργητική σύνταξη επειδή πρέπει να φανούν καθαρά τα πρόσωπα που υποστηρίζουν τις αντίστοιχες θέσεις. Οι έντονες λέξεις δείχνουν το ξετύλιγμα της σκέψης του συγγραφέα. Οι μαθητές να συζητήσουν στην τάξη ποια μορφή σύνταξης είναι προτιμότερη και γιατί.

Οι μαθητές μπορούν να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν λεπτομέρειες, ανάλογα με το σκοπό για τον οποίο θα τους ζητηθεί να γράψουν περίληψη. Κατά τον ίδιο τρόπο μπορούν να ενώσουν τους πλαγιότιτλους από τις παραγράφους του κειμένου Τεχνική και Εκπαίδευση που δίνονται στη σ. 227 του βιβλίου, οπότε προκύπτει η εξής συνοπτική περίληψη:

συγγραφέας διατυπώνει το φόβο ότι ο πνευματικός πολιτισμός πιθανόν να κινδυνεύει από την εισβολή και τη δύναμη της εικόνας που προσφέρεται από τα τεχνικά μέσα. Η εικόνα μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη διανοητική λειτουργία του ανθρώπου, καθώς εξασθενεί την κρίση και την πρωτοβουλία του. Αυτή την κλονισμένη ισορροπία μπορούν να την αποκαταστήσουν, σύμφωνα με το συγγραφέα, οι δυνάμεις του πολιτισμού με μόνο όπλο τη μόρφωση των νέων. Ο συγγραφέας καταλήγει ότι το ζητούμενο του πολιτισμού μας είναι να συμβαδίζει η πρόοδος της εκπαίδευσης με την πρόοδο της τεχνικής.

την περίληψη αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί και η παθητική σύνταξη. Να ζητηθεί από τους μαθητές να την μετατρέψουν (άσκηση στην τάξη ή στο σπίτι).

Οι μαθητές μπορούν να κάνουν το διάγραμμα του κειμένου Τεχνική και Εκπαίδευση, όπως τους ζητείται στη σ. 233 του βιβλίου, οπότε θα έχουν στη διάθεσή τους περισσότερες λεπτομέρειες - το διάγραμμα δίνεται στο βιβλίο του καθηγητή για τη Β' Λυκείου, σ. 158. Οπωσδήποτε να γίνει η άσκηση της σ. 236 "Να γράψετε δύο περιλήψεις… λέξεις)" (εργασία για το σπίτι).

Φυσικά, μπορεί να τους δοθεί ένα οποιοδήποτε άλλο κείμενο, οπότε θα πρέπει:

• να βγάλουν πλαγιότιτλους από τις ευρύτερες νοηματικές ενότητες του κειμένου, για να κερδίζουν χρόνο, προσέχοντας ταυτόχρονα και τις λέξεις κλειδιά·
• να προσέξουν τη θέση του συγγραφέα, την αλληλουχία των σκέψεών του, τις φάσεις της επιχειρηματολογίας του, τη συνοχή (=οργάνωση, διαρθρωτικές λέξεις) και τη συνεκτικότητα του κειμένου (= λογική ακολουθία των σκέψεων - λογικός ιστός).

Εναλλακτικά

Αν οι μαθητές έχουν ασχοληθεί αρκετά με την οργάνωση του διαγράμματος ενός κειμένου, θα οδηγηθούν εύκολα στην περίληψη. Αφού, λοιπόν, κατανοήσουν τα βασικά βήματα που οδηγούν σε μια καλή περίληψη, μπορούν να προσέξουν τα χαρακτηριστικά μιας γραπτής περίληψης από προφορικό λόγο, και συγκεκριμένα από μια συζήτηση.

• Μπορεί να γίνει η άσκηση της σ. 238 του βιβλίου, που ζητά από τους μαθητές να αποδώσουν γραπτά, σε περίληψη περισσότερο ή λιγότερο εκτεταμένη, το περιεχόμενο μιας συζήτησης στην τάξη κρατώντας πρακτικά. Οι μαθητές, βέβαια, μπορούν να παρακολουθήσουν κάποια συζήτηση στην τηλεόραση ή στο ραδιόφωνο, με θέμα που τους αφορά, και να αποδώσουν σε γραπτή περίληψη το περιεχόμενό της. Πολύ χρήσιμες είναι οι πληροφορίες που δίνονται στις σ. 238-239 του βιβλίου για όσα θα πρέπει να προσέξουν, π.χ. να αναφέρουν το χρόνο και τον τόπο της συζήτησης, τα πρόσωπα που συμμετέχουν κτλ. Να προσέξουν, ακόμα, την αξιοποίηση του λεξιλογίου της σ. 239, με λέξεις ανάλογες με εκείνες που αναφέρθηκαν προηγουμένως (και που αποδίδουν την οργάνωση του αρχικού κειμένου αλλά και τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα) και με κάποιες ακόμη που αποδίδουν:
  • χαρακτηριστικά του προφορικού λόγου, π.χ. προλογίζω, απευθύνομαι κ.ο.κ.
  • τη διάρθρωση της συζήτησης, π.χ. παίρνω το λόγο, συμφωνώ, αντικρούω την άποψη ενός συνομιλητή, δευτερολογώ κ.ο.κ.

Οι μαθητές μπορούν να προσέξουν πώς παρουσιάζει ένας δημοσιογράφος μια συζήτηση (από την ευρωβουλή), περιληπτικά, σε άρθρο του, στις σ. 237- 238 του βιβλίου. Χρήσιμο είναι στην περίπτωση αυτή να θυμηθούν τα σχετικά με την "παρεμβολή ξένου σχολίου στην είδηση", ενότητα "Η είδηση", τ. Β', σ. 20-21. Ιδιαίτερα πρέπει να σταθούν στις λέξεις με τις οποίες εισάγεται ο ξένος λόγος, καθώς και στη στίξη, και μάλιστα στη χρήση του κόμματος.

Με την ευκαιρία της δημοσιογραφικής περίληψης, οι μαθητές μπορούν να συζητήσουν το θέμα της περίληψης που γίνεται για άλλους σκοπούς και όχι αναγκαστικά για να βοηθήσει τη διδασκαλία, τη μελέτη των μαθητών κ.ο.κ. . Πράγματι, η περίληψη μπορεί να εξυπηρετήσει ανάγκες της κοινωνικής ζωής. Για παράδειγμα, ένας υπουργός μπορεί να ζητήσει από τους αρμόδιους υπαλλήλους να τον ενημερώσουν με περίληψη για κάποιο υπόμνημα, για τα στοιχεία ή τις έρευνες που αφορούν κάποιο συγκεκριμένο θέμα κτλ.· το ίδιο και ένας διευθυντής επιχείρησης, κ.ο.κ.. Επίσης, περίληψη από διάφορα βιβλία δίνεται για βιβλιογραφική ενημέρωση αναγνωστών που ενδιαφέρονται για ειδικούς τομείς, π.χ. για βιβλία ιστορικά, γλωσσολογικά, παιδαγωγικού περιεχομένου κ.ο.κ. Η περίληψη ενός λογοτεχνικού, κινηματογραφικού ή θεατρικού έργου προτάσσεται συνήθως από μια κριτική παρουσίαση του έργου αυτού, όπως η περίληψη του λογοτεχνικού έργου "Τα ψάθινα καπέλα" που είναι μέρος της βιβλιοκριτικής του μυθιστορήματος:

Η Μαργαρίτα Λυμπεράκη μάς έδωσε με τα "Ψάθινα καπέλα" ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα των τελευταίων χρόνων και ίσως το καλύτερο γυναικείο μυθιστόρημα στη γλώσσα μας. Ο έρωτας παίζει κι εδώ τον πρώτο και τον κύριο λόγο. Μια νεότητα κοριτσιών μεστώνει και αποκτά τη συνείδηση της ζωής μέσα στα "Ψάθινα καπέλα". Τρία κορίτσια - τρεις αδελφές - η Μαρία, η Ινφάντα και η Κατερίνα, κυκλοφορούν στο μυθιστόρημα και παράλληλα προς τους έρωτές τους με το Μάριο, το Νικήτα και το Δαβίδ, θα παρακολουθήσουμε την οικογενειακή τους ζωή, τις σχέσεις τους με τα πρόσωπα της οικογένειας και με τα φιλικά τους πρόσωπα, την κίνησή τους στην εξοχική έπαυλη της Αττικής, όλα δηλαδή σχετίζονται, αναφέρονται είτε συνδέονται με τον ψυχικό κόσμο των τριών αυτών αδελφών. Δεν έχει άλλο θέμα το βιβλίο, ούτε ξετυλίγει καμιά ιστορία με υπόθεση εξωτερικά ενδιαφέρουσα και με συναρπαστική πλοκή. Αυτά τα μικρά θέματα της καθημερινής ζωής αγγίζει. […] "Η καθημερινή ζωή είναι που κρύβει τη μεγαλύτερη δύναμη", λέει χαρακτηριστικά μία από τις ηρωίδες της Λυμπεράκη.
 
Απ. Σαχίνης, "Η σύγχρονη πεζογραφία μας", σ. 46

Η περίληψη του ίδιου μυθιστορήματος δίνεται και στο σχολικό βιβλίο της Β΄ Λυκείου.

Οι αδελφές Μαρία, Ινφάντα και Κατερίνα ζουν στο εξοχικό σπίτι τους στη Κηφισιά με τη μητέρα τους, τον παππού και τη θεία τους Τερέζα. Οι γονείς τους είναι χωρισμένοι. Τα κορίτσια περνούν τα εφηβικά τους χρόνια. Τη ζωή τους, τρία καλοκαίρια στο εξοχικό σπίτι, αφηγείται η Κατερίνα. Στο μυθιστόρημα δίνονται με νεανική χάρη και νοσταλγία οι προσδοκίες και οι συγκινήσεις της εφηβικής ηλικίας.

Να προσεχθεί ότι η πρώτη περίληψη (που είναι μέρος της βιβλιοκριτικής), επειδή απευθύνεται σε κοινό μελετητών, φοιτητών κτλ., σε ωριμότερο δηλαδή κοινό, αναφέρεται στην εσωτερική εξέλιξη του μυθιστορήματος, τονίζει το ερωτικό ωρίμασμα των τριών κοριτσιών κτλ.· προετοιμάζει ταυτόχρονα το έδαφος στο οποίο θα στηθεί στη συνέχεια η κριτική για το μυθιστόρημα. Ο διαφορετικός δηλαδή σκοπός της περίληψης καθορίζει και την, ως ένα βαθμό, διαφορετική επιλογή των λεπτομερειών κάθε φορά.

Διδακτικό υλικό

• Από το βιβλίο της Β΄ Λυκείου:
  • ενότητα "Σημειώσεις - Περίληψη", σ. 234-240, και σ. 217-218, 223, 225-227, 228-232.
  • ενότητα "Η είδηση", σ. 20-21.
• Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Β΄ Λυκείου
• Απ. Σαχίνης, 1971, "Η σύγχρονη πεζογραφία μας", εκδ. Γαλαξίας

Αξιολόγηση

Παράμετροι αξιολόγησης για την Περίληψη

Περιεχόμενο: Σύμφωνο με το κείμενο από το οποίο προέρχεται, χωρίς σχόλια στις απόψεις του συγγραφέα. Περιέχει τα κύρια σημεία του αρχικού κειμένου, αλλά δεν είναι αντιγραφή συγκεκριμένων τμημάτων του.

(8)

Οργάνωση: Παρουσιάζονται με λογική ακολουθία τα βασικότερα επιχειρήματα/ σκέψεις/ ιδέες του συγγραφέα. Δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη χρήση των διαρθρωτικών λέξεων. Γενικά, ο πομπός προσέχει τη συνεκτικότητα και τη συνοχή του κειμένου του, ώστε ο δέκτης να λαμβάνει με ενάργεια τη συνοπτική εκδοχή του εκτενέστερου κειμένου.

(5)

Γλώσσα: Χρήση της γλώσσας ανάλογα

• με το κείμενο από το οποίο προέρχεται η περίληψη*, π.χ. από κείμενο επιστημονικό, δημοσιογραφικό κτλ., κυρίως όσον αφορά το λεξιλόγιο·
• με το σκοπό για τον οποίο γράφεται.

(5)

Καταλληλότητα/Αποτελεσματικότητα: Ο πομπός δεν μιμείται το ύφος του αρχικού κειμένου. Η περίληψή του, ωστόσο, μπορεί να σταθεί ως αυτόνομο κείμενο. Επιτυγχάνεται η πύκνωση του κειμένου, χωρίς να χάνεται ο κεντρικός νοηματικός του άξονας.

(7)

Συνολο: 25βαθμοί

* Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι ο πομπός, όταν γράφει την περίληψη ενός λογοτεχνικού κειμένου, θα γράφει και αυτός με λογοτεχνικό τρόπο.

γ. Υποστηρικτικό υλικό

Υποστηρικτικό υλικό για τον καθηγητή

• Από το βιβλίο του καθηγητή της Β΄ Λυκείου: σ. 158 -159
• Από τις Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Φιλολογικών Μαθημάτων στο Λύκειο, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, σχολ. έτος 1998 - 99, σ. 217 - 219.

Τα ακόλουθα κείμενα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για συζήτηση ή γραπτή έκφραση (η έλλειψη χρόνου, η πίεση του χρόνου, μελλοντικές προοπτικές για την αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου κτλ.) και για περίληψη. Το υλικό αυτό ενδεχομένως να χρησιμοποιηθεί στην αναθεωρημένη μορφή του βιβλίου Έκφραση -Έκθεση της Β΄ Λυκείου.

• Ε. Π. Παπανούτσος, Ο πυκνός και λιτός λόγος
• Από τον ημερήσιο Τύπο, Φαστ φουντ: το φετίχ του 20ού αιώνα
• Από τον ημερήσιο Τύπο, Το μεροκάματο της σφήνας
• Ε. Π. Παπανούτσος, Ο ελεύθερος χρόνος

Βιβλιογραφία

1. Αδαλόγλου Κ., Ο Λόγος και οι Σημειώσεις - Περίληψη, περ. "Ο Φιλόλογος", τεύχ. 53.
2. Αγγελάκος Κ., "Λόγος πυκνός και κρουστός". Σκέψεις για τη διδακτική και την αξιολόγηση της Περίληψης, περ."Νέα παιδεία", τεύχ.90, σ.68-72.
3. Ε.Π. Παπανούτσος, (1975^[1]), 1989,Ο πυκνός και λιτός λόγος, από "Το δίκαιο της πυγμής, εκδ. Δωδώνη, σ. 138-143.

Λέξεις - κλειδιά: Περίληψη σε γραπτό λόγο, πλαγιότιτλοι, διάγραμμα, ενεργητική σύνταξη, παθητική σύνταξη, εκτενής περίληψη, συνοπτική περίληψη, αξιολόγηση της περίληψης.