α. Παρουσίαση

Η διδακτική πρόταση που αφορά την περιγραφή προσώπου/ ατόμου επιχειρεί να συνδυάσει την παράλληλη διδασκαλία του γλωσσικού μαθήματος με το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

β. Διδακτική πρόταση

Στόχοι

• να εμπεδώσουν οι μαθητές όσα διδάχτηκαν στα προηγούμενα μαθήματα σχετικά με την περιγραφή (επιλογή και οργάνωση λεπτομερειών, σχόλια και οπτική γωνία στην περιγραφή κτλ. ),
• να αναπτύξουν την παρατηρητικότητα και την κριτική τους ικανότητα, για να επισημαίνουν τα τυπικά και ταιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός προσώπου /ατόμου και να τα συσχετίζουν με το χαρακτήρα του,
• να αναπτύξουν την περιγραφική τους ικανότητα, ώστε να αποδίδουν το πορτρέτο ενός ατόμου/ προσώπου με τον κατάλληλο τρόπο για την εκάστοτε επικοινωνιακή περίσταση,-να εξετάσουν την τεχνική της λογοτεχνικής περιγραφής και να αντιληφτούν το ρόλο που παίζει σε μια αφήγηση,
• να εμβαθύνουν στο νόημα ενός θεατρικού έργου μέσο ποικίλων περιγραφικών ασκήσεων,
• να προβληματιστούν σε θέματα που άπτονται της περιγραφής, πχ.περιγραφή των ειδώλων/ προτύπων που επιλέγουν οι νέοι και ερμηνεία των επιλογών τους.

Περιεχόμενο-Διδακτική μεθοδολογία

Η διδασκαλία μπορεί να αρχίσει με μια συζήτηση σχετικά με τη χρησιμότητα της περιγραφής ενός ατόμου στην καθημερινή μας ζωή. Θα μπορούσαμε, εξάλλου, να κεντρίσουμε το ενδιαφέρον των μαθητών παίζοντας, για λίγα λεπτά, ένα παιχνίδι. Το παιχνίδι καλεί τους μαθητές να υποθέσουν ότι υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες σε μια κλοπή, και περιγράφουν τα χαρακτηριστκά του δράστη που διέφυγε. Ο κάθε μαθητής έχει καθορίσει ένα συμμαθητή του ως υποθετικό δράστη και προσπαθεί, χωρίς να τον βλέπει, να δώσει μια όσο το δυνατόν ακριβή περιγραφή, ώστε η τάξη να τον αναγνωρίσει. Με αφόρμηση τις περιγραφές που έκαναν οι μαθητές μπορούμε στη συνέχεια να αναφερθούμε στα τυπικά χαρακτηριστικά ενός ατόμου, που αναγράφονται συνήθως σε μια ταυτότητα, και στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του που το διαφοροποιούν από τα άλλα άτομα και το κάνουν μοναδικό.

Μπορούμε να συνεχίσουμε εξετάζοντας το κείμενο του Μ.Ανδρόνικου σ.196, το οποίο προσφέρεται, για να αντιληφτούν οι μαθητές τη χρησιμότητα της ακριβούς περιγραφής στην επιστήμη της αρχαιολογίας. Ο Ανδρόνικος βασίζεται στην περιγραφή του Μ.Αλεξάνδρου που έκανε ο Πλούταρχος , για να αποδείξει ότι το συγκεκριμένο κεφαλάκι που ανακαλύφτηκε από τις ανασκαφές στη Βεργίνα απεικονίζει πράγματι τον Μ,Αλέξανδρο.

Με τις ασκήσεις στη σ.204 περνούμε στην οπτική γωνία και στο σχόλιο στην περιγραφή προσώπου. Σκόπιμο είναι να διαβάσουν οι μαθητές προσεκτικά και να συγκρίνουν τις περιγραφές του Καβάφη που έκανε ο Ξενόπουλος και ο Μαλάνος. Οι μαθητές καλούνται να εντοπίσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του Καβάφη που προβάλλονται στην κάθε περιγραφή, τα σχόλια (θετικά ή αρνητικά), και να προσδιορίσουν την οπτική γωνία του γράφοντα (συμπάθεια, αντιπάθεια, θαυμασμός, κριτική στάση κτλ. προς το περιγραφόμενο πρόσωπο). Καλούνται , επίσης, να προσέξουν τον τρόπο με τον οποίο τα εξωτερικά χαρακτηριστικά συσχετίζονται στις δύο περιγραφές με το χαρακτηρισμό του περιγραφόμενου προσώπου.

Μπορούμε να προχωρήσουμε προτείνοντας στους μαθητές να κάνουν κάποιες γραπτές ομαδικές εργασίες μέσα στην τάξη. Οι ομάδες μπορούν να επιλέξουν μία από τις παρακάτω ασκήσεις του βιβλίου:

• να περιγράψουν ένα γελοιογραφικό σκίτσο κάποιου διάσημου προσώπου (σ.199)
• να περιγράψουν κάποια από τις φιγούρες του Θεάτρου των Σκιών (σ.199)
• να περιγράψουν μία προσωπογραφία (φωτογραφία ή ζωγραφικό πίνακα) σ. 209
• να περιγράψουν μια έντυπη διαφήμιση με θέμα το παιδί (σ..208)

Καλούμε τους μαθητές να εφαρμόσουν στις περιγραφές τους όσα διδάχτηκαν προηγουμένως ( επιλογή και οργάνωση των λεπτομερειών, σχόλιο και οπτική γωνία της περιγραφής ) και τους προτρέπουμε να αξιοποιήσουν το λεξιλόγιο που δίνεται στη σ.203. Με τις εργασίες αυτές δίνεται η ευκαιρία στους μαθητές να προσπαθήσουν να αποδώσουν μια εικόνα με το γραπτό λόγο. Για αυτό το εικαστικό υλικό που θα τους προσφέρουμε πρέπει να είναι ελκυστικό, Σκόπιμο λοιπόν, είναι να μην περιοριστούμε στις εικόνες του βιβλίου, αλλά να δώσουμε στις ομάδες πρόσθετο εικαστικό υλικό, ώστε να έχουν δυνατότητα επιλογής ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους.

Εργασία για το σπίτι

Ωςεργασία για το σπίτι οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν μία από τις παρακάτω ασκήσεις:

• α. Υποθέστε ότι η τάξη σας αρχίζει να αλληλογραφεί με την τάξη ενός σχολείου που βρίσκεται σε μια άλλη περιοχή της χώρας. Γράψτε ένα γράμμα που το απευθύνετε σε έναν/ μία άγνωστο/η μαθητή/ τρια της ηλικίας σας. Σκοπός της επιστολής σας είναι να παρουσιάσετε τον εαυτό σας (εξωτερική εμφάνιση, χαρακτήρας, προτιμήσεις, ενδιαφέροντα, ασχολίες κτλ. ) , για να σας γνωρίσει ο παραλήπτης/ τρια της επιστολής και να ενδιαφερθεί να αλληλογραφήσει μαζί σας.
• β. Υποθέστε ότι το Υπουργείο Νέας Γενιάς διεξάγει μια έρευνα σχετικά με τα πρότυπα /ειίδωλα των νέων. Περιγράψτε ένα από τα πρόσωπα που θαυμάζετε και εξηγήστε τους λόγους της προτίμησής σας. Το πρόσωπο που θα επιλέξετε να παρουσιάσετε μπορεί να είναι μια διάσημη προσωπικότητα, ένα πρόσωπο του οικογενειακού σας περιβάλλοντος, ο ήρωας/ η ηρωίδα ενός έργου λογοτεχνικού/ κινηματογραφικού , ένα ιστορικό πρόσωπο κτλ..
• γ. Λένε ότι τα "κυκλώματα"των νέων σήμερα οικοδομούνται γύρω από τα μουσικά ακούσματα, την εμφάνιση, το στιλ, τον τρόπο επικοινωνίας, τα στέκια, την ενασχόληση με κάποιο άθλημα, τον τρόπο ψυχαγωγίας κτλ. Περιγράψτε τις διάφορες ομάδες νέων που εμφανίζονται και προσπαθήστε να ερμηνεύσετε τη συμπεριφορά τους. Υποθέστε ότι το κείμενό σας θα δημοσιευτεί σε κάποιο περιοδικό για νέους.

Οι παραπάνω εργασίες αφορούν μια υποθετική περίσταση επικοινωνίας. Αν θέλει ο καθηγητής, μπορεί να την μετατρέψει σε πραγματική περίσταση επικοινωνίας: α) μπορεί να συνεργαστεί με ένα συνάδελφο από κάποιο άλλο σχολείο, για να οργανώσουν την επικοινωνία των δύο σχολείων μέσο αλληλογραφίας. Μια τέτοια συνεργασία είναι πολύ χρήσιμη, γιατί δίνει στους μαθητές ένα ισχυρό κίνητρο να ασκηθούν στο γραπτό λόγο επικοινωνώντας με τους συνομηλίκους τους για διάφορα θέματα. Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, είναι, εξάλλου, ένα καινούριο μέσο επικοινωνίας που μπορεί να αξιοποιηθεί από τα συνεργαζόμενα σχολεία.

• β. μπορεί να καλέσει τους μαθητές να οργανώσουν οι ίδιοι μια έρευνα σχετικά με τα πρότυπα/ είδωλα των νέων, Στην περίπτωση αυτή οι μαθητές μπορούν να εμπλουτίσουν το ερευνητικό υλικό που συγκεντρώθηκε από την τάξη τους (σχετικές με το θέμα γραπτές εργασίες).με συνεντεύξεις που θα πάρουν από μαθητές άλλων τάξεων ή και άλλων σχολείων.
• γ. μπορεί να προτρέψει τους μαθητές να ασχοληθούν με την έκδοση ενός μαθητικού εντύπου, όπου θα παρουσιάζουν διάφορες εργασίες τους.

Οι παραπάνω προτεινόμενες δραστηριότητες είναι βεβαια χρονοβόρες, αλλά είναι πολύ χρήσιμες, γιατί διεγείρουν το ενδιαφέρον των μαθητών και τους δίνουν την ευκαιρία να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά, για να πετύχουν έναν πραγματικό στόχο.

Παράλληλη διδασκαλία στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας.

Σκόπιμο είναι να συνδυάζουμε τη Γλωσσική Διδασκαλία με το μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, κάθε φορά που μας δίνεται η ευκαιρία.

1. Πεζό κείμενο

Θα προτείναμε να διδαχτεί παράλληλα το απόσπασμα με τον τίτλο "Η ομορφιά του κόσμου" από το μυθιστόρημα του Κ.Πολίτη "Στου Χατζηφράγκου". Στο απόσπασμα αυτό περιγράφεται με ιδιαίτερη ευαισθησία το πρότυπο της "απόλυτης γυναικείας ομορφιάς", η κυρία Αλιφάντη, η οποία με την ομορφιά της επηρεάζει καταλυτικά τη μοίρα του Τζώνη, του ήρωα της ιστορίας. Δίνεται, λοιπόν, η ευκαιρία να παρατηρήσουν οι μαθητές τα μέσα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας, για να αποδώσει το πορτρέτο της μοιραίας αυτής γυναίκας. . Μπορούμε, λοιπόν, να τους ζητήσουμε να εξετάσουν την επιλογή και την οργάνωση των λεπτομερειών, να εντοπίσουν τα σχόλια (θετικά ή και αρνητικά) και την οπτική γωνία, να προσδιορίσουν το ρόλο της περιγραφής μέσα στο απόσπασμα κτλ. Με αφόρμηση το απόσπασμα μπορούν , εξάλλου, να συζητήσουν σχετικά με το πρότυπο της γυναικείας ομορφιάς στις διάφορες εποχές.

Εργασία για το σπίτι

Οι μαθητές μπορούν να επιλέξουν μία από τις παρακάτω ασκήσεις:

• α. Με αφόρμηση τη διοργάνωση ενός διαγωνισμού ομορφιάς που έγινε πρόσφατα, μια φεμινίστρια γράφει μια επιστολή διαμαρτυρίας κατά του θεσμού των καλλιστείων.
• β. Υποθέστε ότι είστε δημοσιογράφος και παίρνετε συνέντευξη από μία υποψήφια που συμμετείχε σε ένα διαγωνισμό ομορφιάς, αλλά δεν κέρδισε τον επιθυμητό τίτλο. Να γράψετε ένα κείμενο που περιλαμβάνει τις ερωτήσεις που θέσατε και της απαντήσεις της υποψήφιας. Φροντίστε το κείμενό σας να αποδίδει τόσο την οπτική γωνία του/της δημοσιογράφου όσο και την οπτική γωνία της υποψήφιας για το θεσμό των καλλιστείων,
• γ. Εργαστείτε σε ομάδες, για να ετοιμάσετε μια εισήγηση σε προσχεδιασμένο προφορικό λόγο με θέμα: "Το πρότυπο της γυναικείας ομορφιάς άλλοτε και τώρα". Για να συγκεντρώσετε υλικό για την εισήγησή σας, συζητήστε το θέμα με τους γονείς σας, με ηλικιωμένα άτομα της οικογένειας και με συνομηλίκους σας.

Αναζητήστε επίσης σχετικό εικαστικό υλικό (φωτογραφίες, πίνακες ζωγραφικής, έργα γλυπτικής που παρουσιάζουν το πρότυπο της γυναικείας ομορφιάς σε διάφορες εποχές). Προσπαθήστε να εντοπίσετε, ακόμη, σχετικές λογοτεχνικές περιγραφές σε έργα ποιητών ή πεζογράφων που έζησαν σε διάφορες εποχές.

2. Θεατρικό έργο

Η παράλληλη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου μπορεί να δώσει την ευκαιρία για ποικίλες ασκήσεις στον περιγραφικό λόγο. Στην περίπτωση αυτή όπου το κείμενο μάς δίνει ελάχιστα περιγραφικά στοιχεία , οι μαθητές καλούνται να φανταστούν και να περιγράψουν τη μορφή και το χαρακτήρα των προσώπων, την ενδυμασία τους, τα σκηνικά κτλ. Μπορούμε, λοιπόν, να τους αναθέσουμε διάφορους ρόλους , για να κάνουν ποικίλες δημιουργικές εργασίες : πχ. ως σκηνοθέτες να περιγράψουν τους ηθοποιούς που θα επέλεγαν για την ερμηνεία των ρόλων , ως σκηνογράφοι και ως ενδυματολόγοι να περιγράψουν ή και να σχεδιάσουν τα σκηνικά και τα κοστούμια αντίστοιχα. Μια παρόμοια άσκηση δίνεται στο βιβλίο "Έκφραση-Έκθεση" για την Α' Λυκείου, σ. 225. Με τις ασκήσεις αυτές πιστεύουμε ότι μπορούμε να προωθήσουμε τους στόχους του γλωσσικού μαθήματος και παράλληλα να εμπλουτίσουμε τη διδασκαλία ενός θεατρικού έργου, το οποίο από τη φύση του μας επιβάλλει μια ιδιαίτερη διδακτική προσέγγιση, αφού πρόκειται για κείμενο που γράφτηκε με σκοπό την σκηνική παρουσίαση.

Διδακτικό υλικό

Το διδακτικό υλικό στο οποίο αναφερθήκαμε περιλαμβάνεται στο βιβλίο "Έκφραση-Έκθεση της Α' Λυκείου σ 195-208 και 225 και στα Κ.Ν,Λ. για την Α΄Λυκείου σ.309-320..

Λέξεις κλειδιά: περιγραφή, το σχόλιο και η οπτική γωνία στην περιγραφή, λογοτεχνική περιγραφή,