Χρηστικές οδηγίες για την αξιοποίηση της βάσης δεδομένων

Μ

πορείτε να αναζητήσετε τα στοιχεία καταγραφής για τις λογοτεχνικές μεταφράσεις του μείζονος ελληνισμού με δύο τρόπους:

• (α) μέσω των συγκεντρωτικών ευρετηρίων
• (β) μέσω της αναζήτησης συγκεκριμένου στοιχείου

Ευρετήρια

Στα ευρετήρια μπορείτε να δείτε σειρά ομόλογων και αλφαβητισμένων στοιχείων και να επιλέξετε το συγκεκριμένο κάθε φορά στοιχείο προς αναζήτηση πληροφοριών από τη βάση δεδομένων. Διατίθενται ευρετήρια για τα αποδελτιωμένα έντυπα και τις βιβλιοθήκες όπου απόκεινται αυτά, τους μεταφραζόμενους συγγραφείς, τους μεταφραστές, τα έτη έκδοσης ή δημοσίευσης, τους τόπους έκδοσης και τα θέματα. Το ευρετήριο εντύπων και βιβλιοθηκών αναφέρεται μόνο στις δημοσιευμένες λογοτεχνικές μεταφράσεις και δεν διατίθεται με απευθείας συνδέσεις. Το ευρετήριο θεμάτων αναφέρεται αποκλειστικά σε μεταφράσεις κριτικής και δοκιμίου.

Πεδία αναζήτησης πληροφοριών

Μπορείτε να ανακαλέσετε συγκεκριμένες πληροφορίες από τη βάση δεδομένων συμπληρώνοντας κατάλληλα το ανάλογο πεδίο στη φόρμα αναζήτησης. Μπορείτε να αναζητήσετε συγγραφέα, τίτλο δημοσίευσης ή έκδοσης, μεταφραστή, τίτλο εντύπου δημοσίευσης, έτος δημοσίευσης ή έκδοσης, είδος κειμένου, γλώσσα μεταφραζόμενου κειμένου, τόπο έκδοσης, θέματα (δοκιμίων και κριτικών κειμένων) και λέξεις-κλειδιά. Η αναζήτησή σας μπορεί να συνδυάζει περισσότερα του ενός πεδία περιορίζοντας το εύρος της αναζήτησης. Μπορείτε, επίσης, να περιορίζετε την αναζήτησή σας είτε στις αυτοτελείς εκδόσεις είτε στις δημοσιεύσεις μεταφράσεων.

Οι πληροφορίες των δελτίων καταγραφής

Σε ένα πλήρες δελτίο καταγραφής περιλαμβάνονται τα παρακάτω πεδία, στα οποία αναγράφονται οι διαθέσιμες και εξακριβωμένες από την έρευνα πληροφορίες:

• (α) όνομα του συγγραφέα
• (β) τίτλος δημοσίευσης ή έκδοσης της λογοτεχνικής μετάφρασης
• (γ) όνομα μεταφραστή
• (δ) τίτλος εντύπου δημοσίευσης
• (ε) χρόνος δημοσίευσης ή έκδοσης
• (στ) είδος του μεταφρασμένου κειμένου
• (ζ) γλώσσα του μεταφραζόμενου κειμένου (γλώσσα προέλευσης)
• (η) αριθμός τεύχους και σελίδες (στις δημοσιεύσεις μεταφράσεων· με την ένδειξη κ.ε. όταν η μετάφραση συνεχίζεται σε επόμενο ή επόμενα τεύχη)
• (θ) Τόπος έκδοσης

Επιπλέον, στις αυτοτελείς εκδόσεις μεταφράσεων σημειώνεται η πηγή (βιβλιογραφική εργασία/μελέτη) προέλευσης της πληροφορίας. Όπου δεν σημειώνεται πηγή, η πληροφορία προέρχεται από προσωπική έρευνα του Λ. Παπαλεοντίου.

Τα δυσαναπλήρωτα κενά στην πληροφόρηση

Το πεδίο αναγραφής του ονόματος του συγγραφέα παραμένει κενό στα ανώνυμα έργα ή όταν ο συγγραφέας δεν μας είναι γνωστός.

Αρκετές φορές, επίσης, τα δελτία καταγραφής είναι λειψά και ως προς το πεδίο του μεταφραστή, καθώς παραλείπεται το όνομά του στη δημοσίευση της λογοτεχνικής μετάφρασης. Τέτοια κείμενα που δεν φέρουν όνομα μεταφραστή πιθανόν να αποτελούν αναδημοσιεύσεις από άλλα έντυπα του ελλαδικού χώρου ή άλλων περιοχών του ελληνισμού. Η τακτική αυτή είναι περισσότερο συχνή σε εφημερίδες. Στις περιπτώσεις αυτές δεν δηλώνεται (πάντα) η πηγή του μεταφρασμένου κειμένου (κάποτε παραλείπεται και το όνομα του συγγραφέα), επειδή ενδεχομένως κρίνεται από τον υπεύθυνο της έκδοσης ότι δεν ενδιαφέρουν τον αναγνώστη τα στοιχεία αυτά -και όχι μόνο ή όχι τόσο για να καλυφθεί η πράξη της αναδημοσίευσης.

Συχνά στις δημοσιεύσεις λογοτεχνικών μεταφράσεων δεν αναφέρεται και το αν το κείμενο μεταφράζεται από το πρωτότυπο ή μέσω άλλης, τρίτης γλώσσας.

Τα είδη των μεταφρασμένων κειμένων

Διακρίνονται ποιήματα, πεζογραφήματα, θεατρικά κείμενα και κριτικές/δοκίμια-μελέτες. Ως πεζογραφήματα δηλώνονται συλλήβδην μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, μερικά ταξιδιωτικά κείμενα, καθώς και λυρικές πρόζες και ποιήματα σε πεζό (παρόλο που τα τελευταία θα ήταν ίσως καλύτερα αν δηλώνονταν ως ποιήματα). Ενδέχεται όμως να έχει γίνει κάποια σύγχυση ανάμεσα στα λογοτεχνικά γένη, καθώς αφηγηματικά ή ακόμη και λυρικά ποιητικά κείμενα αποδίδονται σε πεζό λόγο. Ακόμη, δεν ήταν εύκολο να οριστεί με ακρίβεια ο ειδολογικός χαρακτηρισμός των πεζογραφημάτων, αφού πολύ συχνά μυθιστορήματα δηλώνονται ως διηγήματα, νουβέλες και διηγήματα αναφέρονται ως μυθιστορίες, ενώ αποσπάσματα από μυθιστορήματα παρουσιάζονται ως διηγήματα.

Η ενοποίηση της γραφής

Η βάση δεδομένων διατηρεί την ενοποιημένη μορφή της γραφής όπως αποτυπώθηκε στην έντυπη έκδοση της βιβλιογραφικής μελέτης (Παπαλεοντίου, Λ. 1998. Λογοτεχνικές μεταφράσεις του μείζονος ελληνισμού. Θεσσαλονίκη: Κ.Ε.Γ.). Ως προς την τελευταία, καταβλήθηκε μεγάλη προσπάθεια να ενοποιηθεί η γραφή των ονομάτων των συγγραφέων. Η καταφυγή σε βιογραφικά λεξικά και εγκυκλοπαίδειες σε αρκετές περιπτώσεις δεν απέδωσε, αφού πολλοί από τους συγγραφείς που μεταφράζονται είναι σχετικά ή εντελώς άγνωστοι και δεν έχουν περιληφθεί σε προσιτά για την έρευνα βοηθήματα. Ενδέχεται, επίσης, μερικά ονόματα (δεν θα πρέπει να είναι πολλά) που δεν έχουν ταυτιστεί να αναγράφονται λανθασμένα και σύμφωνα με τον τρόπο που αυτά παρουσιάζονται σε διάφορα έντυπα. Από την άλλη, θα ήταν πολύ χρήσιμο και αναγκαίο αν οι τίτλοι των μεταφρασμένων κειμένων ταυτίζονταν με το αρχικό έργο, πράγμα που δεν κατέστη δυνατό προς το παρόν.

Βασίλης Βασιλειάδης

Τα στοιχεία που αναφέρονται στην έντυπη καταγραφή (1880-1930) προέρχονται από την «Εισαγωγή» του Λ. Παπαλεοντίου (1998)