Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <^>

3. Σύνθετα με περισσότερα από δύο συνθετικά

§ 161. Στους σπάνιους πιο ελεύθερους, τεχνητούς σχηματισμούς ανήκουν επίσης τα σύνθετα με περισσότερα από δύο συνθετικά. Γι' αυτό μέχρι τώρα ασχοληθήκαμε μόνο με διμελή, ας πούμε, σύνθετα και μιλούσαμε πάντα μόνο για α΄ και β΄ συνθετικό, ενώ τώρα για πρώτη φορά συγκεντρώνουμε μερικά πολυμελή. Με την αυστηρή έννοια του όρου μη πολυμελή είναι εκείνα τα σύνθετα που αποτελούνται από δύο μέρη, από τα οποία το ένα ή το άλλο είναι και το ίδιο σύνθετο, δηλαδή π.χ. ἀσπιδ-αποβλής, τραπ-έμπαλιν, ταραξ-ιππόστρατος 'που προκαλεί σύγχυση στο ιππικό' (Αριστοφ.), ἐπιχαιρέ-κακος, ἐμβασί-χυτρος,παρακλαυσί-θυρον, ψαμμακοσιο-γάργαρα, νηλιπο-και-βλεπέλαιος, στρεψοδικο-πανουργία 'πονηριά που διαστρέφει το δίκαιο' (Αριστοφ.). Αντίθετα, είναι όντως πολυμελή τα τορνευτο-λυρ-ασπιδο-πηγός, χρυσ-ελεφαντ-ήλεκτρος, μακρο-καμπυλ-αύχην 'με μακρύ, κυρτό λαιμό' (Επίχαρμος), βατραχο-μυο-μαχία 'πόλεμος βατράχων και ποντικών', σαρκασμο-πιτυο-κάμπτης 'που λυγίζει πεύκα με το σαρκασμό του' (Αριστοφ.), θηροζυγο-καμψι-μέτωπος 'που σκύβει το μέτωπο στο (ή: με το) ζυγό' (Παλ. Ανθ. μόνο παιχνίδι γραμμάτων). Δες επίσης παράρτημα ΙΙ.

§ 162. Σε εντελώς διαφορετικό κεφάλαιο ανήκουν τα σύνθετα με περισσότερα προρηματικά· αυτά έγιναν πολύ αγαπητά στην Κοινή και πολλές φορές εκτόπισαν ακόμη και το απλό σύνθετο. Αλλά και εδώ δεν πρόκειται συνήθως για σύνθεση κάποιων προρηματικών με ένα απλό ρήμα αλλά για σύνθεση ενός ήδη σύνθετου ρήματος με ένα νέο προρηματικό: προσ-επιτιμᾶν 'επιπλήττω ακόμη περισσότερο', προ-εμβιβάζειν 'εισάγω πρωτύτερα', ὑπ-απιέναι 'αποχωρώ σταδιακά, κρυφά', συμ-παρεισέρχεσθαι 'παρεισφρέω μαζί'. Διαφορετικού είδους είναι τα περισσότερα από τα παλιότερα παραδείγματα: ὑπ-εξ-ανα-δῦναι (Όμ.) 'αναδύομαι από κάτω', δι-εκ-περᾶν (Ηρόδοτος) 'διαπερνώ και βγαίνω' κτλ. Αυτό σχετίζεται με το ότι ο Όμηρος γνωρίζει ακόμη μερικές συνενώσεις προρηματικών με περισσότερο ή λιγότερο επιρρηματική και με προθετική έννοια: ὑπ-έξ, παρ-έξ, δια-πρό (§ 109).