Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Κείμενο 1: Π. Πολίτης. Ο ανταγωνισμός του στοιχείου της πληροφόρησης και του στοιχείου της διασκέδασης στον σύγχρονο επαγγελματικό δημοσιογραφικό λόγο.

Η πίεση που ασκείται από τους μηχανισμούς της αγοράς στη δημοσιογραφία να υπερβεί τον παραδοσιακό της ρόλο, αυτόν της ενημέρωσης του κοινού για σημαντικά πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα και του σχολιασμού τους, αποτυπώνεται στον ποιοτικό μετασχηματισμό του πολιτικού λόγου των ΜΜΕ και τη θριαμβευτική διείσδυση της εικόνας (και του ήχου) σ' αυτά. Φαινόμενα όπως η εικονοποίηση του τύπου (ολοσέλιδες εμπορικές αλλά και πολιτικές διαφημίσεις· φωτογραφίες που "κυβερνούν" αντί του λόγου τις έντυπες σελίδες· η βαθμιαία μεταστροφή πολλών περιοδικών -κατ' όνομα- σε φωτογραφικά άλμπουμ και κυρίως η σημειωτική άλωση της πρώτης σελίδας των εφημερίδων από εικόνες "που μιλάνε από μόνες τους" και λέξεις ή φράσεις που καμώνονται τις εικόνες), η οριακά πληροφοριακή, δηλαδή η διεγερτική συναισθημάτων και παθών, χρήση της εικόνας στην τηλεόραση (υποχώρηση του σχολιαστικού λόγου στην ειδησεογραφία προς όφελος της εικονικής της υποστήριξης -στο όνομα της αληθοφάνειας, φυσικά-, σκανδαλώδης κατάχρηση της διαφήμισης, "διασκεδαστική" χρήση της κατασκευασμένης ή της ζωντανής εικόνας) και, τέλος, η ακατάσχετη λογόρροια των ραδιοφωνικών εκπομπών [DJ talk] καθώς επίσης και η πριμοδότηση του ήχου, που με τη μορφή μουσικών ή διαφημιστικών μηνυμάτων κατατέμνει διαρκώς τον λόγο, αποτελούν τις ορατές πλευρές της συγκινησιακής λειτουργίας των μέσων μαζικής ενημέρωσης, δηλαδή ενός πλέγματος από πρακτικές που φιλοδοξούν να προκαλέσουν οπτική ή/και ακουστική απόλαυση στο "ακροατήριό" τους και όχι να αναμετρηθούν με την κριτική του συνείδηση, διαμορφώνοντας περισσότερο καταναλωτικές συνήθειες σε υποκείμενα που "παίζουν" με προϊόντα παρά πολιτικές και κοινωνικές νοοτροπίες σε σκεπτόμενα υποκείμενα. Η αόρατη πλευρά της συγκινησιακής λειτουργίας των ΜΜΕ, που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τη γλωσσολογία, συνδέεται με την υιοθέτηση του συνομιλιακού ύφους (Fowler 1991· Fairclough 1995). Αυτό σημαίνει ότι τα μέσα ενημέρωσης, και ιδιαίτερα τα έγχρονα (ραδιόφωνο, τηλεόραση), επιδιώκουν όλο και πιο πολύ να διοχετεύουν τις πληροφορίες και τα σχόλιά τους μέσα από συμβάντα λόγου του τύπου της καθημερινής συνομιλίας, που μοιάζουν να καταργούν την απόσταση ανάμεσα σε πομπούς και δέκτες και δίνουν στους τελευταίους την (ψευδ)αίσθηση της οικειότητας. Οι συνεντεύξεις, τα πάνελ ή τα "παράθυρα" των ειδήσεων (που φιλοξενούν "αστέρες" του δημόσιου βίου αλλά συχνά εκπαραθυρώνουν τον πολιτικό προβληματισμό) έχουν υποκλέψει από την παραδοσιακή πολιτική αρθρογραφία το προνόμιο της ανάλυσης και του σχολιασμού των ειδήσεων και έχουν μετασχηματίσει τον πολιτικό λόγο των ΜΜΕ σε εύκολο συνήθως πολιτικό διάλογο, κάποτε και κουβεντολόι, ανάμεσα σε γνωστούς στο ευρύ κοινό δημοσιογράφους και εξίσου γνωστά δημόσια πρόσωπα. Παράλληλα, το συνομιλιακό ύφος έχει κυριαρχήσει και στο υπόλοιπο μέρος του προγράμματος των έγχρονων μέσων (πρωινές εκπομπές πολιτικής και άλλης ενημέρωσης, πρωινές εκπομπές "του δρόμου", realityshows, τηλεοπτικά παιχνίδια κ.ά.), "κατασκευάζοντας τη συναίνεση" του κοινού, όπως θα 'λεγε ο Chomsky, δημιουργώντας δηλαδή οκνηρά "ακροατήρια", που αρέσκονται να βλέπουν ή να ακούν τη ζωή (όπως προβάλλεται) να περνά από μπροστά τους αλλά δεν επιθυμούν να συμβάλουν στη διαμόρφωση των όρων της.