Μεταφόρτωση ως PDF Εκτύπωση <>

Η ελληνική γλώσσα στα χρόνια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας απλωνόταν σαν ένα δίχτυ πάνω από πληθυσμούς αναμεμειγμένους και χωρίς ευκρινή όρια, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν διάφορα γλωσσικά ιδιώματα: ελληνικά, σλαβικά, αλβανικά, βλάχικα, τούρκικα. Τα ελληνικά ήταν η γλώσσα της εκκλησίας, ενός θεσμού με τη μεγαλύτερη χρονικά διάρκεια και το ευρύτερο γεωγραφικό εύρος. Ήταν η γλώσσα των εγγραμμάτων, του έντυπου λόγου και των βιβλίων, του εμπορίου. Αν όμως τα ελληνικά περιορίζονταν σε μια «υψηλή γλώσσα», όπως τα λατινικά στην κεντρική Ευρώπη, θα είχαν εξαφανιστεί. Η γλωσσική συγγένεια ανάμεσα σε αυτό το γλωσσικό δίχτυ και τις ελληνόγλωσσες περιοχές προσέδωσε στα ελληνικά όχι μόνο μια ελκτική δύναμη απέναντι στις άλλες χρησιμοποιούμενες γλώσσες, αλλά προπαντός μια εθνοποιητική λειτουργία. Τα ελληνικά δηλαδή, ως αισθητή πραγματικότητα ενός συνεχούς από τη λόγια ως τη δημώδη, αποτέλεσαν τη βάση πάνω στην οποία συνειδητοποιήθηκε ότι οι χριστιανοί ορθόδοξοι, ελληνόγλωσσοι ή ελληνομαθείς, αποτελούσαν μια κοινότητα. Πριν από την Επανάσταση η γλώσσα λειτουργούσε όχι ως κριτήριο εθνικότητας, όπως υποστηρίχτηκε από την εθνική ιδεολογία τον 19ο αιώνα, αλλά ως όχημα για να φτάσουμε στην εθνικότητα. Το 1802, ο Δανιήλ Μοσχοπολίτης έγραφε: «Αλβανοί, Βλάχοι, Βούλγαροι, Αλλόγλωσσοι χαρήτε/κι ετοιμασθήτε όλοι σας, Ρωμαίοι να γενήτε,/Βαρβαρικήν αφήνοντες γλώσσαν, φωνήν και ήθη/…». Αυτή η γλωσσική αναπαράσταση της κοινότητας έγινε το ενδιάμεσο ενδιάμεσα στην «ορθόδοξη κοινοπολιτεία» (για τον όρο: Kitromilides 1990) και στο ελληνικό έθνος ― το έθνος βέβαια με τη νέα σημασία που απόκτησε η λέξη αυτή από την εποχή του Διαφωτισμού και έπειτα. Η σχετική αυτονομία και η κεντρικότητα της γλώσσας στη συγκρότηση του ελληνικού έθνους είχε ως αποτέλεσμα τόσο οι συζητήσεις για τη φυσιογνωμία του, που διεξήχθησαν πριν από την Επανάσταση, όσο και οι κεντρικότερες μετέπειτα συζητήσεις για τον επαναπροσδιορισμό της εθνικής ιδεολογίας (κίνημα του δημοτικισμού), να έχουν ως άξονα τη γλώσσα.