Εκ Φλωρίνης, [Ιούνιος 1913].

Αγαπητέ μοι κ. Μυριανθόπουλε,

Συμμορφούμενος προς παλαιάν σου επιθυμίαν, σου γράφω τα κατωτέρω, αφορώντας την κατάστασιν της πόλεως, ης η φρούρησις από διμήνου ανετέθη εις τον λόχον μας, μεθ’ ενός άλλου, και τας ιδέας υφ’ ων αντελήφθην, ότι εμφορούνται εκείνοι οίτινες ετίμησαν διά της ενδόξου δράσεώς των, την Πατρίδα μας, κατά τας παρούσας κρισίμους στιγμάς.

Η Φλώρινα είναι η τελευταία πόλις της νέας Ελλάδος προς το υπο των Σέρβων κατεχόμενον Μοναστήριον∙ απέχει απ’ αυτού μόλις μίαν ώραν δια του σιδηροδρόμου∙ τα 2/3 των κατοίκων της είναι Οθωμανοί το 1/3 είναι Έλληνες και Βούλγαροι, ων οι πρώτοι είναι διπλάσιοι των δευτέρων. Κατελήφθη την 10^ην Νοεμβρίου υπό δεκάδος Ελλήνων ιππέων, υπό ένα λοχίαν, οίτινες διανύσαντες εν καλπασμώ απόστασιν δύο ημερών εν μια και μόνη νυκτί, κατέλαβον την πόλιν υπό τας ζητωκραυγάς απάντων των κατοίκων∙ ολίγον αργότερον κατέφθασε και πολυάριθμος σερβικός στρατός εκ Μοναστηρίου, δια τον αυτόν σκοπόν, όστις ιδών κυματίζουσαν την ελληνικήν σημαίαν εις τα Δημόσια κτίρια και τους γενναίους ιππείς πανηγυρίζοντας το ευτυχές γεγονός, μετά των ενθουσιώντων κατοίκων, εζήτησεν ευγενέστατα την άδειαν να κατακλθή εν τη πόλει, και μετ’ ολίγον εν αδελφική συμποσία ελάμβανε μέρος εις την διασκέδασιν των ημετέρων.

Την επομένην αφίκετο ο τότε Διάδοχος αρχιστράτηγος μετά του επιτελείου του και κατέλαβεν επισήμως την πόλιν∙ διέμενε μίαν εβδομάδα φιλοξενούμενος παρά τω Έλληνι Μητροπολίτη Μογλενών εγκατέστησε πολιτικάς και στρατιωτικάς αρχάς, και διώρισε Δήμαρχον Έλληνα, ένα πλέον ενθουσιωδέστατον, γνωστόν εκ της κατά τους Μακεδονικούς αγώνας συνδρομής του, προς τους Έλληνας οπλαρχηγούς. Η πόλις ήτο εις ελεεινήν κατάστασιν∙ είχεν όλην την βρωμερότητα των τουρκικών πόλεων και επί πλέον όλας τα ακαθαρσίας εις άνδρας και κτήνη νεκρούς και ατάφους και λοιπάς τας οποίας αφήκεν ο εντεύθεν διελθών τουρκικός στρατός, ο εγκαταλείψας το Μοναστήριον∙ το προς καθαρισμόν και εξωραϊσμόν της πόλεως έργον του είναι αληθώς Ηράκλειον∙ ειργάσθη πυρετωδώς∙ περισυνέλεξε και έθαψεν όλα τα πτώματα τα οποία εντός και εκτός της πόλεως κείμενα ηπείλουν σοβαρώς την υγείαν των κατοίκων∙ εκαθάρισε τας οδούς, εξέδωκε πληθώραν διαταγών∙ διωργάνωσε τας διαφόρους υπηρεσίας, εχάλασε μαγαζειά και σπήτια∙ επλάτυνε την αγοράν∙ έκαμε ρυμοτομίαν τη βοηθεία αξιωματικών του μηχανικού και σήμερον δεν αναγνωρίζει τις μέσα εις την ελληνικήν αυτήν πόλιν, την Φλώριναν του παρελθόντος Νοεμβρίου.

Είναι πόλις εμπορικωτάτη ιδίως σήμερον ότε μετά την κατάληψιν του Μοναστηρίου υπό των Σέρβων, οι κάτοικοι της επαρχίας Καστορίας και Κορυτσάς προμηθεύονται εντεύθεν τα εμπορεύματά των∙ μεταγωγικά μέσα είναι τα κτήνη –άμαξαι δεν συνηθίζονται ένεκα του δυσβάτου, αλλά και της κακής καταστάσεως των οδών- κατά εκατοντάδας, ολόκληρα καραβάνια, οδηγούμενα υπό αγωγιατών, έκαστος των οποίων έχει 8-10, πηγαινοέρχονται από Κορυτσάς, εις Φλώριναν και τανάπαλιν∙ είναι απόστασις είκοσι ωρών την οποίαν διανύουν εις δύο ημερονύκτια. Το μέλλον της Φλωρίνης εξαρτάται εκ της παραχωρήσεως του Μοναστηρίου εις την Ελλάδα ή όχι εάν το Μοναστήριον παραχωρηθή η Φλώρινα γίνεται χωργιό∙ εάν όχι προάγεται καταπληκτικώς. Εν τούτοις οι εδώ Έλληνες εναγωνίως αναμένουσι την παραχώρησιν ταύτην, θυσιάζοντες ευχαρίστως, τα βέβαια πλούτη των χάριν του Μεγαλείου της Μητρός των.

Ευριπίδης Θεμιστός, «Επιστολή του Θεμιστού Ευρ. Προς τον Μυριανθόπουλο Κλ.», στο: Παπαπολυβίου Πέτρος, «Περιγραφή της Φλώρινας και του Αμυνταίου από δύο Κύπριους εθελοντές», περ. Εταιρία, τχ. 22, σ. 19-20.