Όταν ιδρύθηκαν τα χαμάμ στην Τουρκία, δεν εξυπηρετούσαν τις… εξεζητημένες επιθυμίες ολίγων πλουσίων. Εκεί κατέφευγε όποιος ήθελε να κάνει μπάνιο, δεδομένου ότι στο σπίτι του δεν διέθετε λουτρό. Σήμερα, τα σπίτια διαθέτουν αυτή την «πολυτέλεια», όχι όμως και την ατμόσφαιρα των παλιών δημοσίων λουτρών. Να, λοιπόν, γιατί ακόμη και σήμερα άνδρες και γυναίκες «γυρνούν» στην παράδοση: Για να απολαύσουν το μοναδικό σέρβις που παρέχεται. Για να συναντήσουν μια αισθητική χαμένη στον χρόνο.
Χτισμένα από Αρμένιους και διακοσμημένα από Έλληνες, τα λουτρά της Πόλης ξεφύτρωσαν μετά την Άλωση. Από τα 237 που υπήρχαν, σήμερα λειτουργούν μονάχα τα 60. Ένα πρωινό χτυπήσαμε την πόρτα του «Ταριχί Γαλατάσαραϊ χαμαμί», του πρώτου χαμάμ της Πόλης, που χτίστηκε το 1481 και διακοσμήθηκε από τον καλλιτέχνη Βασίλη Ηγουμενίδη. Ο σημερινός ιδιοκτήτης του, Χουσεΐν, και το προσωπικό του ξεκινούν την περιήγησή μας στους… ομιχλώδεις χώρους του χαμάμ. «Η κατάσταση δεν σηκώνει ηρωισμούς» λέει ο ίδιος. Πού να βρεις ήρωες σε θερμοκρασία άνω των 50 βαθμών; Μόνο ραχατλήδες ενδημούν στην κεντρική αίθουσα.
«Η δουλειά στο χαμάμ δεν “κόβει” ποτέ» λέει ο Χουσεΐν. Από τις 6 το πρωί ως τις 10 το βράδυ υπάρχει συνεχής ροη κόσμου έτοιμου να παραδοθεί στα έμπειρα χέρια του χαμαμτζή. Τσόκαρα και καθαρές πετσέτες, βασικά αξεσουάρ σ’ αυτό το πανάρχαιο τελετουργικό της κάθαρσης. «Κάποτε σ’ αυτούς τους χώρους οι ομοφυλόφιλοι μπορούσαν να αγοράσουν και έρωτα, δίνοντας ένα μπαχτσίσι» μας εκμυστηρεύεται ο Χουσεΐν. Σήμερα ο ερωτισμός περνάει αποκλειστικά μέσα από το σκληρό γάντι του χαμαμτζή, που προετοιμάζει τον λουόμενο για την ύψιστη απόλαυση, το μασάζ. Όλα αυτά με το ποσό των 6.000 δρχ.
Από την είσοδο του χαμάμ παρελαύνουν οι μασέρ μπροστά στα μάτια των πελατών.
Η υπαλλήλου. προσωπική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στον μασέρ και τον πελάτη τροφοδοτείται και από το μπαχτσίσι, αναγκαίο συμπλήρωμα στο μηνιάτικο του Ο ίδιος κανόνας τηρείται και στα λουτρά των γυναικών. Εδώ οι πελάτισσες εισέρχονται ολόγυμνες. Χρησιμοποιώντας χειροποίητο σαπούνι από ελαιόλαδο και ένα σκληρό γάντι για τρίψιμο, πετυχαίνουν ένα βαθύ πίλινγκ. Κάποτε ο χώρος προσφερόταν και για αναψυχή, ελλείψει κέντρων διασκέδασης. Οι γυναίκες νοίκιαζαν το λουτρό για ώρες και τραγουδούσαν ή συζητούσαν. Τις Κυριακές πάλι, ήταν ο ιδανικός χώρος για πικνίκ! Κουβαλώντας καλάθια με τρόφιμα και τα παιδιά τους, περνούσαν την μέρα τους εκεί.
Τι άλλο μπορεί να κάνει κανείς σήμερα μέσα στο χαμάμ; Το… γλέντι του γάμου του! Όσοι παντρεύονται με πολιτικό γάμο καταφεύγουν εκεί για να γιορτάσουν την έναρξη της κοινής ζωής τους. Χωριστά, βεβαίως, οι άνδρες από τις γυναίκες. Ωστόσο, οι άνδρες συχνά καταπατούν κάποιους όρους. Μια χορεύτρια της κοιλιάς θα χορέψει γι’ αυτούς τη μέρα του γάμου. «Κάπου κάπου κάνουμε τα στραβά μάτια» λέει ο ιδιοκτήτης του παλαιότερου χαμάμ της Πόλης. Τα στραβά μάτια όμως δεν κάνει κανείς όσον αφορά την υγεία εκείνων που ξεχνιούνται ξαπλωμένοι πάνω στον μαρμάρινο ομφαλό του χαμάμ: το σημείο όπου «αναβλύζει» η υψηλή θερμοκρασία η οποία διαχέεται σε όλο τον χώρο. Οι χαμαμτζήδες συμβουλεύουν: «Ονειρευτείτε, άλλα μην αποκοιμηθείτε».

Ελένη Μοσχίδη, «Μικρή ανάπαυλα στο Γαλατάσαραϊ Χαμαμί», στο Κωνσταντινούπολη. Μια πόλη στη λογοτεχνία, Γιάννης Ξανθούλης (επιλ.), Μεταίχμιο, 2004, σ. 98-99.