Όπως το πλοίο κάνει την είσοδό του στο λιμάνι της Σμύρνης, ο επιβάτης βρίσκεται μπροστά σ’ ένα εξαίσιο θέαμα. Ένα θαύμα ομορφιάς γεμίζει τα μάτια και την ψυχή του. Η καταγάλανη λουρίδα του κόλπου παρουσιάζει μιαν ασύγκριτη στεριανή αγκαλιά γαλήνης και γραφικότητας. Δεξιά καλωσορίζουν οι πρόσκοποι της αρχόντισσας πολιτείας, τα πέντε χαριτωμένα στη σειρά προάστιά της, που παίζουν με το κύμα. Στο βάθος υψώνεται ο Σίπυλος με τις άγνωστες, στους πολλούς, φυσικές καλλονές του και τους πανάρχαιους, ωραίους και συγκινητικούς θρύλους του Τάνταλου, του Πέλοπα, της Νιόβης και με άλλα μικρά χωριουδάκια ξαπλωμένα νωχελικά στα πόδια του. Και αριστερά, κατάντικρυ, ακριβώς, στη Σμύρνη, περήφανο, προκλητικό, με την ήμερη όψη του και το γλυκό του χαμόγελο, το Κορδελιό. Χάδι απαλό η μυρωμένη αύρα του κόλπου. Τρυφερό φίλημα στ’ αμμουδερά ακρογιάλια το κυματάκι του. Μα πάνω απ’ όλα η Σμύρνη, νεράιδα και βασίλισσα. Ποιος ήταν αυτός που συνέλαβε το θεσπέσιο όραμα, θεμελίωσε και έχτισε εκεί, κατά το μυχό του κόλπου, τα πρώτα της σπίτια; Ο ήρωας Θησέας: η αμαζόνα Σμύρνα; ή άλλος κανείς; Όποιος κι αν ήταν δεν μπορούσε να διαλέξει ωραιότερη και ποιητικότερη θέση. Όχι λιγότερο όμορφη και νεώτερη χρησμόδειχτη τοποθεσία της Αλεξανδρινής, «περί Πάγον» Σμύρνης. Εκεί στεριώθηκε και σιγά-σιγά απλώθηκε σε έκταση, σε πλούτο και σ’ ευτυχία και μάζεψε τριγύρω της να την υπηρετούν και να την στολίζουν τα τόσα παραθαλάσσια χωριά της, σαν χαδιάρες οδαλίσκες τη Σουλτάνα κερά τους.

Όλα τα προάστια της Σμύρνης ωραία, με ξεχωριστή χάρη το καθένα, με το δικό του τοπικό χρώμα, και το δικό του φωτεινό πρόσωπο. Απ’ όλα όμως το πιο όμορφο, το μεγαλύτερο, το πιο αγαπητό και πιο ξακουσμένο, το Κορδελιό.

Φάληρο της Σμύρνης τ’ ονόμασαν Αθηναίοι δημοσιογράφοι. Φάληρο όμως μπροστά στο οποίον ωχριά, κυριολεκτικά, το Φάληρο της Αθήνας. Δεν είναι Φάληρο. Κάτι άλλο είναι πολύ γοητευτικότερο, πολύ πιο αριστοκρατικό. Κάτι που είναι αδύνατο να βρει κανείς ένα επίθετο που να του ταιριάζει, που να αποδίνει αυτό που πραγματικά είναι. Ξετυλίγεται σε αρκετή έκταση πάνω στην παραλία του, λούζεται από φως, στολίζεται με κομψά σπίτια και επιβλητικές βίλλες –έτσι, τουλάχιστον, ήτανε στον καιρό μας- μέσα σε κήπους με άφθονα λουλούδια και ανθισμένες περικοκλάδες, που σκαρφαλώνουν στους τοίχους, με κόσμο πρόσχαρο, γελαστό κι ανοιχτόκαρδο, δεκαπέντε, τότε, χιλιάδων ανθρώπων, από τους οποίους τα τρία τέταρτα ήσαν Έλληνες. Είχε τρεις εκκλησίες των Ορθοδόξων και μια των Καθολικών. Ήταν έδρα του Μητροπολίτη Εφέσου, με σχολεία, λέσχες, κέντρα ψυχαγωγίας από τα αξιοπρεπέστερα. Το Ελληνικό στοιχείο ήταν εκείνο που έδινε τον τόνο της χαρούμενης ζωής στη μικρή αυτή πολιτεία: όλα στα χέρια των Ελλήνων.[…]

Τι σημαίνει όμως το όνομα Κορδελιό και από πού παράγεται η λέξη: Οι Τούρκοι για να εκφράσουν με κυριολεξία την τοποθεσία του τ’ ονόμασαν «Καρσί-γιακά», που θα πη «απέναντι όχθη», οι λόγιοι της εποχής μας το έγραψαν «Περαία» και ο λαός, ακολουθώντας την τούρκικη ονομασία του τό λεγε «Καρσίακα» και Κορδελιό.

Οι Καθολικοί της Σμύρνης έλεγαν και εξακολουθούν ακόμη να λένε –όπως βλέπω σε μια πρόσφατη έκθεση για τη λατινική παροικία του χωριού από τον εφημέριό της- πως όπως ξέρουν από παράδοση, η λέξη Κορδελιό προέρχεται από το Coeur De Lion, το όνομα, δηλαδή του Ριχάρδου Β’ του επιλεγόμενου Λεοντόκαρδου. Αυτό βέβαια είναι λάθος, γιατί ο γενναίος εκείνος βασιλιάς της Αγγλίας και αρχηγός της 3ης Σταυροφορίας (1189) δεν έχει καμιά σχέση με τα μέρη αυτά, από τα οποία δεν πέρασαν ποτέ τα στρατεύματά του. Η λέξη Κορδελιό είναι απλή παραφθορά, που εδημιούργησε ο χρόνος, του «Κορδολέων», ονόματος μονής που υπήρχε, κατά τη βυζαντινή εποχή, επάνω στις νότιες υπώρειες του Σιπύλου, της λεγομένης μονής του Κορδολέοντος. Η σημερινή θέσις του Κορδελιού ταυτίζεται με ενορία της μονής, την «Ενορία του Κορδολέοντος», που αναφέρεται σε έγγραφα άλλης περιώνυμης μονής της περιοχής, της Σμύρνης, της μονής των Λέμβων, που ήταν ψηλότερα από το Μπουνάρμπασι, πάνω στο Νυφ-νταγ (Νυμφαίον όρος ή Όλυμπος). Σε ένα απ’ αυτά τα έγγραφα, με χρονολογία 1263, πωλητήριο προς τη μονή των Λέμβων ενός χωραφιού, στον καθορισμό των ορίων του κτήματος αναφέρεται «τοποθεσία του Κορδολέοντος». Σε άλλο πωλητήριο επίσης χωραφιού προς την ίδια μονή με χρονολογία 1272, σημειώνεται ότι το πωλούμενο χωράφι βρίσκεται «εν τη θέσει των Παλατίων και ακουμβάει εις την βασιλικήν οδόν την υπάγουσαν από των Παλατίων εις τον Κορδολέοντα». Τρίτον «πρατήριον έγγραφον» του 1276, χωραφίου του Μιχαήλ Πετρίτζη, το υπογράφει «ο ευτελής ιερεύς της ενορίας Κορδολέοντος, Ξένος ο Μοδινός». Τέλος σε άλλο έγγραφο, στο οποίον καθορίζονται τα σύνορα των κτημάτων της μονής των Λέμβων που ήσαν στην πεδιάδα της Μαινεμένης, «τον κάμπον του μεμανιωμένου », αναφέρεται πάλιν βασιλική οδός από Παλάτια εις Κορδολέων». Η πράξη αυτή του καθορισμού των ορίων υπογράφεται από τον ιερέα και νομικό «της Πέραν ενορίας» εξαρτωμένης από την Μητρόπολη Σμύρνης. Και η ενορία αυτή πρέπει να ήταν στην περιοχή του σημερινού Κορδελιού, αν δεν ήταν η ίδια με την ενορία του Κορδολέοντος και από αυτήν, την «Πέραν ενορίαν» έγινε το Κορδελιό η Περαία των λογίων μας.

Νίκος Καραράς, «Το Κορδελιό», περ. Μικρασιατικά, τομ. 1, Αθήνα 1970-71, σ. 80-83.