«Τζάντε»

Τα εμπορικά πλοία των Ελλήνων περιέχουνε βάσανα, ανάλογα μ’ εκείνα των κατοικιών τους: ακαθαρσία, ζωύφια και στέρηση. Στο μικρό ιστιοφόρο που χρησιμοποίησα για τη σύντομη διαδρομή μέχρι τη Ζάκυνθο, ούτε τέσσερα γερμανικά μίλια¹ (πλήρωσα δέκα κολονάτα²), έμοιαζαν όλοι τόσο ανενημέρωτοι σχετικά με την πολυτέλεια της μαγειρικής, ώστε να μην υπάρχει καν η δυνατότητα φωτιάς. Έδωσα, γι’ αυτό, εντολή να βγάλουν από τις αποσκευές έναν αναπτήρα, προκειμένου ν’ ανάψω το πούρο μου. Η μετακίνηση είναι γενικώς ελεεινή μ’ αυτά τα μέσα.

Στο Κατάκολο, ένα μοναχικό τελωνείο σε λόφο αμμουδερό, κάθισα στο φως της σελήνης μέχρι τη μία μετά τα μεσάνυχτα, περιμένοντας στεριανό ούριο άνεμο. Με τη βοήθειά του, ανηφορίσαμε αρχικά μέχρι το ακρωτήρι Γλαρέντζα στα δεξιά της Ζακύνθου. Από εκεί, μ’ έναν νέο θαλασσινό άνεμο που σηκώνεται συνήθως το πρωί, κατηφορίσαμε πάλι προς τα δεξιά, ώσπου με πονηριά καταπλεύσαμε στο Τζάντε. Μολαταύτα απόμεινε τελικά στους κωπηλάτες, να πράξουνε τα σπουδαιότερα.

Αφού φτάσαμε με το σαλιγκαρόπλοιό μας, ύστερ’ από δώδεκα ατελείωτες ώρες στο Λοιμοκαθαρτήριο της Ζακύνθου, μας άφησαν εκεί να περιμένουμε άλλες τέσσερεις ώρες, ώσπου να δεήσει να εμφανιστεί ο γιατρός για τις αναγκαίες διατυπώσεις. Μετά απ’ όλες αυτές τις δοκιμασίες υπομονής, πήραμε επιτέλους την ποθητή ελευθεροκοινωνία και την άδεια να βγούμε στη στεριά. Η συμπεριφορά των Ζακυνθινών υπαλλήλων ωστόσο, ήτανε πολύ κόσμια και ισοφάρισε κατά κάποιο τρόπο την αχρείαστή τους βραδύτητα.

Μέχρι στιγμής πάντως, δεν συνάντησα τίποτα που να δικαιολογεί το φιλόδοξο όνομα Fior di Levante³. Αντίκρισα μια μάλλον ασήμαντη πόλη, με γκρίζες στέγες μονότονες, χωρίς κάποιο εντυπωσιακό κτίριο στην όλη περιοχή. Οχυρά τείχη στα ύψη, καθόλου γραφικά, παρατεταγμένα σε ίσια γραμμή. Περισσότερο φαλακρά, κάπου-κάπου θαμνώδη υψώματα, πίσω από τα τελευταία· θαμνώδη, αλλά όχι με βλάστηση πυκνή. Ατμόσφαιρα ερήμωσης. Οι δρόμοι δεν έμοιαζαν αρκετά καθαροί για αγγλική αποικία, ενώ οι κάτοικοι έμοιαζαν αρκετά βρώμικοι. Αυτά αποτελέσανε την πρώτη μου εντύπωση. Για κάποιον που, όπως εγώ, είχε για μέτρο σύγκρισης τη Μάλτα, ήτανε φυσικό όλα να δείχνουν αρνητικά. Αλλά η διάθεση αλλάζει μόλις πατήσεις στο εσωτερικό του νησιού. Στη Μάλτα όλα είναι η πόλη, εδώ όλα είναι η ύπαιθρος. Και στις δύο περιοχές πάντως, γίνεται γρήγορα αντιληπτό ισχυρό χέρι που κρατάει τα ηνία.

Μου προξένησε πραγματική χαρά το ότι ξανασυνάντησα τον αγγλικό στόλο. Επέλεξα σαν πρώτη προτεραιότητα, αφού περιποιήθηκα κάπως τον εαυτό μου, να κάνω εθιμοτυπική επίσκεψη του ευγενέστατου ναυάρχου, καθώς και των άλλων διοικητών, στην ναυαρχίδα “Caledonia”⁴. Ο πλοίαρχος Dacres⁵ δεν με άφησε να φύγω. Ύστερ’ από δύο μηνών στερήσεις κάθε λογής, η πολυτελής περιποίηση στο πλοίο γραμμής⁶ «Εδιμβούργο» υπήρξε, στην κυριολεξία, ευπρόσδεκτη.

Ποιος θα το πίστευε όμως, ότι στο Τζάντε, σε μια πόλη εκπολιτισμένη από τους Άγγλους, δε θα ’βρισκε κανείς ούτε πάγο, ούτε λουτρά οποιουδήποτε είδους; Εκτός από της θάλασσας βέβαια. Στον τομέα αυτό, ο Πολιτικός Διοικητής παραμέλησε σοβαρά τα καθήκοντά του. Αναγκάζομαι να αναφέρω μια κηλίδα στη διοίκηση της Ζακύνθου, παρότι με στενοχωρεί πολύ.

Πέρα από αυτά, ο αναγνώστης ας μη φοβηθεί κάποια νέα μου γαστρονομική πραγματεία. Θα αρκεστώ να πω ότι η φιλοξενία και η υποχρεωτική καλοσύνη των Άγγλων, δεν διαψευστήκανε και εδώ. Τους χρωστάω ένα ευχάριστο επεισόδιο. Μια τυπική κοινωνική παρένθεση, στον καμβά των ελληνικών βασάνων μου στη Ζάκυνθο.

Στα πλοία είχα την ευκαιρία ν’ αντικρίσω το ημικύκλιο του νησιού, όπως προβάλλει από την ανατολή· τόσο στη διάρκεια της ημέρας, όσο και στο σεληνόφως. Έκανα μάλιστα την παρατήρηση πως, περισσότερο απ’ ότι στο συνήθως εξωραϊστικό φως της ανατολής και της δύσης, η εικόνα βελτιωνότανε το μεσημέρι και το απόγευμα. Για ν’ αποκορυφωθεί στο σχεδόν ισοδύναμο της μέρας, φως του φεγγαριού.

Οι μορφές των βουνών, με πολλές ηφαιστιογενείς κορυφές, σκοτεινιάζανε στον απογευματινό ήλιο, χάνοντας τη γυμνή όψη του έντονου πρωινού φωτισμού. Προξενούσανε τώρα ευνοϊκότατη εντύπωση, καθώς τα λευκά κτίρια που τ’ ακουμπούσανε ξεχωρίζανε λαμπερά. Στο φεγγαρόφωτο όλα αυτά πολλαπλασιαζότανε, τονισμένα από τα μοναχικά φώτα της πόλης.

Είμαι σίγουρος ότι, όπως συνέβηκε σ’ εμένα, ο κάθε επισκέπτης ανάλογα με την ώρα της άφιξής του, θα σχηματίσει μια διαφορετική εικόνα της Ζακύνθου. Πόσα όμως, σε όλα τα πεδία, δεν επηρεάζονται από την πρώτη εντύπωση; Συχνά εκείνη και μόνη, προκαθορίζει τις μορφές της φαντασίας και τις κατευθύνσεις της επακόλουθης κρίσης. Η φύση έτσι, στη μουγκή της γλώσσα, μου ξαναδίδαξε μια σημαντική αλήθεια της ζωής. Από την παρατηρητικότητα ή τη μη παρατηρητικότητα εξαρτάται κάποτε, το πεπρωμένο του ανθρώπου.

[1] Γερμανικό μίλι 7420,4 μέτρα.

[2] Νομίσματα της εποχής (δίστηλο Ισπανικό).

[3] Άνθος της Ανατολής.

[4] Καληδονία.

[5] Ντάκρες.

[6] Πολεμικό πλοίο της γραμμικής παράταξης και αντιπαράθεσης.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Πρίγκηπος φον Πύκλερ-Μούσκαου, Ιόνιο 1836 (Άγγλοι «Προστάτες»-Γερμανοί Τουρίστες), εισαγωγή –Μετάφραση Νίκια Λούντζη, εκδ. Οι Φίλοι του Μουσείου Σολωμού και Επιφανών Zακυνθίων, Αθήνα 2011