«Φωτογραφίζοντας την προσφυγική Ελλάδα: Μνήμη και Ιστορία»

Κοιταζόμαστε. Πρόσωπο με πρόσωπο. Απ’ εδώ, έξω από το πλαίσιο αναφοράς, εμείς, αναγνώστες και θεατές αυτού του βιβλίου. Καταντίκρυ μας αυτά τα άγνωστα πρόσωπα, αυτά τα στυλωμένα στο άπειρο του χρόνου μάτια, μοιάζουν να μας κοιτούν. Πλήθος μάτια. Δε ρωτούν, δε ζητούν, μόνο κοιτούν. Δεν μπορούμε –ίσως δεν θέλουμε κιόλας– ν’ αποφύγουμε το βλέμμα τους. Δεν πρέπει να το αποφύγουμε αυτό το βλέμμα. Πρέπει να αφεθούμε να μας μιλήσει, να μας εξηγήσει, να μας ρωτήσει. Κυρίως όμως πρέπει να αφεθούμε να μας διδάξει ότι οι άνθρωποι, ακόμη και στις πιο δυστυχισμένες, στις πιο απελπισμένες στιγμές της ζωής τους, μπορούν να αποπνέουν εκείνην την ανθρωπιά που εγκαλεί όχι τον οίκτο για την κατάστασή τους αλλά τον σεβασμό για την αξιοπρέπειά τους. Όπως τούτοι δω οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, αυτές οι γυναίκες κι αυτοί οι άντρες, οι μεγάλοι και τα παιδιά, με τα καθημερινά τους, καθισμένοι κατάχαμα και μπρος τους μπόγοι, καλάθια, νταμιτζάνες, όλο μουντά χρώματα, κάποιοι μ’ ένα φευγαλέο χαμόγελο κι άλλοι απλώς μ’ εκείνην την παγωμένη σοβαρότητα της απελπισίας. […] Κι είναι σαν να τους ξέρουμε• είναι δικοί μας άνθρωποι όλοι αυτοί οι ανώνυμοι που μας κοιτούν.
Ανάμεσα σ’ αυτούς, τους «πρόσφυγαις εκ Καισαρείας και Κιλικίας» που αποβιβάσθηκαν «εις Κέρκυραν τη 16 Οκτωβρίου 1924», και σε μας υπάρχουν εβδομήντα χρόνια. Εβδομήντα ολόκληρα χρόνια. Ωστόσο, η Ελλάδα του ’90 μπορεί να διασταυρώνεται με την Ελλάδα του ’20 – είναι χτες μόλις. Είναι και σήμερα• τώρα, τούτη τη στιγμή που κοιταζόμαστε εκείνοι κι εμείς. Και, κατά έναν περίεργο και θαυμάσιο ταυτοχρόνως τρόπο, σ’ αυτήν την αμφίδρομη τηλεσκοπική θέαση υπάρχει εκείνο το ιστορικό βάθος που μας επιτρέπει να μη χάνουμε το μέτρο των αποστάσεων και των διαδρομών που ξετυλίγονται ανάμεσα στο τότε και στο τώρα.

Σκουτέρη - Διδασκάλου Ελεωνόρα, «Φωτογραφίζοντας την προσφυγική Ελλάδα: Μνήμη και Ιστορία», Εντευκτήριο, τχ. 25, σελ. 85.