Ψηφίδες για την ελληνική γλώσσα

▲▲

Ο βίος του Ισμαήλ Φερίκ Πασά

(απόσπασμα)

Πριν από μερικούς μήνες, όπως συνέβαινε πάντα όταν πλησίαζε η ώρα να ξεσηκωθεί ο κόσμος, οι Οθωμανοί κατέφυγαν στις πόλεις για τον φόβο των ανταρτών, και οι χριστιανοί βγήκαν από τις πόλεις και κατέφυγαν στα ορεινά χωριά για τον φόβο των σφαγών. Δεν μπόρεσα να μη σκεφτώ την αμέσως επόμενη κίνηση, πως στην ανάγκη τα γυναικόπαιδα θα κατέφευγαν σε σπηλιές και κατσάβραχα. Είχα πάντως και πληροφορίες ότι σ’ αυτήν την εξέγερση πολλοί ευκατάστατοι αστοί έφυγαν για μακρινά ταξίδια, ώσπου να τελειώσει η αναστάτωση. Εξάλλου, αφορμή για τις ταραχές είχε δώσει η επιβολή καινούργιων φόρων στους αγρότες και η ανάμειξη της τουρκικής διοίκησης στο μοναστηριακό. Οι αντάρτες μαζεύτηκαν και αποφάσισαν να καταργήσουν την οθωμανική κυριαρχία, κηρύσσοντας παράλληλα και την ένωσή τους με την Ελλάδα. Ανέθεσαν την εκτέλεση της απόφασης στην ανδρεία τους, στη συνδρομή των ομοφύλων και ομογενών και πάντων των φιλελλήνων, στην κραταιή μεσολάβηση των Μεγάλων Δυνάμεων και στην παντοδυναμία του Υψίστου.

Άφησα την πρόχειρα τυπωμένη προκήρυξη των ανταρτών πάνω στο γραφείο μου. Μόνο η Ρωσία ευνοούσε την εξέγερσή τους. Ο Κουμουνδούρος, οπαδός της ρωσικής πολιτικής στην Αθήνα, υποστήριζε προφανώς την εξέγερση, πλην η κυβέρνηση του Μπενιζέλου Ρούφου στεκόταν μ’ επιφύλαξη. Υπήρχαν όμως, όπως μάθαινα, οι Εταιρείες. Εδώ και πολλά χρόνια αρκετές λειτουργούσαν μυστικά στη νήσο ή στην Ελλάδα. Εκτός από την Κεντρική Επιτροπή της Αθήνας, ιδρύθηκε στη Σύρο η Ειδική επί των αποστολών Επιτροπή, που συνεργαζόταν στενά με την αθηναϊκή. Ήδη αγόραζαν και ναύλωναν πλοία, για να τα στείλουν στους εξεγερμένους φορτωμένα μπαρούτι, όπλα, τηλεβόλα, μολύβι, δεσμίδες χαρτί, φυσίγγια, δέρματα, αλάτι και γιατρικά. Πολλοί εθελοντές θα κατεβαίναν με τα πλοία για να καταταγούν στα αντάρτικα σώματα^. ανάμεσά τους γιατροί, φαρμακοποιοί, λόγιοι και στρατιωτικοί του τακτικού στρατού. Στις ελληνικές πόλεις Πάτρα, Τρίπολη, Ναύπλιο, Σπάρτη και Λαμία είχαν οργανωθεί Επιτροπές υποστήριξης. Η δύναμη πάντως των ανταρτών μπορούσε να υπολογιστεί περίπου στα είκοσι πέντε χιλιάδες άτομα, ενώ του αυτοκρατορικού στρατού στις σαράντα πέντε τακτικού, συν δέκα από στρατολογημένους Τουρκοκρήτες, σύνολο πενήντα πέντε.

Σχεδόν αμέσως κάλεσα όσους αξιωματικούς διασώθηκαν από τη μάχη των Βρυσών για να καταθέσουν. Είδα στα πρόσωπά τους τη φαινομενική ακινησία του ορίζοντα^. κατάλαβα πως ο πόλεμος μόλις είχε ξεσπάσει. Μου είπαν με σταθερή φωνή, σαν να το είχαν απομνημονεύσει ή κουβεντιάσει άπειρες φορές και στο τέλος αποφασίσει, ότι, ενώ ο προηγούμενος αρχηγός του αιγυπτιακού στρατού Σαχήν πασάς ακολουθούσε την πολιτική του αντιβασιλέα, και όχι μόνο δεν προκαλούσε επεισόδια αλλά προσπαθούσε να κατευνάσει τα πνεύματα, βρέθηκε σοβαρά μπλεγμένος. Γιατί, όπως ακριβώς το διατύπωσαν, η ισορροπία μιας εξέγερσης που ξεσπά είναι λεπτότερη κι από το τσόφλι του αυγού. Ο Σαχήν πασάς είχε καταλάβει τις Βρύσες για ν’ αποκόψει κάποιες περιοχές, που υποκινούσαν τις πολεμικές ενέργειες των ντόπιων. Έγιναν συγκρούσεις και ο αιγυπτιακός στρατός βρέθηκε κυκλωμένος. Αποφάσισε να μετακινηθεί, εφόσον αναχωρούσε με ασφάλεια. Ζήτησε να κουβεντιάσει με τους αντάρτες και συμφώνησαν να φύγει την ίδια μέρα ο στρατός, χωρίς να σηκώσουν τίποτε. Ό,τι έμενε στο στρατόπεδο, θα ερχόταν την επομένη αποστολή με ζώα να το παραλάβει. Συμφώνησαν και ανταλλάξανε δέκα ομήρους. Μα μόλις έφυγε το κύριο σώμα του στρατού, οι αντάρτες όρμησαν στο άδειο στρατόπεδο κι έσφαξαν τους άρρωστους και τους νοσοκόμους, γιατί κάθε χρόνο τέτοιαν εποχή έπιανε στις Βρύσες πυρετός και πολλοί είχαν πέσει στο κρεβάτι. Οι αντάρτες άρπαξαν τις προμήθειες και το υλικό του αιγυπτιακού στρατού. Πρόφτασαν κάποιους στρατιώτες της οπισθοφυλακής και τους έσφαξαν, μαζί με τους δέκα ομήρους. Είχαν εν τω μεταξύ πληροφορηθεί πως, σύμφωνα με το αρχικό σχέδιο, οι δικοί τους όμηροι είχαν ήδη δραπετεύσει.

Πρόσθεσαν ακόμη πως είχε γίνει άλλη μια μεγάλη μάχη, όπου ο αυτοκρατορικός στρατός έπιασε τον αδερφό του καπετάνιου και τον διαμέλισε. Και πως όλες αυτές τις μέρες οι Οθωμανοί έβγαιναν από τα τείχη των πόλεων και ζητούσαν εκδίκηση στα πλησιόχωρα, ή ακόμη και μέσα στις πόλεις, σφάζοντας και λεηλατώντας^. ενώ οι αντάρτες έσφαζαν όποιον Οθωμανό συναντούσαν στην ύπαιθρο.