Περιμένουμε τα σχόλια σας

Ορλωφικά

Ο υπόδουλος Ελληνισμός στα τέλη του 18ου αι.

Προεπαναστικές εξεγέρσεις

Η ελληνική κοινωνία στις αρχές του 19ου αι.

Αλή Πασάς και κυρά Φροσύνη

Αγγλοκρατία στα Επτάνησα

Η έναρξη της επανάστασης και τα πρώτα γεγονότα

Τα πολεμικά γεγονότα του 1822

Εμφύλιες έριδες

Η έξοδος του Μεσολογγίου

Η ναυμαχία στο Ναβαρίνο

Η διακυβέρνηση Καποδίστρια

Η δολοφονία του Καποδίστρια και η κατάσταση στην Ελλάδα μετά τη δολοφονία

Η ενθρόνιση του Όθωνα

Το ελληνικό βασίλειο επί Όθωνα

Η δίκη του Κολοκοτρώνη

Υποδοχή της Αμαλίας

Το πρώτο ελληνικό σύνταγμα

Χολέρα στην Αθήνα

Η Ελλάδα μετά τον Όθωνα

Ένωση Επτανήσων

Κρητική επανάσταση

Σφαγή στο Δήλεσι

Τις πταίει;

Το συνέδριο του Βερολίνου και η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου

Προσάρτηση Θεσσαλίας και Άρτας

Η ελληνική κοινωνία στα τέλη του 19ου αιώνα

Ολυμπιακοί αγώνες

Ατυχής πόλεμος

Η ελληνική κοινωνία στις αρχές του 20ού αιώνα

Ορεστειακά

Μακεδονικός Αγώνας

Κίνημα στο Γουδί

Κιλελέρ

Βαλκανικοί Πόλεμοι

Η δολοφονία του Γεωργίου Α'

Ουδετερότητα και Εθνικός διχασμός

Η Φωτιά της Θεσσαλονίκης

Η Ελλάδα στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μικρασιατική εκστρατεία και καταστροφή

Υποδοχή και εγκατάσταση προσφύγων

Η ελληνική κοινωνία του Μεσοπολέμου

Δικτατορία Πάγκαλου

Δικτατορία Μεταξά

Κήρυξη πολέμου και αλβανικό μέτωπο

Η ελληνική κοινωνία στη Γερμανική Κατοχή

Σφαγή στα Καλάβρυτα

Λήξη Πολέμου και Δεκεμβριανά

Η ελληνική κοινωνία σε εμφύλιο

Η δολοφονία του Πολκ

Η ελληνική κοινωνία τη δεκαετία του ’50

Σεισμός της Κεφαλλονιάς

Μια σύντομη δεκαετία για την ελληνική κοινωνία

Δολοφονία Λαμπράκη

To Πραξικόπημα των Συνταγματαρχών

Η ελληνική κοινωνία στον «γύψο»

Η κηδεία του Γιώργου Σεφέρη

Εδώ, Πολυτεχνείο

Κυπριακή τραγωδία και επιστράτευση

Άφιξη Καραμανλή

Τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης

Το δημοψήφισμα για τη βασιλεία

Η ελληνική κοινωνία στη δεκαετία του ’80

Εκλογές του 1981

Εκλογές του 1989

Μετανάστες στην Ελλάδα

1700
1800
1900
2000
2100
1760
1840
1880
1920
1960
1770
1780
1790
1810
1820
1830
1850
1860
1870
1890
1910
1930
1940
1950
1970
1980
1990
2010

Περίοδοι

Γεγονότα

Πολιτικοί κρατούμενοι, μεταμφυλιακό κράτος, δικτατορία

«Όπως γνωρίζουμε, το πραξικόπημα των συνταγματαρχών της 21ης Απριλίου 1967 αποτέλεσε αιφνιδιασμό για το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων της χώρας αλλά και των ανώτερων κλιμακίων του στρατού και των Ανακτόρων. Στον αιφνιδιασμό αυτό βασίστηκαν κυρίως οι πραξικοπηματίες για να επιβάλουν αμέσως από το πρώτο εικοσιτετράωρο τον έλεγχό τους στο σύνολο της χώρας.

Ας σημειωθεί εδώ ότι ο αιφνιδιασμός δεν προήλθε από το ίδιο το γεγονός του πραξικοπήματος αλλά από τους εκτελεστές του. Όλοι περίμεναν ότι μπορούσε να εκδηλωθεί πραξικόπημα από τα ανώτερα κλιμάκια του στρατού με την υποστήριξη των Ανακτόρων αλλά κανείς δεν περίμενε ότι η δικτατορία θα επιβαλλόταν από μια αυτόνομη κίνηση αξιωματικών των μεσαίων βαθμών με τη συνεργασία ελάχιστων υψηλόβαθμων, οι οποίοι στην ουσία εκτελούσαν τις διαταγές των ιεραρχικά κατωτέρων τους, που είχαν αποδεχθεί χωρίς ενδοιασμούς ως αρχηγούς του πραξικοπήματος.»

Απ' τη ζωή μιας μετανάστριας

«Όμως και στην Ελλάδα οι συνθήκες δεν ήταν καθόλου καλές. Το δικτατορικό καθεστώς που είχε επιβάλει το πραξικόπημα των συνταγματαρχών, αναστάτωσε κυριολεκτικά του Έλληνες της Γερμανίας που κοντά στον πόνο της ξενιτιάς, τους βασάνιζε τώρα και η αγωνία για τους δικούς τους στην Ελλάδα. Ξεσηκωμοί, φοιτητικές ταραχές, φυλακίσεις, βασανιστήρια, εξορίες και χίλια δυο άλλα που μάθαιναν, τους ανησυχούσαν φοβερά, μια που δεν μπορούσαν να μάθουν και λεπτομέρειες για το τι ακριβώς συνέβαινε. Ό,τι μάθαιναν το μάθαιναν από τις ξένες εφημερίδες. Οι ελληνικές τα παρουσίαζαν όλα ρόδινα.»

Κάνοντας κάτι παράδοξες κινήσεις

«Μια από τις πρώτες "πολιτιστικές" κινήσεις μετά την επιβολή της Δικτατορίας ήταν η απαγόρευση κυκλοφορίας και η κατάσχεση ενός μεγάλου αριθμού βιβλίων. Ο Μιχάλης Μερακλής σημειώνει στο ημερολόγιο του στις 3 Ιουνίου 1967: "Στα βιβλιοπωλεία έδωσαν μακροσκελή (και ασυνάρτητο) κατάλογο από απαγορευμένα βιβλία (ως και μία μέθοδος της ρωσικής και ένα ελληνοβουλγαρικό λεξικό υπάρχουν). Ο πιο μαύρος μεσαίωνας. Η μισή βιβλιοθήκη μου έγινε παράνομη…". To Index των απαγορευμένων βιβλίων περιλάμβανε, πάντως, και όλα τα βιβλία γνωστών αριστερών συγγραφέων (Ρίτσος, Βάρναλης) ή κοινωνιολογικές μελέτες, αλλά και μεταφράσεις αρχαίων κλασικών από χαρακτηρισμένους αριστερούς. Τον Ιούνιο του '67, με ειδικό διάταγμα του αρχηγού ΓΕΣ Οδυσσέα Αγγελή, απαγορεύτηκε επίσης όχι μόνο "η ανατύπωσις ή η εκτέλεσις της μουσικής και των ασμάτων του κομμουνιστού συνθέτου Μίκη Θεοδωράκη", αλλά και "το άδειν άπαντα τα άσματα", "δεδομένου ότι η εν λόγω μουσική εξυπηρετεί τον κομμουνισμόν".»

Μίκης Θεοδωράκης, Θρησκεία μου είναι η Ελλάδα

«Ο Φασισμός χτύπησε την Πατρίδα, ο Βασιλιάς, οι στρατηγοί του και η CIA πιστεύουν ότι θα φιμώσουν το λαό μας. Με τη βία και την τρομοκρατία. Κάνουμε έκκληση σε όλους τους τίμιους αξιωματικούς, στους φαντάρους, να σταθούν στο πλευρό του λαού, να πουν όχι στη βία, όχι στη δικτατορία και το φασισμό.

Έλληνες δημοκράτες! Αυτό το έγκλημα είναι η αρχή της ήττας των εχθρών της Ελευθερίας, οργανωθείτε, παλέψτε και αντισταθείτε στη δικτατορική χολέρα!

Λαέ της Αθήνας! Ομπρός να συντρίψουμε τους εχθρούς του λαού και της Πατρίδας, Ο φασισμός δεν θα περάσει.

Ζήτω η Δημοκρατία! Ζήτω η Ελλάδα!

Μίκης Θεοδωράκης

Αθήνα, 21 Απριλίου 1967»

Πολυτεχνείο '73, αναστοχασμός μιας πραγματικότητας

«Η εμφάνιση των πρώτων αντιστασιακών οργανώσεων- από στοιχειώδες χρέος αντίστασης κινούντες- ήταν περίπου ταυτόχρονη με την εκδήλωση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου. Στο διάστημα μεταξύ Απριλίου και Αυγούστου του 1967 έχει καταγραφεί σημαντικός αριθμός οργανώσεων στο εσωτερικό, έχει αρχίσει αντιστασιακή δράση, έχουν γίνει συλλήψεις μελών αντιστασιακών οργανώσεων και υπάρχουν ήδη οι πρώτες καταδίκες. Αυτό σημαίνει ότι οι οργανώσεις ήταν προϊόντα ή μεταλλαγές προϋπαρχόντων οργανισμών. […]

Χαρακτηριστικά της αντιδικτατορικής αντίστασης ήταν: η πολυδιάσπασή της, η μικρή αριθμητική συμμετοχή, η πάρα πολύ μικρή αντοχή των οργανώσεων στο χρόνο (οι περισσότερες είναι μιας ή δύο "χρήσεων" με κάποιες πάρα πολύ σημαντικές εξαιρέσεις). Το χαρακτηριστικό που έχει μεγάλη σημασία είναι ότι οι αντιστασιακές ενέργειες οι οποίες πραγματοποιούνται σε όλη αυτή την περίοδο είναι δηλωτικές της παρουσίας των οργανώσεων και όχι πράξεις που στοχεύουν στην ανατροπή της δικτατορίας: πανό, συνθήματα, δηλώσεις, φυλλάδια, βομβιστικές ενέργειες περιορισμένης έντασης και κινδύνου.»

Η αντίσταση των νέων εναντίον του δικτατορικού καθεστώτος

«Από την πρώτη στιγμή επιβολής της 21ης Απριλίου, νέοι άνθρωποι κυρίως από το χώρο της Αριστεράς αλλά και του Κέντρου, στελέχωσαν τους πρώτους πυρήνες αντίστασης, επιχειρώντας να σπάσουν το φράγμα της σιωπής. Τον Αύγουστο του 1967 μέλη του ΠΑΜ Νέων πραγματοποίησαν ολιγόλεπτη διαδήλωση στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ερμού, φωνάζοντας συνθήματα και μοιράζοντας προκηρύξεις. Μέχρι το τέλος του 1967 εκατοντάδες νέοι και νέες συνελήφθησαν, βασανίστηκαν, δικάστηκαν και καταδικάστηκαν πληρώνοντας το τίμημα της αντιδικτατορικής τους δράσης.

Στο εξωτερικό οι Έλληνες φοιτητές και οι οργανώσεις τους δραστηριοποιήθηκαν εναντίον της δικτατορίας. Υπήρξαν άμεσες κινήσεις όπως η πρωτοβουλία της Ενώσεως των εν Παρισίοις Ελλήνων Σπουδαστών (ΕΠΕΣ) για τη διοργάνωση πανευρωπαϊκού συνεδρίου Ελλήνων φοιτητών λίγες ημέρες μετά το πραξικόπημα. Μέσα από τη δραστηριοποίηση των υπαρχόντων συλλόγων, τη δημιουργία νέων, την έκδοση περιοδικών εκδόσεων, τη διοργάνωση εκδηλώσεων διαμαρτυρίας, ακόμη και απεργιών πείνας, συνεντεύξεων Τύπου, συναυλιών- συχνά σε συνεργασία με πολιτικούς, συνδικαλιστικούς, κοινωνικούς φορείς της χώρας φιλοξενίας-, οι φοιτητές πολέμησαν τη χούντα, η οποία με τη σειρά της προσπάθησε να τους ελέγξει με πιέσεις και εκβιασμούς. Στόχος των φοιτητών ήταν η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση και ενεργοποίηση της διεθνούς κοινής γνώμης για τα πεπραγμένα της χούντας, πέρα από τη λογοκρισία που η ίδια επέβαλλε. Στο πλαίσιο αυτό η ανατύπωση παρανόμων αντιδικτατορικών εντύπων υπήρξε μια συνήθης πρακτική, ιδιαίτερα για τα έντυπα των δύο μεγαλύτερων παράνομων νεολαιίστικων οργανώσεων της πρώτης περιόδου του καθεστώτος, την Πανελλήνια Αντιδικτατορική Οργάνωση Σπουδαστών (ΠΑΟΣ) Ρήγας Φεραίος και την Κομμουνιστική Νεολαία Ελλάδας (ΚΝΕ).»

Την περίοδο της δικτατορίας

«Η Δικτατορία της 21ης Απριλίου 1967 ήταν για όλους ένας σεισμός. Εργάτες και φοιτητές ξεχύθηκαν στους δρόμους, μέσα στην πρώτη εβδομάδα είχαν οργανωθεί πάνω από είκοσι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας στις μεγαλύτερες γερμανικές πόλεις. Μαζί τους κινητοποιήθηκαν χιλιάδες Γερμανοί αντιφασίστες, με επικεφαλής τα γερμανικά συνδικάτα και πολλές οργανώσεις καλλιτεχνών και επιστημόνων, τις οργανώσεις των μεταναστών άλλων εθνικοτήτων, και μόνο οι υπάλληλοι των διπλωματικών και των άλλων ελληνικών κρατικών υπηρεσιών (εκτός, προς τιμήν τους, των εκπαιδευτικών) μπήκαν με μεγάλη ευκολία- και σε πολλές περιπτώσεις με υπερβάλλοντα φανατισμό- στην υπηρεσία της χούντας.

Ακόμα δεν είχαν εμφανιστεί στο εξωτερικό επιφανή στελέχη του πολιτικού κόσμου, οι ομιλητές των συγκεντρώσεων προέρχονταν από τους μετανάστες, τους φοιτητές και τους επιστήμονες που ζούσαν στη Γερμανία. Ανάμεσα τους οι άνθρωποι της τέχνης έπαιζαν σημαντικό ρόλο. Οι μετανάστες υποδέχθηκαν πολλούς φυγάδες της χούντας των συνταγματαρχών, τους φιλοξένησαν, τους περιέθαλψαν, τους σύστησαν στους Γερμανούς αντιφασίστες. Πέρασαν από τη Γερμανία γνωστοί πολιτικοί, καθηγητές πανεπιστημίων, δημοσιογράφοι, καλλιτέχνες αλλά και ανώνυμοι αγωνιστές που κατάφερναν να ξεφύγουν από τους αυστηρούς ελέγχους των συνόρων και τη δραστηριότατη, τότε, αστυνομία. Οι γερμανικές αρχές ανέχονταν σιωπηρά την παραμονή τους αλλά και την αντιδικτατορική τους δραστηριότητα, έβρισκαν δουλειές για το βιοπορισμό τους και αν κάποτε είχαν νομικά μπλεξίματα υπήρχαν Γερμανοί νομικοί, πρόθυμα και ανιδιοτελώς, να τους βοηθήσουν.»

Πολιτικοί κρατούμενοι, μεταμφυλιακό κράτος, δικτατορία

«Παρά την επιχειρησιακή όμως επιτυχία των πρώτων ημερών, η δικτατορία απέτυχε πλήρως στο πολιτικό πεδίο. Από τον πρώτο χρόνο της εξουσίας τους οι πραξικοπηματίες βρέθηκαν αντιμέτωποι με το μεγαλύτερο μέρος των πολιτικών δυνάμεων της χώρας, που πέρασαν αμέσως στην έμπρακτη αντιστασιακή δράση, με τα ίδια τα Ανάκτορα, που επιχείρησαν να τους ανατρέψουν δυναμικά αλλά χωρίς επιτυχία και με ένα τμήμα των αξιωματικών που εκδήλωσε συνωμοτικά τη δυσαρέσκειά του και επιχείρησε να οργανώσει αντιστασιακές ομάδες μέσα στις ένοπλες δυνάμεις. Έτσι, οι πραξικοπηματίες αναγκάστηκαν να παρατείνουν για μεγάλο χρονικό διάστημα την αυθαίρετη κράτηση χιλιάδων αριστερών πολιτών στην εξορία, να στήσουν ένα σκληρό αστυνομικό και δικαστικό μηχανισμό για τη συνεχή καταστολή των αντιστασιακών ενεργειών και να κρατήσουν στη φυλακή εκατοντάδες αντιστασιακούς πολίτες, που προέρχονταν από το σύνολο του πολιτικού φάσματος αλλά και από τους αξιωματικούς των ενόπλων δυνάμεων.»

Αντίσταση 1967-1974, πολιτική πίεση-δυναμικές ενέργειες

«Ανάμεσα στις πρώτες ενέργειες των πραξικοπηματιών της 21ης Απριλίου 1967 περιλαμβάνεται και η διάλυση των πολιτικών κομμάτων, των συνδικαλιστικών οργανώσεων και των κάθε είδους ενώσεων που είχαν πολιτικό ή πολιτιστικό χαρακτήρα που δεν συμβάδιζε με τους στόχους της δικτατορίας. Στο πλαίσιο αυτό ο αρχηγός του ΓΕΣ διέλυσε την ΕΦΕΕ και 280 περίπου φοιτητικές οργανώσεις ενώ τα όργανα της Ασφάλειας κατέκλυσαν τα πανεπιστήμια σε μια προσπάθεια να καταπνιγούν στη γέννησή τους οποιοεσδήποτε αντιδράσεις. Συγχρόνως, η δικτατορία καθαίρεσε όλα τα εκλεγμένα διοικητικά συμβούλια των φοιτητικών συλλόγων των πανεπιστημιακών σχολών και στη θέση τους διόρισε εγκαθέτους του καθεστώτος.

Μέχρι τα τέλη του 1967, στο πλαίσιο των γενικών διώξεων για την εκκαθάριση του δημόσιου τομέα από τους αντιφρονούντες, η δικτατορία προχώρησε χωρίς δισταγμούς και στην ειδικότερη εκκαθάριση του χώρου της παιδείας. Με αλλεπάλληλες συντακτικές πράξεις και αναγκαστικούς νόμους, που εξέδωσε το δικτατορικό καθεστώς για να καλύψει "νομότυπα" τις αυθαιρεσίες του, διενεργήθηκαν μαζικές κρίσεις του προσωπικού σε όλες τις εκπαιδευτικές βαθμίδες, με σκοπό να εκδιωχθούν όσοι δημόσιοι λειτουργοί δεν πληρούσαν τα κριτήρια της "νομιμοφροσύνης", που απαιτούσε η δικτατορία.»

Κάνοντας κάτι παράδοξες κινήσεις

«Η δικτατορία είχε διακόψει βίαια την πορεία ενός δημόσιου λόγου, ή καλύτερα μιας δημόσιας σφαίρας στην οποία η κουλτούρα είχε αρχίσει να παίζει κεντρικό- και, συχνότατα, πολιτικό- ρόλο. Η 21η Απριλίου δεν σημαίνει μόνο το βίαιο σταμάτημα δράσεων όπως οι συναυλίες και τα σχέδια του Μίκη Θεοδωράκη για τη Μελοποιημένη Ποίηση, ο Σύλλογος Φίλων Ελληνικής Μουσικής (Λοΐζος, Μαρκόπουλος, Σαββόπουλος, Λεοντής, Φαραντούρη), και οι ποικίλες δράσεις και ομάδες που έβγαιναν από τους Λαμπράκηδες ή συμπορεύονταν με αυτούς. Σημαίνει επίσης και τη βίαιη ανάσχεση της πορείας σύνδεσης αυτών των κινήσεων με συγκεκριμένους πολιτικούς χώρους και με το νεολαιίστικο κίνημα στην Ελλάδα και έξω από αυτήν. Είχε διακοπεί δηλαδή έτσι ένας συγκεκριμένος πολιτικός πολιτισμός και η πορεία που φαινόταν να έχει πάρει.

Την ίδια στιγμή, η δικτατορία επένδυσε εξαρχής σε μια πολιτική μαζικής κουλτούρας, που, μάλιστα, άρχισε πολύ νωρίς να αποδίδει καρπούς. Η κρατική τηλεόραση, που είχε δειλά ξεκινήσει το 1966, γίνεται μετά το 1968 λαϊκό μέσο ψυχαγωγίας, με τη στήριξη (αλλά και τη χειραγώγηση) του καθεστώτος. Πολύ γρήγορα η απήχηση του μέσου θα γίνει τέτοια ώστε οι δρόμοι να ερημώνουν όταν, για παράδειγμα, παίζεται η σειρά Άγνωστος πόλεμος (1970). Η τηλεόραση αντιγράφει, αλλά και πια ανταγωνίζεται ευθέως τον λαϊκό κινηματογράφο. Ο Άγνωστος πόλεμος δεν είναι παρά η συνέχεια, στη μικρή οθόνη, της αισθητικής (και θεματικής) των εθνοπολεμικών ταινιών του Τζέημς Πάρις.»

Συνοπτική ιστορία της Ελλάδας 1770-1990

«Το 1973 άρχισαν να εμφανίζονται σοβαρά ρήγματα στο φαινομενικά σταθερό, αν και καταπιεστικό, προσωπείο του καθεστώτος. Δεν ήταν σύμπτωση το γεγονός ότι αυτό τον χρόνο το ποσοστό του πληθωρισμού, που ήταν πολύ χαμηλό τα προηγούμενα είκοσι χρόνια, εκτοξεύτηκε στο διπλάσιο. Οι φοιτητές πήραν την πρωτοβουλία της αντίστασης κατά του καθεστώτος, και τον Μάρτιο κατέλαβαν τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ένα αποτυχημένο κίνημα στο ναυτικό τον Μάιο έδειξε ότι, παρά τις επανειλημμένες εκκαθαρίσεις στο σώμα των αξιωματικών, είχαν επιβιώσει κάποιοι αντικαθεστωτικοί θύλακες στους κόλπους των ενόπλων δυνάμεων. Ο Παπαδόπουλος κήρυξε αμέσως έκπτωτο τον βασιλιά Κωνσταντίνο, κατηγορώντας τον ότι είχε αναμειχθεί στο κίνημα του ναυτικού από την εξορία του στη Ρώμη, και ανήγγειλε την εγκαθίδρυση μιας "προεδρευομένης κοινοβουλευτικής δημοκρατίας". Ακολούθησε ένα δημοψήφισμα-παρωδία, στο οποίο ο Παπαδόπουλος, που ήταν και ο μοναδικός υποψήφιος, εξελέγη πρόεδρος με οκταετή θητεία. Στη συνέχεια κάλεσε τον Σπύρο Μαρκεζίνη, έναν ελάσσονα πολιτικό, να επιβλέψει τις εκλογές, οι οποίες αποτελούσαν το προτεινόμενο πρώτο στάδιο της εισαγωγής μιας "κατευθυνόμενης" δημοκρατίας.»

Φοιτητικό κίνημα και δικτατορία

«Με τα γεγονότα του Πολυτεχνείου τον Ιανουάριο (1973), τη βίαιη καταστολή τους που φτάνει μέχρι την αίθουσα της Συγκλήτου, η οποία εξαναγκάζεται, μπροστά σ' αυτή την κατάφωρη παραβίαση του Πανεπιστημιακού Ασύλου, σε παραίτηση. Την προσαγωγή στο Αυτόφωρο έντεκα από τους συλληφθέντες και τη μετατροπή της δίκης τους σε πρώτο πολιτικό γεγονός με την εμφάνιση ως μαρτύρων υπεράσπισης των πολιτικών ηγετών του παλαιού πολιτικού κόσμου και μιας σειράς διανοουμένων. Αλλά κυρίως με τις δύο καταλήψεις του κτιρίου της Νομικής Σχολής Αθηνών στις 21 και 22 Φεβρουαρίου και στις 20 Μαρτίου και τη βίαιη εισβολή των αστυνομικών δυνάμεων, με την άδεια μάλιστα των πρυτανικών αρχών, και τις διαδηλώσεις στους γύρω δρόμους, που μεταφέρουν για πρώτη φορά τον αντιδικτατορικό αγώνα στο κέντρο της πρωτεύουσας.

Χιλιάδες φοιτητριών και φοιτητών συνεγείρουν με πολιτικά αντιδικτατορικά συνθήματα τους πολίτες από την ταράτσα του κτιρίου, οι συγκοινωνίες διακόπτονται, οι πρώτες εκδηλώσεις συμπαράστασης από απλούς πολίτες αρχίζουν, ο πάγος του φόβου της τρομοκρατίας υποχωρεί, η μαζική δράση σε δημόσιους χώρους επανέρχεται στο προσκήνιο. Υπογραφές συμπαράστασης προς τους φοιτητές από παλιούς αστούς πολιτικούς, διανοουμένους, εκκλήσεις για Γενική Αμνηστία ακόμη και ιεραρχών κατακλύζουν τις εφημερίδες, οι αντιδράσεις από το εξωτερικό εντείνονται. Όλα δείχνουν ότι έχει αρχίσει αυτό που η ευαισθησία του ποιητή εκείνη την ώρα ονομάτισε "το ροδοχάραμα".»

Αντίσταση 1967-1974, πολιτική πίεση-δυναμικές ενέργειες

«Σαν θρυαλλίδα στην έκρηξη της μαζικής φοιτητικής διαμαρτυρίας λειτούργησε το Φεβρουάριο 1973 η δημοσίευση του ν.δ. 1347, που έδινε τη δυνατότητα στον υπουργό Εθνικής Άμυνας να ανακαλεί τις αναβολές στράτευσης των φοιτητών που απείχαν από τα μαθήματά τους. Το γεγονός ότι τα όργανα του καθεστώτος δεν πτοήθηκαν από τις φοιτητικές αντιδράσεις και επιστράτευσαν αμέσως 88 φοιτητές είχε ως αποτέλεσμα την ένταση των κινητοποιήσεων, που οδήγησαν τελικά στην πρώτη κατάληψη της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έτσι, το διήμερο 21-22 Φεβρουαρίου 1973, περίπου 4.000 φοιτητές και φοιτήτριες βρέθηκαν στην ταράτσα της Νομικής να καλούν το λαό της Αθήνας και της χώρας ολόκληρης να συμπαρασταθεί στον αγώνα τους για δημοκρατικές ελευθερίες. Η πρώτη κατάληψη της Νομικής υποστηρίχτηκε από αρκετές πολιτικές προσωπικότητες και οι πρυτανικές αρχές την ανέχθηκαν σιωπηρά, χωρίς να ζητήσουν την επέμβαση των δυνάμεων Ασφαλείας για την εκκένωση του κτιρίου. Η αποχώρηση των φοιτητών και των φοιτητριών από το κτίριο της Νομικής έγινε με την κάλυψη χιλιάδων διαδηλωτών, που κατέκλυσαν τους γύρω δρόμους. Ωστόσο, υπήρξαν συγκρούσεις με την Αστυνομία και τους παρακρατικούς της ΕΚΟΦ, με αποτέλεσμα τραυματισμούς και συλλήψεις διαδηλωτών.

Η πρώτη κατάληψη της Νομικής και η λαϊκή κινητοποίηση που προκάλεσε, εμψύχωσε το φοιτητικό κίνημα που συνέχισε τις κινητοποιήσεις σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πάτρα για να καταλήξει- με πρωτοβουλία ανεξάρτητων οργανώσεων της Αριστεράς- στη δεύτερη κατάληψη της Νομικής στις 20 Μαρτίου 1973. Όμως, αυτή τη φορά οι πρυτανικές αρχές ζήτησαν αμέσως την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής και η κατάληψη τελείωσε με δεκάδες τραυματίες και συλλήψεις φοιτητών και διαδηλωτών.»

Αντίσταση 1967-1974, πολιτική πίεση-δυναμικές ενέργειες

«Το φθινόπωρο 1973, με την έναρξη της νέας ακαδημαϊκής χρονιάς, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις συνεχίζονται σε μικρή έκταση με κεντρικά ζητήματα την κατάργηση της υποχρεωτικής στράτευσης και επιμέρους διεκδικήσεις. Όμως, το διάστημα Οκτωβρίου-Νοεμβρίου, εκδηλώνονται σημαντικές λαϊκές κινητοποιήσεις: απεργία και διαδήλωση χιλιάδων κατοίκων των Μεγάρων Αττικής εναντίον της εγκατάστασης εργοστασίου αλουμίνας και διυλιστηρίου στην περιοχή (12-14 Οκτωβρίου), συγκέντρωση κατοίκων του Σκαραμαγκά εναντίον της εγκατάστασης διυλιστηρίων (4 Νοεμβρίου), συγκρούσεις Αστυνομίας και διαδηλωτών στο μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου, που καταλήγουν σε τραυματισμούς και συλλήψεις διαδηλωτών που δικάστηκαν αμέσως (4, 8-11 Νοεμβρίου) και τέλος η απεργία 48 ωρών του συνόλου σχεδόν των εργαζομένων της ΔΕΗ στην περιοχή του λεκανοπεδίου Αττικής (14-15 Νοεμβρίου). Οι κινητοποιήσεις αυτές και οι συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής (κρατικές και παρακρατικές) δημιουργούν ένα κλίμα συνολικής αντιπαράθεσης που εμψυχώνει το φοιτητικό κίνημα, γιατί δείχνει ότι το καθεστώς της δικτατορίας αιωρείται μεταξύ της πολιτικής του "εκδημοκρατισμού" που προσπαθεί να εφαρμόσει και της σκληρής στρατοκρατικής αντιμετώπισης του λαϊκού κινήματος.»

Το χρονικό των Τριών Ημερών

«Χρονικό της Σχολής Πολυτεχνείου. Χρονικό ενός αγώνα που κράτησε τρία ολόκληρα εικοσιτετράωρα και σημάδεψε τη ζωή μας. Χρονικό μιας εποχής συγκεκριμένης. Έτος 1973. Τόπος Ελλάδα. Πιο συγκεκριμένα: Αθήνα. Ακόμα πιο συγκεκριμένα: Νοέμβριος στην Αθήνα. Χώρος επώνυμος: Πολυτεχνείο. Ημέρες τρεις. Χρονικό της πολιορκίας. Τελευταίες ώρες. Βράδυ Παρασκευής 16 Νοεμβρίου.

ΠΑΡΕΝΘΕΣΗ: Αριθμοί και περιγραφές που συνοψίζουν το εικοσιτετράωρο της Παρασκευής σε τρία οκτάωρα συγκεκριμένα. Πρώτο οκτάωρο: Προσέλευση του ανώνυμου πλήθους για να δηλώσει συμπαράσταση στους φοιτητές που βρίσκονται τρία εικοσιτετράωρα κλεισμένοι στη Σχολή. Η προσέλευση έχει όψη από πανηγύρι. Δεύτερο οκτάωρο: Προκηρύξεις και διακοπή της κυκλοφορίας. Η όψη του χώρου, μέσα και έξω, θυμίζει εορταστική εκδήλωση. Χαρακτηριστικό σημάδι σ' αυτό τον έγκλειστο χρόνο, η φωνή των ελεύθερων Ελλήνων, μια φωνή νέου παιδιού που εκπέμπει στους 1050 χιλιόκυκλους μηνύματα αισιοδοξίας. Τρίτο οκτάωρο: Σημειώνουμε μόνο: Αριθμός συγκεντρωμένων εντός και εκτός Πολυτεχνείου πάνω από είκοσι χιλιάδες.»

Μια μαρτυρία

«Ο Νοέμβριος του 1973 ξεκίνησε φορτωμένος γεγονότα, αλλά δε φανταζόμασταν πως θα φτάνανε εκεί τα πράγματα. Βέβαια υπήρχε ένταση, είχαν προηγηθεί τα επεισόδια στο μνημόσυνο του Γ. Παπανδρέου: η Δίκη των "17" που πιάστηκαν εκεί ξεσήκωσε τους φοιτητές. Κάθε μέρα είχαμε διαδηλώσεις απ' το Πολυτεχνείο προς το Σύνταγμα, προς τη Βουλή, κι οι φωτορεπόρτερ ήμασταν ξαμολημένοι στους δρόμους, κυνηγάγαμε.

Την Πέμπτη, με το πρώτο φως, είχε αρχίσει ο αναβρασμός, κι εμείς ήμασταν σε εγρήγορση συνεχώς, πού να τρέξουμε, να δούμε τι θα γίνει, με τις μηχανές στο χέρι.

Την Παρασκευή, πρωί, βράζει ο τόπος γύρω απ' το Πολυτεχνείο, έχουνε κλειστεί μέσα οι φοιτητές, η αστυνομία να επεμβαίνει, να διαλύει ομάδες, να γίνονται μεγάλες συγκεντρώσεις, ν' ανεβαίνουν οι φοιτητές την Ακαδημίας, την Πανεπιστημίου… Μα κανένας δεν περίμενε πως το ίδιο βράδυ, Παρασκευή προς ξημερώματα Σαββάτου, θα γινόταν το κακό. Το απόγευμα είχανε γίνει μικροεπεισόδια με την αστυνομία κι οι φοιτητές είχανε καταφύγει στο Πολυτεχνείο, αλλά τώρα τα επεισόδια γίνονταν σε μεγαλύτερη κλίμακα, ν' ανάβουνε φωτιές οι φοιτητές, η αστυνομία να ρίχνει δακρυγόνα, ξυλοδαρμοί στους δρόμους.

Σε κάποια στιγμή, μια ηρεμία… Είχε αποκλειστεί πλέον όλη η περιοχή- Πατησίων, Στουρνάρη-, ήτανε κλεισμένη, ζωσμένη απ' την αστυνομία. Στρατός ακόμα τίποτα. Δεν έχει ακόμα κατέβει η νύχτα… Τα πολλά δακρυγόνα αρχίζουνε να πέφτουνε γύρω στις οκτώμιση. Από την Πεσματζόγλου ως την Ομόνοια να πνίγεσαι ν' ανάβουνε φωτιές ο κόσμος για να εξουδετερώσουν τα αέρια, και σε λίγο άρχισε η ρίψη δακρυγόνων απ' τα Χαυτεία προς το Πολυτεχνείο.»

Επώνυμοι νεκροί του Πολυτεχνείου

«Το ζήτημα του ακριβούς αριθμού των νεκρών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης του Πολυτεχνείου και την επιχείρηση καταστολής της, παραμένει ακόμη και σήμερα ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα. Το ζήτημα αυτό αποτελεί αντικείμενο μιας συστηματικής επιστημονικής έρευνας που διεξάγεται εδώ και μερικά χρόνια στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, στο πλαίσιο του Τομέα Σύγχρονης Πολιτικής Ιστορίας του ΙΝΕ/ ΕΙΕ. Όλα τα στοιχεία, οι επίσημες ανακοινώσεις του καθεστώτος, οι πληροφορίες που δημοσιεύτηκαν στον παράνομο τύπο της εποχής, οι αγγελίες κηδειών στις εφημερίδες, οι κάθε προέλευσης λίστες, οι ανακρίσεις, οι συνεντεύξεις συγγενών, οι καταθέσεις μαρτύρων στη δίκη του 1975, μπήκαν στο μικροσκόπιο της έρευνας. Οδηγηθήκαμε έτσι στον παρόντα προσωρινό κατάλογο, ο οποίος εξακολουθεί να εμπλουτίζεται και να διορθώνεται. Μέχρι στιγμής, έχουν καταγραφεί εικοσιτέσσερις (24) τεκμηριωμένες περιπτώσεις, ενώ παράλληλα υπάρχουν άλλες δεκαπέντε περίπου αμφιλεγόμενες, που χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης και παραμένουν εκκρεμείς.»

Πολιτικοί κρατούμενοι, μεταμφυλιακό κράτος, δικτατορία

«Χρειάστηκε αναμφισβήτητα το χουντικό πραξικόπημα στην Κύπρο και η τουρκική εισβολή που ακολούθησε για να πέσει τελικά η χούντα, έτσι ίσως περνάει σε δεύτερη μοίρα η κάθε αντιστασιακή δραστηριότητα που αναπτύχθηκε, τουλάχιστον όσον αφορά το τελικό αποτέλεσμα. Πέρα όμως από την ταραχή που προκαλούσε κάθε αντίδραση στο καθεστώς και πέρα από την εκρηκτική αναστάτωση που προκαλούσαν οι αυτοσχέδιες βόμβες στην Αθήνα των πολυκατοικιών, μια συνολική απαξίωση του χουντικού καθεστώτος έβαινε αυξανόμενη σε παγκόσμια κλίμακα ενώ ένα απροσδιόριστο φαινόμενο εμφανιζόταν στην Ελλάδα: η αντιστασιακή δράση έφερνε με τρόπο ουσιαστικό και άμεσο το τέλος του Εμφυλίου Πολέμου ορίζοντας νέες γραμμές στην ελληνική κοινωνία, μέσα από τις οποίες αναβαπτίστηκε και η ελληνική Δεξιά και η ελληνική Αριστερά κλείνοντας τον κύκλο του αίματος μέσα από συνεργασίες και συγγενείς δραστηριότητες.»