Γλωσσικές επαφές: παραδείγματα από τα νέα ελληνικά

Μιλήσαμε αρκετές φορές στα κεφάλαια που προηγήθηκαν για τα «σημάδια» που άφησαν στην ελληνική γλώσσα οι συναντήσεις της με άλλες γλώσσες. Έτσι, στα νεότερα χρόνια η επαφή με τους Οθωμανούς Τούρκους, ως κυρίαρχους, είχε ως αποτέλεσμα την είσοδο στα ελληνικά πολλών τουρκικών λέξεων, αρκετές από τις οποίες επιζούν ακόμα: πασάς, ντέρτι, μεράκι, καβγάς, γινάτι, χατίρι, κέφι, χαλάλι και πολλές άλλες. Αλλά και η τουρκική γλώσσα δανείστηκε   ελληνικές λέξεις. Ήδη αναφέραμε τις λέξεις anahtar και kilit που σημαίνουν και οι δύο 'κλειδί' και προέρχονται η μία από το ελληνικό ανοιχτήρι και η δεύτερη από τη λέξη κλειδί. Λέγαμε επίσης ότι πολλοί από τους όρους της τουρκικής που αναφέρονται σε ψάρια είναι ελληνικής προέλευσης, π.χ. levrek 'λαβράκι'. Γλωσσικές ανταλλαγές έγιναν επίσης μεταξύ της ελληνικής και άλλων γλωσσών με τις οποίες ήρθαν σε επαφή οι Έλληνες: αλβανική (π.χ. οι λέξεις λουλούδι και μπέσα), ιταλική (π.χ. καπέλο, παντελόνι) και άλλες.

Μερικές φορές οι ανταλλαγές αυτές κάνουν έναν ολόκληρο «κύκλο». Έτσι π.χ. η λέξη μπάνιο είναι δάνειο από τα ιταλικά (bagno). Στα ιταλικά όμως η λέξη αυτή είναι δάνειο πολύ παλιό (από την εποχή των λατινικών, που είναι ο «πρόγονος» της ιταλικής) από την αρχαία ελληνική λέξη βαλανεῖον 'λουτρό', στα λατινικά balineum. Η ελληνική λέξη βαλανεῖον μπήκε στη λατινική γλώσσα ως balineum, έγινε bagno στα ιταλικά και ξαναγύρισε στα ελληνικά ως μπάνιο. Παρόμοια είναι και η περίπτωση της αρχαίας ελληνικής λέξης κωνώπιον'ντιβάνι με κουνουπιέρα': μπήκε στα λατινικά ως conopiumκαι canapeum, έγινε στα γαλλικά canapé, και ξαναγύρισε στα ελληνικά ως καναπές. (σύνδεσμος  )

Ο δανεισμός ανάμεσα στις γλώσσες είναι ο «απόηχος» της ιστορίας των λαών που τις μιλούν. Μεγάλες ή μικρές, άμεσες ή έμμεσες, φιλικές ή εχθρικές, ισότιμες ή ανισότιμες επαφές ανάμεσα σε λαούς οδηγούν σε γλωσσικές ανταλλαγές. Μέσα από τέτοιους «δρόμους» ήρθε η νεότερη ελληνική σε επαφή με τις γλώσσες που αναφέραμε. Αργότερα θα έρθει σε επαφή με τα γαλλικά, που τον 18ο, τον 19ο και ως τις αρχές του 20ού αιώνα ήταν η γλώσσα της διπλωματίας, των διεθνών επαφών και του πολιτισμού. Λέξεις όπως ασανσέρ, μαντάμ, μπορντούρα, μποέμ και πολλές άλλες θα μπουν στα ελληνικά ως δάνεια από τα γαλλικά. Τη θέση των γαλλικών θα πάρουν κατόπιν τα αγγλικά, που είναι σήμερα η γλώσσα διεθνούς επικοινωνίας  . Από τα αγγλικά θα μπουν στα ελληνικά λέξεις όπως μπαρ, γκολ, πάρτι και πολλές άλλες.