Άγγελοι με κομμένα φτερά

Ο Σουηδός Τόμας Βίντερμπεργκ της «Οικογενειακής γιορτής» επανακάμπτει με τον Κάφκα, τη Νέα Υόρκη, την κλωνοποίηση και τον Έρωτα. Το Άλλο Σινεμά δίνει και σώζει!

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΔΑΝΙΚΑΣ

Το ιδιαίτερο και ίσως μοναδικό στοιχείο που διαφοροποιεί το «It's all about love» - Όλα για την αγάπη - από κάθε άλλη ερωτική ιστορία πρόσφατης παραγωγής, είναι πως όλοι οι «επιβάτες» του ισορροπούν πάνω σε μια λεπτή κλωστή. Με την παραμικρή στραβοπατημασιά ο Βίντερμπεργκ κινδυνεύει να γκρεμοτσακιστεί στο κενό του μειδιάματος και της χλεύης. Ο λόγος είναι καθαρά σεναριακός. Η ιστορία του είναι ερωτική, αλλά η κατάληξή της είναι επιστημονικοφανταστική. Η διάθεση της ταινίας είναι αισθηματική, αλλά ο χαρακτήρας της είναι θριλεροειδής. Με το ένα πόδι εδώ και με το άλλο εκεί κολυμπάει σε δύο βάρκες με κωπηλάτη τον Κάφκα.

Αν κανείς επιχειρούσε να αφηγηθεί αυτό το συγκεκριμένο περιστατικό που λαμβάνει χώρα στη Νέα Υόρκη του 2021, θα κατέληγε εχθρός της απλής λογικής του. Πλήθος ερωτημάτων μένουν αναπάντητα και οι ρόλοι πλήθους προσώπων μένουν αδιευκρίνιστοι. Ποιοι είναι αυτοί οι τύποι - σωματικών διαστάσεων ντουλάπας - που καταφθάνουν στο αεροδρόμιο για να παραλάβουν έναν νέο άνθρωπο και να τον οδηγήσουν μπροστά στη γυναίκα του, με την οποία έχει συμφωνηθεί η λύση του γάμου τους; Και γιατί, αντί του σπιτιού, τον οδηγούν σ' ένα πεντάστερο, αχανές και σκοτεινό ξενοδοχείο, όπου όλοι υποκλίνονται μπροστά του; Ποιοι είναι αυτοί που με υποτελή και υποκριτική ευγένεια απειλούν και αυτόν και τη γυναίκα του; Τι, τέλος πάντων, κρύβεται πίσω απ' αυτή την πολυτελή ομηρεία;

«Όλα για την αγάπη». Ένας Ρωμαίος - Γιόακιν Φοίνιξ - στη Νέα Υόρκη του Κάφκα

Η συνεισφορά της καφκικής μυθιστοριογραφίας δεν έγκειται απλώς και μόνο στην πρωτοτυπία της περιγραφής ενός εφιάλτη, όπου το υποκείμενο βρίσκεται ανίσχυρο, απροστάτευτο και παγιδευμένο από την τερατική παγίδα της γραφειοκεντρικής εξουσίας. Αλλά - ιδιαίτερα - στο ξεχωριστό γεγονός πως η κατάληξη αυτής της τερατικής σχέσης είναι ο πλήρης, ο απόλυτος και ο χαώδης παραλογισμός. Να το πάω πιο πέρα; Να πάω. Βασικό, πρωτογενές συστατικό του παραλογισμού είναι ο ανορθολογισμός. Δηλαδή, η πλήρης εξαφάνιση του «γιατί». Έτσι - στον σύγχρονο, πολυδαίδαλο, χαοτικό κόσμο - η διαλεκτική του αίτιου και του αιτιατού έχει υποκατασταθεί από το παράλογο. Όπως, δηλαδή, η ύπαρξη ατόμων μερικές φορές κρέμεται από μια σύμπτωση και από μια κάμερα που μας στοχεύει και μας παρακολουθεί από το Διάστημα, όπως με μια πληκτρολόγηση στο κομπιούτερ μπορεί ν' αλλάξουν το όνομά μας και από φιλήσυχος οικογενειάρχης να μεταβληθείς σε κοινό εγκληματία, έτσι και στην ταινία του Βίντερμπεργκ. Το «γιατί» είναι αόρατο. Ο εφιάλτης όμως είναι ορατός, ανελέητος και καταστροφικός.

Το επιμύθιο αυτής του καφκικού συμβάντος είναι ο συσχετισμός της επιστήμης του περιβάλλοντος με τη φιλοσοφία και την κοινωνία. Ολοένα και περισσότερο ο πλανήτης θα κατοικείται από κλωνοποιημένα όντα. Δίχως βούληση, δίχως σκέψη, δίχως αισθήματα. Αυτή η σταδιακή και μη αναστρέψιμη πορεία του Ανθρώπου προς το ρομποτικό ομοίωμά του θα συγχρονιστεί και με την έλευση της εποχής των πάγων. Λιγότεροι πραγματικοί άνθρωποι, λιγότερες καρδιές, λιγότερα αισθήματα, περισσότεροι πάγοι. Η μετάλλαξη των κατοίκων αυτού του πλανήτη θα προκαλέσει κοσμικές αλλαγές στο περιβάλλον. Σε άλλες χώρες θα εξαφανιστεί ο νόμος της βαρύτητας, σε άλλες θα χιονίζει το καλοκαίρι. Ο ανθρώπινος πολιτισμός θα ενταφιαστεί από δυσθεώρητα παγωμένα βουνά, όπου μέσα τους οι μεταλλαγμένοι θα συνεχίζουν απρόσκοπτα το παράλογο έργο τους. Έξω, πάνω στις παγωμένες βουνοκορφές, οι ελάχιστοι επιζώντες ερωτευμένοι θα βαδίζουν μόνοι προς το πουθενά με μια και μοναδική ελπίδα. Με την καρδιά τους να λειώσουν το χιόνι και με τον έρωτά τους να ξαναφτιάξουν τα πάντα από την αρχή. Μπορούν;

Ρωσική γλύκα ετών (μόλις) δεκαέξι

Την εξαπάτησαν, την διακόρευσαν, την εκπόρνευσαν, την εκμεταλλεύτηκαν. Η νέα εποχή της Ρωσίας είναι αποτυπωμένη στο ακραίο ντοκουμέντο του Σουηδού Λούκας Μούντισον «Lilya 4-ever». Λίλια για πάντα. Ένας 16χρονος θηλυκός, κατάξανθος άγγελος, με καρδιά στο σχήμα του φεγγαριού. Μόνη, παρέα μ' έναν δεκάχρονο πιτσιρικά, να μετράει τα άστρα και να περιμένει τη στιγμή που το american dream θα την εκτοξεύσει στο Διάστημα.

Είναι από τις ταινίες που εκ φύσεως και αποτελέσματος δεν χρήζουν κριτικής αξιολογήσεως, παρεμβάσεως και μεσολαβήσεως. Του ενός, χυμώδους και πλήρους επιπέδου. Αυτό είναι και τίποτε άλλο. Σαν καυτό ρεπορτάζ γραμμένο με αίμα και ιδρώτα, σαν μαρτυρία επιζώντων ενός πυρηνικού πολέμου, σαν το μοναδικό μαρτυρημένο γεγονός κοσμογονικής καταστροφής. Όλα μπροστά σου, δίπλα σου, γύρω σου. Όλα κατανοητά, ακραία και αντιληπτά δι' απλού οφθαλμού. Χωρίς περιστροφές, αλληγορίες, συμβολισμούς, σημειολογικές αναγνώσεις, χωρίς φιλοσοφίες και χωρίς αναφορές. Γυμνή η Λίλια, γυμνή και η ταινία. Γυμνοί ανάμεσα σε λύκους.

«Λίλιαν για πάντα». Η διπλή ζωή της Ρωσίδας Βερονίκ

Μεγάλωσε σ' ένα «ακατοίκητο» διαμέρισμα κάποιας επαρχιακής κωμόπολης της πρώην Σοβιετίας. Πατέρα δεν γνώρισε και η μάνα της την εγκατέλειψε με τον ομορφονιό της, όταν η Λίλια ήταν δεκαέξι ετών. Την παράτησε, με την υπόσχεση να της τηλεφωνεί και να την χρηματοδοτεί από τις ΗΠΑ! Το πρώτο πράγμα που κάνει η Λίλια, είναι να σκίσει τη φωτογραφία. Το δεύτερο, να τρέξει με όλη τη δύναμη της ψυχής της, για ν' αγκαλιάσει τον άνθρωπο που την έφερε στον κόσμο. Και το τρίτο, να κολλήσει την σχισμένη φωτογραφία. Έστω κι έτσι, έστω και εγκαταλειμμένη και μόνη, εξακολουθεί να ελπίζει και να πιστεύει.

Με αυτή την καρδιά και οχυρωμένη με την ελπίδα του αμερικανικού ονείρου πέφτει πάνω στον Αντρέι. Όχι, μη φανταστείτε κάτι τιποτένιο ή κακό. Της εξομολογείται τον έρωτά του και της υπόσχεται να την πάρει μαζί του. Να της βρει δουλειά στη γειτονική Σουηδία. Στον προθάλαμο του american dream. Κανονίζει τα χαρτιά της, πληρώνει το εισιτήριό της και όταν την βλέπει, της εξηγεί πως εκείνος δεν μπορεί να την ακολουθήσει τώρα αμέσως, αλλά να μη φοβάται. Στο αεροδρόμιο θα την περιμένει άνθρωπος και φίλος δικός του. Σε δυο-τρεις μέρες το πολύ θα είναι μαζί. Έστω κι έτσι, η Λίλια φεύγει. Τι είναι δύο ημέρες μπροστά στην αιωνιότητα; Τίποτα. Με το που πατάει το πόδι της στο αεροδρόμιο της ξένης χώρας, ανοίγει η… φυλακή. Η δεύτερη ζωή της Λίλια είναι η καταπακτή!

Η μηχανή του Μούντισον μοιάζει με θερμόμετρο που κάθε στιγμή μετράει τον πυρετό της ηρωίδας του. Σωματική η σχέση του σκηνοθέτη με την ερμηνεία τής μικρής (και θαυματουργής) Ρωσίδας με το όνομα Οξάνα Ακινσίνα. Πάνω στους λεπτούς, εύθραυστους ώμους της στηρίζεται η απόδοση όλης της σουηδικής ομάδας. Σαρωτική η ερμηνεία της, σαρωτική και η επέλαση του ντοκιμαντερίστικου στυλ του Μούντισον. Μεταξύ μας, ο ρεαλισμός, ακραίων, καθημερινών καταστάσεων, είναι από τις ελάχιστες επεμβάσεις για τη σωτηρία του «απροστάτευτου» ευρωπαϊκού κινηματογράφου. Όπως λέει και το ρητό, μια Λίλια την ημέρα κάνει το χάρτινο Χόλιγουντ λίγο πέρα!

Αρχιεκπαιδευτής μυστικών πρακτόρων

Το να φανταστεί κανείς πως μία ημέρα των ημερών θα μας προκύψει ταινία όπου επί μία ολόκληρη ώρα η μηχανή θα καταγράφει, με ακρίβεια αξονικού τομογράφου, την εκπαιδευτική δραστηριότητα των μυστικών πακτόρων της CIA στο Λάνγκλεϊ της Βιρτζίνια, θα ήταν εφικτό. Το να υποθέσει όμως πως αρχιεκπαιδευτής και αρχιπρωταγωνιστής αυτής της εθνοσωτήριας διαφημιστικής καμπάνιας θα είναι ένας Αλ Πατσίνο, ε! αυτό πλησιάζει τα όρια μιας νοσηρής επιστημονικής φαντασίας.

Ποτέ μη λές ποτέ. Κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες οι νάνοι μεταμορφώνονται σε γίγαντες και οι γίγαντες σε νάνοι. Επί της «Δοκιμασίας» λοιπόν, με τον αυθεντικό τίτλο «The recruit», δηλαδή η στρατολόγηση. Παλιοσειρά των μυστικών υπηρεσιών και πρωτοκλασάτο στέλεχος στην εκπαίδευση νεοσυλλέκτων διπλαρώνει φιντανάκι του ΜΙΤ, με σκοπό να τον στρατολογήσει στη μοναδική δύναμη προστασίας της πατρίδας και του ελεύθερου κόσμου με την ονομασία Central Inteligence Agency. Όπερ και εγένετο. Από εκείνο το σημείο - της στρατολογίας - μέχρι το τέλος της εκπαιδευτικής δραστηριότητας και την αρχή μιας απλοϊκής συνωμοσίας επιπέδου «κάποιος ανάμεσά μας είναι διπλός πράκτωρ» μεσολαβούν εξήντα ολόκληρα λεπτά συνηθισμένης - για τα προπαγανδιστικά δεδομένα - πλήξης και βαρεμάρας.

«Η δοκιμασία». Ο Αλ Πατσίνο αυτομόλησε και προσκύνησε

Εξήντα λεπτά, που αν τα στύψεις εξαντλούνται στο εξής ηθικοπλαστικό μήνυμα (διά στόματος Αλ Πατσίνο): «Παιδιά, εδώ δεν ήρθαμε για τα λεφτά, το σεξ και την εξουσία, αλλά για τη σωτηρία της πατρίδας»!

Το σενάριο, που μοιάζει με επιμήκυνση κόπιας διαφημιστικού σποτ, είναι αξοναρισμένο πάνω στη δοκιμασμένη συνταγή της ανδρικής σχέσης νέου με ώριμο, νεοσύλλεκτου με πυγμαλίωνα και καλού με κακό agent. Η δράση αρχίζει και τελειώνει με σκηνές επίδειξης δύναμης της CIA (κάτι σαν παρέλαση αρμάτων μάχης κατά την 25η Μαρτίου προς εκφοβισμό των Τούρκων). Και το σασπένς εμφανίζεται προς το φινάλε, σαν το κερασάκι στην τούρτα.

Όσο για τις σκηνοθετικές επιδόσεις και τα ερμηνευτικά αποτελέσματα δεν χωράει καμία απολύτως αμφιβολία. Για τον σκηνοθέτη Ρότζερ Ντόναλντσον και για τον Αλ Πατσίνο όλα αυτά είναι της μισής μπουκιάς. Εύκολα το τρως, δύσκολα το χωνεύεις. Κι εσύ, τέκνον Βρούτε; Κι αυτός!

Η τερατολογία της βωμολοχίας

Το τελευταίο εφεύρημα του παμπόνηρου (κινηματογραφικού) Οδυσσέα με το όνομα Γιάννης Οικονομίδης είναι η κλίση του ουσιαστικού «ο μ…». Όπως ακριβώς σας το λέω. Φανταστείτε το εξής μονόπρακτο που εκ της ποταμιαίας ροής και του ακατάσχετου και επαναλαμβανόμενου λόγου του λειτουργεί κάλλιστα και σαν θεατρικό σκετς προγράμματος της ελεύθερης ραδιοφωνίας. Επτά πρόσωπα εντός διαμερίσματος μικρομεσαίου καφετζή να αλληλοεκτοξεύουν χριστοπαναγίες, γαμοσταυρίδια και μπινελίκια. Το «ρε» είναι τίτλος ευγενείας και «της μάνας σου ο…» είναι «καλημέρα». Μ' αυτά τα… προσόντα και μ' αυτή την ιδιαιτερότητα δημιουργήθηκε το «Σπιρτόκουτο». Δηλαδή;

«Σπιρτόκουτο». Μια ταινία όλο μπινελίκια

Δηλαδή, σου λέει, πώς θα κάνω σκάνδαλο που να μη μοιάζει με οτιδήποτε άλλο; Με το γυμνό; Μπα, συνηθισμένο. Με παρτούζες; Μπα, ξεπερασμένο. Τότε; Με βρισίδια. Διότι με φραγκοδίφραγκα κλείνω το μάτι στην περιθωριακή κουλτούρα. Είδες; Αυτή είναι - σου λέει - η πραγματική μικροαστική ελληνική οικογένεια. Ωραία, ας πούμε ότι έτσι είναι. Αφού, ρε φίλε, την ξέρουμε και αφού κάθε μέρα μάς λούζει, γιατί να πληρώσω για να την ξαναδώ; Για να με ξαναλούσει;

Όταν η τρίχα γίνεται τριχιά

Μέχρι να αντιληφθώ περί τίνος ακριβώς πρόκειται, είχε περάσει η μισή ταινία. Και τι μας νοιάζει εμάς, αν ο κάποιος ασήμαντος τηλε-ηθοποιός, με το όνομα Μπομπ Κρέιν, την έβρισκε με τα θηλυκά, τα όργια και τις παρτούζες; Θα μου πείτε, αν τα δείχνει, μας νοιάζει. Έστω, να συνοδεύει τις μοναξιές μας κατά τη διάρκεια του μεσονυχτίου από το Tempo. Έλα, όμως, που δεν δείχνει. Έλα, που διαρκώς επιστρέφει στο ίδιο μοτίβο. Έλα, που δεν ξέρουμε τον Μπομπ Κρέιν. Και έλα, που ο Πολ Σρέιντερ κατάφερε να μετατρέψει την τρίχα σε τριχιά!

«Κρυφά πάθη». Όταν η τρίχα γίνεται τριχιά

Τα «Κρυφά πάθη» (Auto focus) είναι η ιστορία ενός «κονταριού» του αμερικανικού θεάματος, που η τύχη το 'φερε να πρωταγωνιστήσει σε μια γελοία, αλλά άκρως εμπορική σειρά, με τον τίτλο «Hogan heroes». Εκ της επαφής του με την τηλεόραση έγινε διάσημος και εξαιτίας της διασημότητας βρέθηκε σε εκατοντάδες κρεβάτια με εκατοντάδες θηλυκά και με χιλιάδες πορνοφωτογραφίες και άλλες τόσες πορνοκασέτες. Σιγά την πρωτοτυπία και σιγά το δράμα. Το σπορ των σκανδάλων είναι τόσο συνηθισμένο σ' αυτόν τον κύκλο, όσο είναι το τσιγάρο για τους καπνιστές. Το μοναδικό ενδιαφέρον που μπορεί να προκαλέσει μια τόσο συνηθισμένη βιογραφία διασημότητας του Χόλιγουντ, δεν είναι αυτός αλλά αυτές. Δηλαδή, με ένα όνομα μπορεί ο πρώτος κρετίνος να τις πάρει… όλες;

Τα Oscar της εβδομάδας

Καλύτερης ταινίας: «Όλα για την αγάπη»

Καφκικής μελλοντολογίας: «Όλα για την αγάπη»

Σκηνοθεσίας: Τόμας Βίντερμπεργκ (της αγάπης)

Ανδρικής ερμηνείας: Γιόακιν Φοίνιξ (πάλι της αγάπης)

Μουσικής: Ζμπίγκνιεφ Πράισνερ (επίσης της… αγάπης)

Ντοκουμέντου: «Λίλια για πάντα»

Γυναικείας ερμηνείας: Οξάνα Ακινσίνα (η Λίλια)

Πρακτορολογίας: «Η δοκιμασία»

Εθνικοπατριωτικής κορόνας: Αλ Πατσίνο (της δοκιμασίας)

Ηχορύπανσης: «Σπιρτόκουτο»

SΡαδιοφωνικού μονόπρακτου: «Σπιρτόκουτο»

Τριχοτριχιάς: «Κρυφά πάθη»